خانه » Blog » فروشگاه دکوراسیون » دکوراسیون چوبی منزل » صندلی » صندلی لهستانی » هنر خم چوب » کاربرد چوب خمیده و روش های خم کردن آن

کاربرد چوب خمیده و روش های خم کردن آن

مقدمه : چگونه چوب را نرم کنیم

بارها یک متخصص چوب نیازمند استفاده از یک قطعه چوب خمیده است چرا که برخی اوقات زیباسازی و نیز ویژگی های فنی ما را ناچار به استفاده از این نوع چوب می کند. چوب خمیده کاربرد نسبتا گسترده ای دارد که عمده آن در مصارف خانگی مانند کابینت سازی و مبلمان سازی است.

مبلمان چوبی خم شده با بخار
مبلمان چوبی خم شده با بخار

 ما می توانیم یک چوب بزرگ را به وسیله یک اره نواری به شکل خمیده برش بزنیم اما انجام این کار علاوه بر سختی، اغلب موجب پرتی چوب می شود.

خمکاری چوب

بنابراین می توان به سراغ یک کار راحت تر رفت که همان خم کردن چوب است. شما با استفاده از روش های خم کردن چوب می توانید آن را به هر شکل دلخواه درآورید. اگر اصول پایه خمش چوب و ملزومات تکنیکی آن را بلد باشید دیگر خم کردن چوب کار سختی نیست.

وقتی شما به درستی عمل خم کردن چوب را انجام می دهید، کمتر از 10 درصد ضایعات ناشی از خمش مانند شکاف برداشتن یا خرد شدن وجود خواهد داشت. در ادامه با سه روش خم کردن چوب یعنی روش جعبه بخار، روش لایه ای و روش شیار زنی آشنا می شوید که برخی از آنها را حتی در منزل می توانید به کار برده و چوب خود را خم کنید. پس با ما همراه باشید.

کاربرد چوب خمیده و روش های خم کردن آن- مقدمه

روش های خم کاری چوب
روش های خم کاری چوب

کاربردهای چوب خمیده

چوب خمیده همانطور که از نامش پیداست اشاره به چوب هایی دارد که به وسیله اره کردن یا سایر روش ها دارای انحنا شده اند. خم کردن چوب های معمول و یا تخته های چندلایه و تبدیل آنها به اشکال منحنی می تواند باعث ارتقای ظاهر و کارایی بسیاری از مصنوعات چوبی خانگی شود.

برای مثال در درب و پنجره های دارای انحنا، مبلمان هایی که پایه یا بدنه دارای انحنا دارند و یا کابینت های که قسمت جلوی آنها منحنی شکل است و یا نرده های منحنی شکل و یا برخی از لوازم ورزشی مانند سورتمه و نیز انواع تخته کوله پشتی مخصوص بارهای پر حجم از چوب خمیده استفاده می شود.

همه چیز راجع به رنگ کردن چوب , آموزش حرفه ای رنگ کاری چوب

روش های خم کردن چوب

در ادامه با سه روش اصلی خم کردن چوب یعنی روش استفاده از جعبه بخار، روش لایه لایه و نیز روش شیار زنی آشنا می شویم.

مبلمان چوبی خم شده با بخار
مبلمان چوبی خم شده با بخار

خم کردن چوب به روش جعبه بخار

یکی از روش های معروف خم کردن چوب، روش جعبه بخار یا همان Steam Box Method است. این روش اساسا بر پایه خم کردن چوب به وسیله بخاردهی و خیس کردن آن است. این کار باعث نرم شدن و انعطاف پذیری چوب می شود.

برای اینکه بتوان چوب را بدون شکستن خم کرد، کاملا ضروری است که چوب مقداری خاصیت کشسانی داشته باشد. ما می توانیم با داغ کردن چوب (180 تا 200 درجه فارنهایت) و خیس کردن آن (22 تا 25 درصد رطوبت) میزان کشسان بودن چوب را افزایش دهیم.

اگر می خواهید به شرایط مطلوبی در چوب خود برسید، رایج است که آن را یک محفظه پر از بخار (جعبه بخار)، حرارت اولیه می دهند.

یکی از قواعدی که بین متخصصین چوب نقل می شود این است که به ازای هر اینچ ضخامت چوب، باید آن را به مدت نیم ساعت تا یک ساعت در محفظه بخار نگه داشت. البته برخی معتقدند در خیلی از موارد یک ساعت مدت زمان زیادی برای هر اینچ است.

کاربرد چوب خمیده و روش های خم کردن آن- خم کردن چوب به روش جعبه بخار

روش های خم کاری چوب
روش های خم کاری چوب

باید دانست که عمل بخاردهی و خیساندن چوب به روش های مختلفی می تواند انجام شود و منحصر به جعبه بخار نیست. در یکی از روش ها که حتی در منزل نیز قابل اجراست، چوب را درون یک تشت بزرگ قرار داده و آن را پر از آب جوش می کنیم.

سپس با استفاده از الوارهای سنگین، چوب را زیر آب نگه داشته و به وسیله  یک روکش روی سر تشت را می پوشانیم تا آب، داغ باقی بماند. هر چند دقیقه یکبار مقداری آب جوش بر روی چوب می ریزیم تا حرارت آن حفظ شود.

بسته به میزان ضخامت چوب، از یک تا سه ساعت باید چوب داخل آب باقی بماند تا به خوبی انعطاف پذیر شود.

ضدآب کردن چوب و انواع روش های آن

برخی از افراد به جهت سهولت بیشتر، چوب را داخل فویل آلومینیمی می پیچند. در این روش فویل باید کاملا شل باشد تا بتوان درون آن آب جوش ریخت و یک سر آن را محکم بسته و سر دیگر را باز می گذاریم. حال از طرفی که باز است، آب جوش را داخل می ریزیم و سر آن را محکم می بندیم.

سپس چوب را روی ذغال یا پلیت داغ قرار می دهیم تا زمانی که آب داخل فویل شروع به جوشیدن و تبخیر شدن کند. اگر چوب شما بلند است، لازم نیست تمامی سطح آن را روی ذغال یا پلیت حرارت دهید، بلکه کافی است آن را کج کنید و فقط پایین ترین ناحیه را حرارت دهید چرا که وقتی آب جوش آمد و تبخیر شد بخارهای آب در طول کل چوب حرکت کرده و آن را مرطوب می کنند.

یک سوراخ کوچک در یکی از نقاط انتهایی ایجاد کنید تا بخار آب، راه کوچکی برای خروج داشته باشد. در این روش نیز باید دو تا سه ساعت صبر کنید.

واضح است که وقتی چوب خم شد چنانچه فشار خم کننده را برداریم، دوباره چوب صاف شده و به حالت اول بر می گردد. بنابراین وقتی چوب خمیده شد، نیاز است که در همان حالت خم بودن، آن را خشک و خنک کنیم. این کار باعث می شود که برای همیشه چوب خمیده شما به همین حالت باقی بماند.

پس هم زمان با بخارپز شدن چوب، شما باید یک بست (جیگ) یا قاب خم کننده را آماده کنید تا پس از بخارپز شدن چوب با استفاده از آن، چوب را به شکل دلخواه خود خم کنید.

این قاب شامل تعدادی انسداد است که به وسیله میخ کردن چند تکه ضایعات چوب بر روی تخته ایجاد شده اند و مدل قرار گرفتن آنها باید به گونه ای باشد که وقتی چوب را حول الگوی آنها خم می کنید به شکل دلخواه خود برسید.

کاربرد چوب خمیده و روش های خم کردن آن- خم کردن چوب به شکل دلخواه

روش های خم کاری چوب
روش های خم کاری چوب

وقتی قاب خم کننده آماده شد، اطمینان حاصل کنید که انسدادهای محکم کننده سر جای خود قرار دارند تا بتوانید با استفاده از آنها چوب را در جای درست خود قرار دهید. حالا با استفاده از دستکش چوب بخارپز شده را از حمام بخار بیرون بیاورید و شروع به خم کردن آن حول نقاط تعیین شده کنید.

این کار را با محکم کردن چوب به اولین انسداد شروع کنید، سپس به آرامی و به دور از عجله حول دومین انسداد آن را خم کنید تا چوب ترک نخورد. به هر انسداد که رسیدید گیره ها را نصب کنید تا چوب حرکت نکند. وقتی کار تمام شد، به چوب حداقل 24 ساعت اجازه دهید خشک شود و در طول این مدت به گیره ها دست نزنید. پس از گذشت این زمان دیگر چوب خمیده شما به همین شکل باقی می ماند و صاف نمی شود.

اگرچه ممکن است قبل از رسیدن به شکل نهایی، مقدار کمی به حالت صاف قبلی حرکت کند، یعنی میزان انحنای نهایی چوب از انحنای مدنظر شما کمی کمتر است. بنابراین برای رسیدن به انحنای مورد نظر خود از اول انسدادها را طوری قرار دهید که شکل حاصل، انحنای بیشتری نسبت به اندازه مورد نظر شما داشته باشد تا وقتی اندکی صاف شد از اندازه دلخواه شما کمتر نباشد.

نیروهای فشاری و تنشی در خم کردن به روش جعبه بخار

حتی زمانی که چوب شما، خیس، داغ و قابل انعطاف است، مادامی که به حالت خمیده است، فیبرهای شعاع بیرونی، کش آمده اند و این معنایش این است که آنها هم اکنون دچار تنش هستند و از طرف دیگر، فیبرهای شعاع داخلی در حال فشرده شدن هستند.

اگر میزان نیروهای تنشی و فشاری به اندازه ای زیاد شود که از میزان قدرت چوب شما بیشتر باشد، در خم کردن چوب با شکست مواجه می شوید. معنای این شکست از نظر نیروی تنشی، خرد شدن و یا ایجاد شکاف در چوب است که احتمالا به این معناست که تکه چوب شما از عمل خمش پس زده شده است و معنای شکست از نظر نیروی فشاری نوعا چروکیده شدن چوب خواهد بود که البته ظاهر چوب را زیاد زشت نمی کند.

اگر می خواهید مانع افزایش بیش از حد نیروهای تنشی شوید، به شما توصیه می کنیم بر انتهای آن قسمت چوب که تحت خمش است، فشار رو به جلو ایجاد کنید زیرا این هل دادن رو به جلو، موجب ایجاد توازن با نیروهای تنشی می شود و اثر آنها را جبران می کند و در نتیجه کل قطعه چوب تحت خمش، تحت فشار خواهد بود و این امر مانع از شکست پروژه شما می شود.

در اکثر اوقات اگر میزان خم کردن چوب، کم است یعنی جایی که شعاع خمش، حداقل 20 مرتبه بزرگ تر از ضخامت چوب خمیده است، فشار انتهایی می تواند به کلی برداشته شود زیرا چوب به اندازه کافی مستحکم است که مقدار اندکی تنش را تحمل کند.

برای ایجاد این فشار رو به جلو، انواع تکنیک ها و ابزارها ابداع شده اند اما رایج ترین آنها استفاده از یک گیره (جیگ) فلزی دارای انسدادهای فلزی در هر طرف آن است. این گیره فلزی در شعاع بیرونی چوب قرار می گیرد و باید قبل از خم کردن چوب کاملا بر روی آن کیپ شود.

برای ایجاد یک چوب خمیده، کیپ بودن این گیره کاملا ضروری است.

همینطور که چوب دارد خم می شود، این گیره فلزی به طور خودکار تنگ تر و تنگ تر شده که باعث ایجاد فشار کافی بر روی چوب می شود. این فشار مانع از ایجاد تنش در قسمت شعاع بیرونی چوب است. اگرچه این روش ساده است اما واقعا عالی عمل می کند.

دقت کنید که گاهی ناخواسته ممکن است شکست هایی مربوط به نیروی فشار پدید آید. البته خوشبختانه این شکست ها خیلی رایج نیستند، زیرا چوب های داغ شده و خیس، ریسک چنین مسائلی را پایین می آورند.

یک نکته دیگر در زمینه استفاده از بست فلزی این است که برخی اوقات یک گیره فلزی دیگر را روی چوب خمیده خود قرار می دهیم تا چوب نجهد و دوباره راست نشود و سپس گیره اول را باز می کنیم.

کاربرد چوب خمیده و روش های خم کردن آن- نیروهای فشاری و تنشی در خم کردن به روش جعبه بخار

روش های خم کاری چوب
روش های خم کاری چوب

خشک سازی چوب خمیده در روش جعبه بخار

وقتی عمل خم کردن چوب انجام شد، آن را باید خشک کنیم تا به همان حالت خمیده باقی بماند. برای این کار معمولا از یک اتاق داغ (که بین 100 تا 140 درجه فارنهایت حرارت دارد) به جای یک کوره خشک کن الوار استفاده می شود.

عمل خشک سازی می تواند نسبتا سریع انجام شود اما دقت کنید که اگر این کار بیش از حد سریع انجام گیرد می تواند منجر به ایجاد شکاف هایی در چوب خمیده شما گردد.

این را نیز باید دانست که اگر بیش از حد، چوب را خشک کنید، چوب شما در برابر ماشین کاری ضعیف خواهد بود، همانطور که کمتر از حد مورد نیاز خشک کردن چوب نیز می تواند موجب ایجاد مشکلاتی شود. به طور کلی هدف از خشک سازی، رسیدن به 7 درصد رطوبت است.

به جهت آب رفتگی چوب خمیده شده، معمولا بست های فلزی شل شده و به راحتی جدا می شوند.

یک نکته در رابطه با چوب بلوط

 اگر مشغول خم کردن چوب بلوط با استفاده از بست های آهنی هستید، احتمال دارد رنگ مازویی آهن گسترش یابد و عمیقا به داخل چوب نفوذ کند. به همین خاطر از تسمه و انسدادهای غیر آهنی باید استفاده شود.

خم کردن چوب به روش شیارزنی

روش شیار زنی (Saw-Kerfing) تکنیکی است که در آن تعدادی شیار کم عمق به موازات یکدیگر بر روی سطح داخلی چوب خم شده، ایجاد می شود. وجود این شیارها موجب سهولت در خم کردن چوب است. این روش عموما برای چوب یا تخته های چند لایی به کار می رود که بر روی یک چارچوب بسته شده اند تا لازم نباشد خود چوب شکلش را به همان حالت خمیده حفظ کند.

کاربرد چوب خمیده و روش های خم کردن آن- خم کردن چوب به روش شیارزنی

روش های خم کاری چوب
روش های خم کاری چوب

تعیین فاصله و عمق شیارها در روش شیارزنی

تنها روش فهم فاصله صحیح شیارها از یکدیگر و نیز عمق هر شیار صرفا با آزمون و خطا در ضایعات چوب که به همان جنس چوب مورد نظر هستند، خواهد بود. به عنوان یک قاعده باید دانست که شیارها باید از نصف تا سه چهارم طول چارچوب را در بر بگیرد و فاصله شان بسته به میزان ضخامت چوب و شعاع انحنا از یک چهارم اینچ تا یک اینچ باشد. هرچه انحنای چوب تنگ تر باشد، شیارها باید باریک تر و نزدیک تر به یکدیگر ایجاد شوند.

تست های متعددی لازم است تا به ترکیب مناسب شیارها برسیم. به طور ایده آل شیارها باید آنقدر فاصله داشته باشند که چوب وقتی خم می شود، به نرمی انحنا بگیرد و عمق شیارها و پهنای آنها آنقدر باشد که وقتی چوب به میزان خمش مطلوب رسید، دهانه هر شیار بسته شود.

برای ایجاد یک چوب خمیده از تخته های چندلا که به تکه گاهی متصل نیست، می توان لایه های باریک متعددی از آن را چسب زد تا به ضخامت مطلوب رسیده و آنها را انحنا بدهیم.

برای این کار ابتدا یک صفحه فرم دهنده موقت را قرار داده و اولین لایه نازک را با گیره به آن محکم کرده و آن را چسب می زنیم. سپس دومین لایه نازک را روی آن محکم می کنیم و چسب می زنیم. این کار را برای سایر لایه ها نیز انجام می دهیم به این شکل که هر لایه به لایه قبلی با چسب چسبانده شده و به صفحه فرم دهنده محکم شده است.

خم کردن چوب به روش لایه لایه

یکی از روش های خم کردن چوب، روش لایه لایه یا همان Lamination Method است. این روش بر پایه یک اصل استوار است و آن اینکه هرچه چوب نازک تر باشد، راحت تر خم می شود. روش خم کردن لایه لایه اشاره به فرآیندی دارد که در آن ما به جای خم کردن خود چوب، لایه های باریک شده آن را خم می کنیم و سپس با استفاده از چسب آنها را به شکل دلخواه در می آوریم. پس از خشک شدن چسب، شکل حاصل شده برای همیشه به همان حالت باقی می ماند. برای نگه داشتن لایه های باریک تا خشک شدن چسب 2 روش پایه ای وجود دارد؛ 1. استفاده از گیره 2.فشار خلا که در ادامه هر دو روش را توضیح خواهیم داد.

کاربرد چوب خمیده و روش های خم کردن آن- خم کردن چوب به روش لایه لایه

روش های خم کاری چوب
روش های خم کاری چوب

واضح است که در روش لایه لایه اولین قدم آماده کردن لایه های نازک (Laminatin) است. میزان ضخامت هر لایه عمدتا به خم کردن شما بستگی دارد. اگر چوب خمیده شما قرار است انحنای کمی داشته باشد، لایه های شما می توانند کم و ضخیم تر باشند اما اگر به دنبال انحنای بیشتر هستید، باید لایه ها بیشتر و نازک تر باشند. وقتی لایه ها آماده شد، تغییر ضخامت چوب خمیده نهایی، دیگر خیلی سخت خواهد بود. بنابراین مقداری زمان صرف کنید تا محاسبه کنید به چه تعداد لایه و چه ضخامتی احتیاج دارید. اگر شما از سمباده زن غلطکی (Drum) استفاده می کنید، تغییر دادن اندازه هر لایه کار ساده ای است، اما برش آنها به اندازه ابعاد دلخواه بر روی اره سریع تر انجام می شود.

حال پس از آماده شدن لایه های باریک، شما به تخته ای احتیاج دارید که تا زمان خشک شدن چسب، لایه های نازک را کنار هم محکم نگه دارد. فرقی نمی کند که برای محکم نگه داشتن آنها از گیره فیزیکی یا فشار خلا استفاده کنید، در هر صورت باید تخته شما کاملا محکم باشد زیرا نیروی زیادی برای نگه داشتن لایه ها اعمال می شود و اگر تخته شما به اندازه کافی محکم نباشد، ممکن است در طی خشک شدن چسب، فرم چوب تغییر کند و به شکل دلخواه نرسید.

نکته مهمی که در اینجا وجود دارد و آن اینکه وقتی پس از خشک شدن چسب، گیره ها را باز می کنید، چوب تمایل دارد مقداری خود را صاف کند و به حالت قبل برگردد، بنابراین ممکن است به میزان انحنای دلخواه نرسید، پس لازم است حدود یک هشتم اینچ بیشتر از انحنای مورد نظرتان، چوب را خم کنید تا جبران این مقدار شود.

هر لایه لازم است که به لایه های اطراف خود چسب زده شود و تا وقتی که چسب خشک می شود با استفاده از گیره به چارچوب محکم شود. اگر شما از چسب زرد استفاده می کنید، باید بدانید که خشک شدن این چسب زمان زیادی لازم ندارد.

لایه ها را در مرکز، محکم به چارچوب ببندید و  همین طور که چوب ها کاملا به چارچوب چسبیده اند بر روی قسمت های انتهایی کار کنید. همیشه تعداد زیادی گیره آماده در دست داشته باشید چرا که پس از چسب کاری فرصت زیادی نخواهید داشت. باز بودن مرکز چوب اجازه می دهد که گیره ها به شکل عمود بر کمان باقی بمانند.

کاربرد چوب خمیده و روش های خم کردن آن- خم کردن چوب به روش لایه لایه

روش های خم کاری چوب
روش های خم کاری چوب

در روش محکم کنار هم نگه داشتن لایه های چوب با استفاده از فشار خلا مقدار بسیار زیادی نیرو به طور یکنواخت در سرتاسر چوب اعمال می شود. اگر به درستی عملیات نصب انجام شده باشد، هیچ حفره و شکافی بین لایه ها باقی نمی ماند. اگر شما از روش فشار خلا استفاده می کنید باید بدانید که تخته شما باید بسیار محکم باشد وگرنه احتمال دارد ترک بخورد و چسب کاری را خراب کند. روش فشار خلا برای پروژه های بزرگ مانند درب های خمیده استفاده می شود که در آنها محکم نگه داشتن مرکز چوب، کاری دشوار است.

آنچه باید در مورد خم کردن چوب بدانید

برای کمک به بهتر خم کردن چوب، توجه به شاخصه های متعدد آن می تواند کمک کننده باشد.

اولین مساله این است که رگه ها باید با اطراف آن تکه چوب که در حال خم شدن است، همسو باشند و در زاویه قرار نگیرند. حتی وجود یک زاویه 20 درجه ای از رگه ها، می تواند قدرت پایه ای چوب شما را نصف کند! در روزگاران قدیم نجاران قبل از اره کردن چوب خمیده، ابتدا یک الوار را خرد کرده و  آن را پیرو رگه های چوب تنظیم می کردند و سپس نجار به موازات آن عمل اره کردن را انجام می داد. اما متاسفانه این روش امروزه به ندرت در نجاری های تجاری استفاده می شود.

از آنجا که رگه های اطراف محل نقطه ای شکل چوب، بسیار فرم متفاوتی دارند، بنابراین لازم است از این نقاط و رگه های دور آنها صرف نظر کنید.

همچنین از آن قسمت از چوب که حاوی دقیقا مرکز درخت است صرف نظر کنید چرا که این چوب جدا ضعیف است.

مساله بعدی این است که اگر امگان دارد، حلقه های رشد سالانه درخت طوری جهت دهی شوند که از شعاع داخلی به شعاع بیرونی باشند (ربع بری) و این طور نباشد که این حلقه ها از لبه به لبه رفته باشند (راست بری).

نکته دیگر این است که چوب های که چگالی خیلی زیادی دارند به خوبی خم نمی شوند، همانطور که از خم کردن چوبی که چگالی آن از حد نرمال پایین تر باشد نیز صرف نظر کنید. زیرا خم کردن این چوب ها محکوم به شکست است. همچنین از خم کردن چوب های پوسیده اجتناب کنید زیرا از حد نرمال ضعیف تر هستند.

از خم کردن چوب های دارای رطوبت کم و خشک شده در کوره اجتناب کنید و به جای آنها از چوب هایی که به وسیله هوا خشک شده اند و ترجیحا کمی بیش از 20 درصد مرطوب هستند استفاده کنید.

سعی نکنید چوب هایی را که بسیار سطح ناهمواری دارند خم کنید. یک سطح رنده خورده از یک سطح که به طور ناهموار اره شده محکم تر است.

نکته دیگر اینکه اگر می خواهید عمل خمش را به شکل شدید انجام دهید، چوب را با آرامی در طول حدود یک دقیقه خم کنید. این زمان یک دقیقه ای به چوب اجازه می دهد که بهتر فشارها را بدون شکستن در خود جذب کند.

همچنین از ورقه های خام خم کننده ای که از حد مورد نیاز ضخیم تر هستند استفاده نکنید، چرا که خم کردن چوب ضخیم تر از خم کردن چوب نازک تر سخت است.

کاربرد چوب خمیده و روش های خم کردن آن- ویژگی های چوب هنگام خم کردن آن

روش های خم کاری چوب
روش های خم کاری چوب

اگر بخواهیم به برخی از گونه های چوب که خم کردن آنها آسان است اشاره کنیم می توانیم چوب بلوط سفید، بلوط قرمز، راش، گزنه، ماگنولیا، گردوی آمریکایی و گردوی سیاه را نام ببریم.

کلام آخر

اگر مقاله را دنبال کرده باشید می دانید که برخی روش ها مانند جعبه بخار یا شیار زنی را می توانید حتی در منزل اجرا کنید. به شما پیشنهاد می کنیم چوبی را به صورت تمرینی بردارید و تلاش کنید آن را خم کنید و از چوب خمیده خود لذت ببرید. کار بر روی چوب واقعا لذت بخش است و حس نجار بودن را به انسان می دهد. کافی است یکبار امتحان کنید!

نویسنده: رحیم نعمتی لیمائی

مطالب مرتبط با هنر خم چوب :

با تشکر از توجه شما

WhatsApp us