قُلْهَک

محله قلهک

قُلْهَک محله‌ای است واقع در منطقه ۳ شهرداری تهران ( شمیران )

محله قلهک از غرب به خیابان شریعتی، از شرق به خیابان جلالی و از شمال به حدود باغ سفارت بریتانیا منتهی می‌شود. خیابان یخچال یکی از خیابان‌های اصلی محله قلهک است.

این منطقه از گذشته‌های دور دارای چندین رشته قنات بوده که برخی از آنها هنوز جاری هستند.

 

قنات‌های قلهک
در گذشته آب منطقه قلهک از هفت رشته قنات تأمین می‌شد که مهم‌ترین آن‌ها دو قنات موجود در باغ سفارت بریتانیا و دیگری قنات جاری در باغ قوام السلطنه بوده است. آب قنات جاری در سفارت که بسیار پرحجم و همچنان جاری است، درختان چنار کهنسال منطقه را سیراب می‌کند. در منطقه قلهک دارای ۲ مسجد به نام‌های مسجد جامع و مسجد اعظم قلهک وجود دارد که قدیمیترین مسجد مسجد اعظم قلهک می‌باشد که در آن در ایام تاسوعا و عاشورا نخل قلهک برای ایام سوگواری بیرون آورده می‌شود و همچنان این سنت ادامه دارد. همچنین حمام اهالی قلهک واقع در خیابان جلالی جنب بن‌بست شریعتی می‌باشد که به نام گرمابه حافظ تا چندین سال پیش معروف بوده است که در حال حاضر تعطیل می‌باشد که قدمتی بیش از ۸۰ سال دارد که تاریخ به وجود آمدن آن مشخص نیست ولی شواهد نشان می‌دهد که آب قنات که از سفارت انگلیس وارد حوضچه حمام می‌شده و کوره پزخانه توسط برگ درختان و الوار سوزانده شده آب گرم می‌شده و اهالی حمام می کردن که بعدها لوله کشی آب و گاز آمده و دوش حمام نصب شده که قبلاً به صورت خزینه بوده است در قلهک یک کوچه به نام کوچه سجاد که در قدیم به «کوچه ده» معروف بوده که اهالی قدیمی در این محل زندگی می کردنند که در حال حاضر هم هستن ولی به دلیل ساختمان نوساز و افراد جدید به این محل آمده‌اند که بافت قدیمی به سبک جدید تغییر شکل داده است.

تاریخچه قلهک 
منطقه قلهک به طور خاص به «کوچه سجاد» معروف بوده و پیش از آن «کوچه ده» نام داشته که اشاره‌ای به ده قدیمی قلهک در این منطقه است. قلهک در گذشته از آبادی‌های توابع شمیران محسوب می‌شده است.

درسال ۱۲۵۱ قمری محمد شاه تمامی امتیاز مالکیت زمین‌های مناطق قلهک و زرگنده را به ترتیب به دولت‌های بریتانیا و روسیه واگذار کرد. پس از آن و در دوره سفارت سر جان کمپبل وزیر مختاربریتانیا در ایران، بریتانیایی‌ها تغییرات گسترده‌ای در قلهک انجام دادند و باغ تابستانی سفارت و واحدهای منطقه مسکونی کارکنان خود را در قلهک بنا نهادند. امتیاز مالکیت قلهک تا دوران پادشاهی رضا شاه در اختیار بریتانیا باقی ماند و پس از آن با الحاق قلهک به شهر تهران، مالکیت زمین‌های منطقه به شهر تهران واگذار شد و تنها باغ سفارت در اختیار دولت بریتانیا باقی ماند.

قلهک محل مجادلات سیاسی و تحصن آزادی خواهان، خصوصاً در زمان مشروطیت نیز بوده است. پس از به توپ بستن مجلس شوای ملی توسط بریگاد قزاق، از آنجا که دولت بریتانیا مخالف سیاست‌های روسیه در ایران بود، به آزادی‌خواهانی چون دهخدا، تقی‌زاده و معاضدالملک و دیگرانی که از مجلس جان سالم به دربرده بودند، پناه داد. سپس سفارت بریتانیا به دستور لیاخوف محاصره شد، اما سرانجام با دخالت سفیر بریتانیا همه پناهندگان از ایران خارج شدند.

نام قلهک
کلمه قلهک از دو کلمه «قله» و «ک» تشکیل شده‌است که قله معرب کلمه کله، مخفف کلات به معنای قلعه است. عقیده اهالی بر این است که به دلیل اهمیت آبادی قلهک که سه راه گذرگاه‌های لشگرک، ونک و شمیران بوده است، به آن (قله- هک) گفته شده است .