انتشار دانشنامه گل و مرغ
جلیل جوکار که بخشی از تمرکزش را بر روی تالیف کتاب‌های پژوهشی گذاشته است، بخش از این مشکل را ناشی از ضعف کتاب‌های پژوهشی در این بخش می‌داند.
جلیل جوکار درباره دانشنامه گل و مرغ ایرانی گفت: این دانشنامه در چهار مجلد منتشر خواهد شد و جلد نخست این دانشنامه به زندگی‌نامه و آثار 201 هنرمند نگارگر از دوره تیموری تا کمال‌المک اختصاص دارد که به طور تخصصی روی گل و مرغ کار می‌کردند.
به گفته این نگارگر گل و مرغ ایرانی با این که از قدمت بسیار بالایی برخورداراست و حتی در موزه باباخانی در اراک یک گل و مرغ به قدمت چهار هزار سال داریم؛ اما کتاب و آثار پژوهشی در این زمینه بسیار کم است.
وی افزود: کتاب موجود در این زمینه گل و مرغ ایرانی به 10 عنوان هم نمی‌رسد. حتی گل و مرغ‌های ایرانی در مجموعه‌های شخصی پراکنده است و حتی موزه‌ای برای گل و مرغ ایرانی نداریم.
جوکار گفت:یکی از شاخه‌های اصلی و بدیع نقاشی ایرانی، نقاشی گل و مرغ است که شامل نقاشی گل‌ها و بوته به تنهایی گل و بوته‌سازی و یا نقاشی گل‌ها و پرندگان دانه خواری چون بلبل در کنار هم گل و مرغ سازی می‌شود.
او افزود: برخی معتقدند که نقاشی گل و مرغ نوعی طبیعت‌سازی ناتورئالیسم ایرانی است. در حالی که در این نقاشی حالت گل‌ها، چیدمان آنها در کنار یکدیگر و تناسب حاکم بر اجزاء و عناصر تابلو از روالی طبیعی تبعیت نمی‌کند، گل‌ها و گیاهان با طنّازی و ناز و با ساقه‌هایی منحنی و مبتنی بر گردش حلزونی که در بطن طرح مستقر است، درهم می‌تابند و پرندگانی که عاشقانه گل‌ها را نظاره‌گر هستند و گاه در سایه‌سار گل خفته‌اند بسیار ریز نقش و ظریفند و اندامی کوچکتر از گل دارند.
به گفته جوکار؛ گل و مرغ ایرانی در عین حال که سه بعدی به نظر می‌رسد؛ امّا به هیچ وجه از پرسپکتیو نقطه‌ای برخودار نیست و دو بعدی و تجریدی است. گرچه تجرید گل‌ها در گل و مرغ به اندازه تجرید گل‌ها در تذهیب نیست، اما گاهی نمی‌توان این نکته را منکر شد که در طراحی و ساخت و ساز گل‌ها و پرندگان انگاره ایرانی کاملاً عاشقانه و بیانگر تغزّنی عارفانه است. انواع گل‌ها و پرندگان در این هنر بیانگر مفاهیمی عارفانه‌اند و دریک کلام نمادین هستند. حتی کمپوزیسیون مستقر در اثر نیز به صورت نمادین بیانگر عشق و عشقه است. آنگونه عشقی که گیاهان و پرندگان را به تسبیح یگانه هستی بخش وا می‌دارد و کثرت به سوی وحدت رهنمون می‌شود.
به گفته این نگارگر گل و مرغ ایرانی با این که از قدمت بسیار بالایی برخورداراست و حتی در موزه باباخانی در اراک یک گل و مرغ به قدمت چهار هزار سال داریم؛ اما کتاب و آثار پژوهشی در این زمینه بسیار کم است.
جوکار ادامه داد: بخش عمده گل و مرغ‌های ایرانی در مجموعه شخصی محمدعلی کریمی تبریزی در لندن و ناصر خلیلی در لندن است و در موزه‌های چون موزه هنرهای معاصر ایران، موزه هنرهای تزیینی، کاخ گلستان، کاخ سعدآباد و مدرسه عالی مطهری به صورت پراکنده گل و مرغ وجود دارد.
به گفته این مدرس نگارگری؛ با توجه به اهمیت و جایگاه گل و مرغ ایران در عرصه بین‌الملی اما تاکنون حتی یک نمایشگاه مستقل گل و مرغ در ایران برپا نشده است و تنها در نمایشگاه شاهکارهای نگارگری تعدادی گل و مرغ به نمایش گذاشته شد.
این مدرس دانشگاه افزود: دراین مجلد ضمن معرفی هنرمندان نگارگر محل تولد، شاگردان، تاثیرات، آثار و در کدام موزه‌ها آثارشان به نمایش گذاشته شده است؛ درباره تفاوت امضا آنها سخن گفته‌ام که چگونه این گروه از نگارگران از رقم سجع برای امضاء استفاده می‌کردند. سجع ریشه در عرفان اسلامی دارد و ازقرن سوم وارد نگارگری شده است. در اصطلاح نسخه‌شناسی اثر دارای امضاء را رقم‌دار و اثر بدون امضاء را بی‌رقم می‌نامند و زمانی که هنرمند نام خود را در قالب نام خداوند یا قدیسین بیان می‌کند، این گونه امضاء را رَقم مسجّع می‌نامند.
این نگارگردرباره آینده گل و مرغ ایرانی گفت: من به آینده گل و مرغ ایرانی بسیار خوش‌بین هستم چرا که گل و مرغ ایرانی زبان گویایی است و در تمام جهان طرفدران بسیاری دارد. شاید بسیاری با تذهیب نتوانند ارتباط برقرار کنند، اما گل و مرغ از چنان توانی برخوردار است که هر چشمی را خیره کند.
او درباره دشواری‌های تالیف دانشنامه گل و مرغ ایرانی گفت: دست‌یابی به تصاویر گل و مرغ ایرانی بسیار دشوار است و من تک تک تصاویری که در این دانشنامه منتشر خواهد شد را از گوشه گوشه دنیا گردآوری کردم و چون تالیف و تدوین این دانشنامه به پایان نرسیده است از کسانی که دسترسی به مجموعه‌های گل و مرغ ایرانی دارند درخواست می‌کنم با در اختیار گذاشتن تصاویر گل و مرغ ایرانی من را در پربار کردن این دانشنامه یاری کنند.
به گفته جوکار این دانشنامه در 4 مجلد منتشر خواهد شد که جلد نخست آن از سوی فرهنگستان هنر منتشر می‌شود.
جلیل جوکار درسال 1349 درآبادان متولد شد.او مهندس پتروشیمی است و کارشناسی ارشد صنایع رنگ (شیمی رنگ) دارد.
این نگارگر، درجه یک هنر(دکترا) در رشته نگارگری ازشورای عالی فرهنگ و هنر را احراز کرده است و سابقه 29 سال فعالیت و تجربه در زمینه نقاشی عمومی را که 19 سال آن به طور تخصصی در زمینه نقاشی ایرانی شامل گل و مرغ، تذهیب، تشعیر، مینیاتور و طراحی فرش بوده است، در کارنامه فعالیت‌هایش ثبت کرده است.
عضویت پیوسته، سخنگو وعضو شورای برنامه‌ریزی انجمن نگارگری ایران، عضویت در کمیته آزمون‌سازی فنی وحرفه‌ای کشوردر زمینه نگارگری و طرح فرش، عضویت جامعه مخترعین و مبتکرین ایران، عضو شورای تخصصی گروه صنایع دستی دانشگاه سوره، عضو شورای سیاستگذاری و انتخاب آثارهفتمین دوسالانه ملی نگارگری ایران 88- 1387، عضو شورای دبیران دومین جشنواره بین‌الملی فجر1388، دبیر نخستین جشنواره فجر نگارگری 1388 از دیگر سوابق او به شمار می‌روند.
از جوکار، تالیفات بسیاری در زمینه هنر نگارگری به چاپ رسیده‌اند.
او همچنین سال‌ها است که به تدریس در رشته نگارگری و تذهیب و گل و مرغ و رنگ‌سازی در مدارس و دانشگاه‌های هنری مشغول است و نمایشگاه‌های متعددی در داخل و خارج از کشور برگزار کرده که برخی از آنها با اخذ جوایزی همراه بوده‌اند.
داوری دو دوره مسابقات نقاشی دانشجویان دانشگاه‌های آزاد سراسر کشور سال 82 و 83 اراک، داوری جشنواره منطقه‌ای شمال کشور با عنوان توان انسانیت بهمن 82، داوری جشنواره بین‌المللی امام رضا درزمینه نگارگری، شیراز 1386 و انجام سخنرانی‌های مختلف در حوزه مباحث هنرهای سنتی از دیگر فعالیت‌های این نقاش محسوب می شود.
بخش هنری تبیان
منبع: هنرآنلاین
