انواع روکشهای طبیعی و مصنوعی در ایران

انواع روکشهای طبیعی و مصنوعی در ایران و بررسی روند واردات آن

چکیده :

چوب و فرآورده‌های تركیبی آن از دیرباز از اهمیت اقتصادی زیادی در كشورهای توسعه یافته و در حال توسعه برخوردار بوده است . در حال حاضر با توجه به موارد استفاده متعدد از چوب و محدودیت منابع تولید ، استفاده بهینه از آن امری ضروری به نظر می رسد . به طوری كه مصرف فرآورده های چوبی در موارد مختلف مانند مصارف ساختمانی و تزئینی در حال جایگزین شدن  به جای چوب ماسیو می‌با شد . روکشهای چوبی ، تخته چند‌لا ، تخته فیبر و تخته خرده چوب از جمله فراورده‌های چوبی هستند كه توانسته اند جایگزین چوب ماسیو گردند . با توجه با اینکه واحدهای تولید روکشهای چوبی تقریبا با 40٪ ظرفیت اسمی خود مشغول به کار هستند لذا به دلیل عدم جبران نیاز جامعه توجه به استفاده از روکشهای مصنوعی بیشتر شده است. دراين مطالعه كوشش شد كه روند مصرف روكشهای طبیعی و مصنوعی در ایران و همچنین چگونگی تجارت انواع روکشها مورد تحليل و بررسی قرار گيرد اگر چه در سالهای اخیر تعداد زیادی واحدهای روکش گیری تاسیس و راه اندازی گردیده است ولی علیرغم زیاد بودن تعداد واحدها تولیدات هم از نظر قیمت و هم از نظر کیفیت توان رقابت با محصولات مشابه خارجی را ندارد و مقدار تولید نیز در حد اندك است. مقدار واردات روكش‌های چوبی در نه ماهه اول سال 88 ، 308´2 تن به ارزش 432´396´2 دلار بوده است در اين دوره جمعا به ارزش 801´072´42 دلار انواع روکشهای مصنوعی به شرح زير وارد کشور گرديده است که واردات روكش ( فينيش فويل ) 5/45% افزايش داشته است. روكش ملامينه 5/77% افزايش داشته است و فرميكا 9% کاهش داشته است. صادرکنندگان عمده روکشهای کاغذی به ایران در سالهاي اخير عبارتند از آلمان ، کره ، ایتالیا ، کانادا ، امارات و هلند

واژه‌های کلیدی : بازار روکشهای چوبی ، روکشهای مصنوعی ، صادرات ، واردات , روکش چوب

مقدمه:

صنعت چوب و مبلمان که با قدمتی دارای تاریخ بشر، از انسان بدوی با انسان مدرن همگام با قافله تمدن بشری طی طریق نموده، امروز باگذشت هزاران سال پررنگ‌تر از گذشته جایگاه ‌اصیل خود را در بدنه اقتصاد مدرن جهان حفظ کرده است. صنعت بهره‌برداری از چوب با هدف تولید فرآورده‌های مورد نیاز بشر، در مقاطع مختلف تاریخ با پیشرفت‌ها و جهش‌های علمی و تکنولوژیک انسان هماهنگ و همراه شد. نگاهی به ‌تاریخ کهن ایران حاکی از آن است که ‌صنایع چوب، ریشه در تاریخ چند هزار ساله این کشور دارد، گذری برخط سیر صنعت چوب و مبلمان ایران در 50 سال گذشته نشان می‌‌دهد این صنعت که تا اواسط دهه 40 خورشیدی به صورت سنتی دنبال می‌شد به تدریج تحت‌تاثیر جهش‌های علمی و تکنولوژیک بهره‌‌برداری از چوب و تولید مبلمان در جهان، حرکت رو به رشدی را آغاز کرد و کمتر از یک دهه در عرصه صنعت و اقتصاد ایران، ظهور و بروز جدیدی را به نمایش گذاشت اصولاً برای تولید تخته لایه و روكش چوبی نیاز به گرده بینه درجه یك و دو می‌باشد ، و عموماً كشورهایی كه دارای منابع جنگلی غنی و مرغوب بوده ، بدلیل آنكه دارای مزیت نسبی و رقابتی بیشتری در مقایسه با كشورهای دیگر می‌باشند ، در زمینه تولید این نوع اوراق چوبی دارای فعاليت بيشتری می‌باشند ، و كشورهائی كه جنگلها و منابع چوبی آنها از كیفیت كمتری برخوردار است ، گرایش بیشتری به تولید برخی از انواع پانل های چوبی از قبیل تخته خرده چوب و یا تخته فیبر پیدا می نمایند ، كه نیاز به مقطوعات چوبی كم ارزش از قبیل هیزم و كاتین بعنوان مواد اوليه دارد  .

در سنوات اخیر جنگلهای كشور به عنوان منبع اصلی مواد اولیه صنایع تخته لایه و روكش ، تخریب زیادی پیدا نموده و میزان برداشت چوب در آن به‌شدت كاهش یافته، به‌طوریكه میزان برداشت، تقریباً از 4/2 میلیون مترمكعب به كمتر از يك میلیون مترمكعب تقلیل یافته است؛ ضمن آنكه بیشترین میزان كاهش در زمینه مقطوعات چوبی مرغوب یعنی گرده بینه‌های درجه یك و دو بوده است كه براي تهيه روكش‌هاي طبيعي استفاده مي‌شوند. علاوه بر موارد فوق ممنوعیت واردات گرده بینه با پوست از سوی سازمان حفظ نباتات به عنوان معضل دیگری امكان تامین مواد اولیه را از طریق منابع خارجی نیز به‌شدت محدود نموده است . در خصوص صنايع روكش چوبی می‌بايست به مصرف گسترده انواع روكش‌های مصنوعی از قبيل روكش‌های ملامينه، فرميكا، فينيش فويل و پی وی سی در كشور اشاره نمود كه بدليل بهبود ويژگيهای آن و سهولت مصرف به عنوان رقيبی بزرگ برای صنايع روكش چوبی كشور محسوب می‌گردند . در اصطلاح صنایع چوب ، روكش‌های طبیعی  به ورقه‌های نازك چوبی گفته می شود كه آنها را  به روش‌های مختلف از چوبهای خوش رنگ و زیبا تهیه می كنند و به روی كالاهای چوبی كه منظره زیبائی ندارند و یا برخی از انواع اوراق فشرده چوبی می چسبانند  .

صنایع چوب کشورمان، بویژه صنعت روکش ، در دهه گذشته توسعه مناسب و مطلوبی نداشته است. به طوری که از نظر تولید در سطح جهانی در بین 25 کشور توسعه یافته و در حال توسعه پایین‌ترین اولویت را داشته و از سوی دیگراز نظر بازار داخلی نیز، هیچگاه میزان تولید، تکافوی بازار مصرف داخلی را ننموده است و همواره از این نظر مقدار متنابهی واردات داشته‌ایم . همچنین از نقطه نظر انتخاب مکان استقرار، واحدهای مذکور نیز،مي‌توان ديد كه برنامه‌ریزی ها بر معیارهای علمی و منطقی استوار نبوده است و در مورد واحدهای بزرگ، اغلب مشاهده مي‌شود كه محل استقرار آنها، تابع محل بازار مصرف محصولات، گردیده است..

 

روكش های مصنوعی

روكشهای مصنوعی لایه‌ها و اوراق منفرد یا مرکبی هستند که از موادی نظیر کاغذ ( تزئینی یا غیر تزئینی ) و ساير مواد سنتزی ساخته می‌شوند ، ممكن است به رزینهای مختلف ترموست مانند (ملامین فرمالدهید، فنل فرمالدهید) و يا  ترموپلاستیکهايی همچون PVC آغشته شده باشند و يا ممکن است كه با انواع لاکهای مقاوم در برابر آب و خش و… پوشش داده شده باشند که برای پوشاندن سطوح انواع تخته ، MDF ، سطوح اوراق فشرده چوبی و… به کار می روند [ 7 ]

10 کشور برترتولید کننده روکش‌های طبیعی در جهان طی سالهای 2000-2004 به ترتیب عبارت بودند از:

1: چین 2: مالزی 3 : کانادا 4 : نیوزلند  5 : برزیل  6 : کره  7: ایتالیا  8: آمریکا 9 : آلمان 10: فیلیپین .

 

کشورهای آمریکا ، کانادا ، مالزی ، چین ، کنیا ، نیوزلند، برزیل ، آلمان ، غنا و گابن جزء10 کشور برتر صادرکننده روکش بودند. نکتۀ قابل توجه صادرات قارۀ اقیانوسیه می باشد که صادرات این قاره در طی 5 سال بیش از 6 برابرشده در حالیکه میزان صادرات در قارۀ آسیا تقریبا ً نصف شده است. کشورهای چین ، آمریکا ، کره ، کانادا ، ایتالیا ، مالزی ، آلمان ، فرانسه ، اسپانیا و ژاپن در طی سالهای مذکور جزء بزرگترین وارد کنندگان روکش بودند.

10 کشور بزرگ مصرف کننده روکشهای طبیعی در جهان طی سالهای 2000-2004  عبارتند از:

1: چین  2 : کره  3 : آمریکا 4 : ایتالیا  5 : نیوزلند  6 : برزیل 7 : مالزی  8 : فیلیپین  9 : آلمان  10: هند  .

  بیشترین قیمت روکشهای طبیعی مربوط به روکش سرخدار می‌شود و ملج ، گردو ، بلوط و کاوازینکو آفریقایی در رده‌های بعدی قرار دارند قابل ذکر هست که روکش ملج ایرانی بدلیل کیفیت بالاي گونه ملج ایرانی دارای قیمتی بالاتر از نوع خارجی می‌باشد روکشهای ALPI نیز که روش تولید آنها هنوز کاملا مشخص نیست و طی چند سال گذشته وارد کشور شده‌اند دارای بالاترین قیمت در بین سایر روکشها می‌باشند به طوریکه  ALPI معرق و ALPI ریشه چندین برابر روکشهای دیگر قیمت دارند.

تعداد 10 واحد مهم در زمینه تولید روكش چوبی در كشور فعالیت می نمایند كه برخی از آنها علاوه بر تولید روكش چوبی در زمینه های دیگر تولیدی نیز فعال می باشند.جدول ذیل زمینه فعالیت و زمان بهره برداری این واحد ها را نشان می دهد :

 

جدول شماره 1 واحد تولیدی برتر روکش چوبی در کشور

 

 اروپا بزرگترین بازارجهانی روکش زنی است آسیا، اقیانوسیه و آمریکا در رده های بعدی قرار می گیرند. سرآمد بودن اروپا در این بازار بدلیل آن است که در اروپا تخته خرده چوب و تخته MDF بیشتری نسبت به سایر مناطق تولید می شود و قاعدتا ً همه این تخته ها باید روکش زنی شوند. آسیا ، اقیانوسیه و آمریکا از دیر باز دارای چوبهای جنگلی پهن برگ با کیفیت عالی و قیمت نسبتا ً ارزان و مناسب برای کاربردهای دکوراتیو بوده اند. با این حال شرایط در حال تغییر است ، دسترسی به چوبهای جنگلی با کیفیت عالی رو به کاهش و قیمت آن هم رو به افزایش است.علاوه بر این در اروپا روند ساخت مبلمان سیر صعودی داشته و این امر باعث افزایش تقاضا برای تخته خرده چوب و تخته MDF روکش‌دار شده است .

 

  روكشهای مصنوعی موارد زیر را شامل می‌شوند :

1.       ورقهای کاغذی (Paper Foil ) : به این روکشها Finish Foil یا به اصطلاح تجاری لترون هم می‌گویند . (لترون نام یکی از تولیدکنندگان مشهور این نوع روکش است) این روکش از یک لایه کاغذ معمولا تزئینی با وزن پایه g/m2140-40 (قبل از آغشته سازی) به صورت ساده یا طرحدار ، مات یا براق که معمولا با رزینهای ملامین فرم آلدهید آغشته و خشک شده، تشکیل شده است. از مزایای این روکش تنوع رنگ و نقش ، ارزانی و کار آسان با آن است و از معایب آن کلا” می‌توان دوام کمتر و مقاومت کمتر نسبت به عوامل خارجی را نام برد.

2.       روکشهای ترموپلاستیک: این نوع روکشها، روکشهای ساخته شده از مواد گرما نرم ( ترموپلاستیک ) هستند که در اثر گرما تغییر شکل داده و انعطاف بسیار بالایی دارند در سطوحی که دارای اختلاف سطح‌های عمیق ، زیاد و اشکال برجسته و فرورفته با انحناءهای متعدد و مشکل‌است فقط ‌از روکشهای ترموپلاستیک می‌توان استفاده کرد. قابلیت انعطاف این نوع روکش از مزیتهای کاربردی آن محسوب می‌شود و عمدتا شامل روکش Pvc و ورقهای اکریلیک است.

3.       لامینت‌ها : لامینت اصطلاح عمومی است که به گروهی از روکشهای مصنوعی شامل انواع CPL، HPL و لامینت فشرده اطلاق می‌شود این نوع روکشها یکی از انواع پرکاربرد روکشهای مصنوعی خصوصا” در ایران هستند.

4.       روکشهای ملامینه : روکش‌های ملامینه یا  LMP پرکاربردترین روکش اوراق فشرده چوبی و خصوصا” MDF در جهان و در ایران در بین تمام روکشهای چوبی و مصنوعی می‌باشند. LMP از کاغذهای تزئینی (دکور) آغشته به چسب ملامین فرم آلدهید که خشک شده تشکیل گردیده و به صورت مستقیم بدون نیاز به چسب زنی مجدد روی تخته چسبانده می‌شود.

منابع اصلي تامین انواع روکشهای مصنوعی :

 عمده کشورهای صادرکننده روکشهای لامینت به ایران در سالهای اخیر عبارتند از:

هند، امارات ، ترکیه ، آلمان ، ایتالیا و کره

روکشهای pvc بیشتر از تایوان ، کره ، چین ، تایلند ، ترکیه و آلمان وارد کشور ما شده‌اند.

عمده صادرکنندگان روکشهای کاغذی به ایران عبارتند از :

                                                     آلمان ، کره ، ایتالیا ، کانادا ، امارات و هلند

روکشهای ملامینه نیز بیشتر از کشورهای آلمان ، اسپانیا ، ایتالیا ، سوریه ، ترکیه ، کره ، لبنان وارد کشور شده است .

از نظر قیمت می‌توان روکشها‌ی مصنوعی را به ترتیب نزولی به صورت زیر طبقه‌بندی کرد.

1: لامینت‌ها     2: روکشهای ملامینه     3: روکشهای کاغذی    4: روکشهای PVC

قیمت انواع مختلف اين روکشها بسته به تعداد لایه‌های آنها و نوع روکش و رنگ آن بسیار متفاوت است. در سطح جهانی روکش‌های ملامینه دارای بیشترین استفاده بوده و بعد از آن بترتیب روکشهای چوبی ، روکشهای کاغذی ، رنگ ، لامینت‌ها و روکشهای ترموپلاستیک قرار دارند  .

جدول شماره 2- سهم مصرف انواع روکشها در جهان

 

 

 

 

جدول شماره 3- سهم مصرف انواع روکشها در ایران

 

در ایران درصد مصرف رنگ ، روکش‌های چوبی و لامینت‌ها در حال کاهش و درصد مصرف روکش‌های ملامینه و کاغذی در حال افزایش است.

 

نمودار شماره 1و 2 : میزان مصرف انواع روکشها در ایران و جهان

 جدول شماره 4-   شرکتهای فعال در زمینۀ روکش مصنوعی در ایران

HPLروکش های	روکش های کاغذی	PVC  روکش های	روکش های ملامینه
ایزوفام	روکشهای نوین نارون	اورامان پارس	راهان توان
سرزمین سبز تهران	ماج نما	نماسازان نصر	ملامین سازه پویا
درخت سبز چوبینه	شموشک		ماج نما
ماج نما	ایزوفام	نگین چوب
نگین چوب
فام عایق

 

شرکتهای مهم تولید کننده روکشهای مصنوعی در جهان :

در صنعت روکش اغلب کشورهای اروپایی پیشگام بوده و مخصوصا ً کشور آلمان در این زمینه از فعالان عمده محسوب می شود. در اروپا شرکتهای فعال درزمینه تولید انواع روکش با پیشینه نزدیک به یک قرن نیز وجود دارند.

 

شرکتهای مشهور تولیدکننده لامینت جهان :                                                                Resipal ،Wilsinart ،Formica

شرکتهای تولید کاغذهای دکور جهت روکش ملامینه و کاغذی          Technocel  ، Munksgo ،Smurfit ،Lamigraf ،Interprint

شرکتهای مشهور جهان در زمینه تولید و عرضه روکشهای ملامینه                                                 SGW،DKB  ،Casco

شرکتهای مشهور تولیدکننده روکشهای کاغذی :                                                                            Letron  ،Surteco

شرکتهای تولیدکننده روکشهای ترموپلاستیک یا PVC :  :[ 6 ]                                             Kaliko ، Alkor،  Benecke

 

در نمودار ترسیم شده ملاحظه می شود که روند مصرف جهانی روکش های طبیعی در سالهای 2005-1999تقریبا ًهمیشه رشد داشته است ولی با بیشترشدن استفاده از روکشهای مصنوعی بنظرمی رسد این روند مصرف تحت تاثیرقراربگیرد بطوری که سهم روکشهای چوبی از میزان مصرف در سال 1999فقط 29% بوده است که این میزان در سال2001 به 27% کاهش پیدا کرده است. این موضوع از لحاظ حفظ منابع طبیعی و جنگل ها بسیار مناسب است بخصوص که مواد اولیه مناسب کم و قیمت روکشهای طبیعی نیزبالا می باشد ولی از نظر ازبین رفتن این صنعت و تعطیلی واحدهای روکش گیری مناسب نیست .

            جدول شماره 4- انواع روکشهای مصنوعی مورد استفاده در صنایع چوب  .

نام کامل فرآورده – ويژگي‌هاي كاربردي	علامت اختصاری	نوع روکش
Continuous Pressure Laminate	CPL	روکش ورقه ای پیوسته
Low Pressure Laminate	LPL	روکش ورقه‌ای تحت فشار پایین
High Pressure Laminate	HPL	روکش ورقه‌ای تحت فشار بالا
Horizontal،General Purpose،Standard   استاندارد ، برای مصارف عمومی ، سطوح افقی	HGS	HPL نوع استاندارد
Vertical، General Purpose،Standard   استاندارد ، برای مصارف عمومی ، سطوح عمودی	VGS	“
Vertical، Light-duty،Standard   استاندارد، بادوام ، برای سطوح عمودی	VLS	“
Horizontal،Heavy-duty،Standard   استاندارد ، کم دوام ، برای سطوح افقی	HDS	“
Horizontal، General Purpose،Post Forming   فرم پذیر، برای مصارف عمومی ، سطوح افقی	HGP	HPL نوع فرم پذیر
Vertical، General Purpose، Post Forming   فرم پذیر، برای مصارف عمومی ، سطوح عمودی	VGP	“
Compact،General Purpose،Flame – Retardant   کند سوز، برای مصارف عمومی ،بسیار فشرده	CGF	HPL نوع کند سوز
Horizontal،General Purpose، Flame – Retardant   کند سوز، بادوام ، برای سطوح افقی	HGF	“
Horizontal،Heavy-duty،Flame – Retardant   کند سوز، بادوام ، برای سطوح افقی	HDF	“
Vertical،Heavy-duty،Flame – Retardant   فرم پذیر، برای مصارف عمومی ، سطوح عمودی	VGF	“
Walk print HPL	WP-HPL	HPL نوع کفپوشی
Compact HPL	C-HPL	HPL  نوع بسیار فشرده
Standard  Melamine	St-ML	روکش ملامينه ‌استاندارد
Soft  Melamine	So-ML	روکش ملامینه نرم
Poly Vinyl Chloride	PVC	روکش پلی وینیل کلراید
Finish foil	——	روکش کاغذی
Acrylic sheet	Ac-V	روکش های اکریلیک

 

 

واردات روكش‌های چوبی در سال 1388

مطابق با آمارهاي موجود مقدار واردات روكش‌های چوبی در نه ماهه اول سال 1388 ،از نظر وزني  308´2 تن و  به ارزش 432´396´2 دلار بوده است. اين مقدار نسبت به مدت مشابه سال گذشته 41% افزايش داشته است. ارزش واحد هر تن روكش چوبی وارداتی در اين مدت برابر  با 038´1 دلار بوده كه نسبت به سال گذشته 35% کاهش نشان می‌دهد [ 3 ] .

  روکش‌های مصنوعی :

در اين دوره جمعا به ارزش 801´072´42 دلار انواع روکشهای مصنوعی به شرح زير وارد کشور گرديده است که واردات روكش PVC ( فينيش فويل ) 5/45% افزايش داشته است. روكش ملامينه 5/77% افزايش داشته است و HPL  ( فرميكا ) 9% کاهش داشته است [ 3 ].

نتیجه گیری:

.در سطح جهانی روکشهای ملامینه بیشترین و وسیع‌ترین دامنه مصرف را در بین سایر روکشها دارند و در  مصارف عمومی و تقریبا تمامی مصارف روکش کاری سطوح ، مورد استفاده قرار می‌گیرند. به طوری که در حدود 33% از مصرف کل را به خود اختصاص داده اند در ایران نیز این روکشها با 23% (سهم مصرف به کل ) بیشترین استفاده را دارند. بطورکلی اروپا بزرگترین بازار جهانی روکش زنی است. آسیا ، اقیانوسیه و آمریکا در رده‌های بعدی قراردارند سرآمد بودن اروپا در این بازار به‌دلیل آن است که در اروپا تخته خرده چوب و تخته  MDF بیشتری نسبت به سایر مناطق تولید می شود و قاعدتا ً همۀ این تخته ها باید روکش شوند روکشهای کاغذی نیز دارای مصارف عمومی بوده و فقط در سطوحی که انتظار دوام بالایی همچون PVCاز آنها نداریم، مورد استفاده قرار می گیرند. ضمن اینکه برای روکش‌کاری پروفیل‌ها و سطوح منقوش و ابزارخورده بسیار مناسب هستند. روکش های لامینت نیزجهت مصارف بسیار پردوام کاربرد دارند. اگر چه در سالهای اخیر تعداد زیادی واحدهای روکش گیری تاسیس و راه اندازی گردیده است ولی علیرغم زیاد بودن تعداد واحدها متوجه می‌شویم تولیدات هم از نظر قیمت و هم از نظر کیفیت توان رقابت با محصولات مشابه خارجی را ندارد و مقدار آن نیز در حد پایینی است به طوری که میزان استفاده از ظرفیت اسمی واحدهای روکش به طور متوسط ، 42 درصد می‌باشد. صنعت روکش در دهۀ گذشته علیرغم نوساناتی که داشته ولی رشد تولید و مصرف در این دهه ملموس است به خصوص با ورود MDF به ایران ، استفاده از روکشهای مصنوعی نیز رواج پیدا کرد .

 

مراجع مورد استفاده

1: آرین؛ امین : گزارش تولیدات صنایع چوب در ایران (مارس2007 ) مجله صنايع چوب و كاغذ شماره دوم سال 85

2 : آرین ؛ امین : گزارش تحلیل بازار روکش MDF، شرکت بازرگانی توسعه نیشکر و صنایع جانبی (1385)

3 ؛ افسری ؛ مازیار : آمار واردات و صادرات انواع چوب آلات ، مبلمان و خمیر و کاغذ (1388)

4 : حسین پور؛ یداله : وضعیت تولید ، مصرف و کمبود چوب در صنایع چوب کشور (ماهنامۀ طبیعت سبز پیش شماره و شماره 1،  1385(

5 : طباطبایی ؛ محمد : صنایع روکش و نماسازی از چوب

6 :  گمرک ایران : سالنامه آماری بازرگانی خارجی ایران

7 : مجلۀ صنایع چوب و کاغذ ، شمارۀ10 و12

8 : وزارت صنایع و معادن : کتاب آمار بازرگانی خارجی ایران (صادرات و واردات )

 :Benson, J, Woodworker’s Guide to Veneering and Inlay, Fox Chapel Publishing, March2008[9]

:FAO. Forest Products year book 2004-2006[10]

FAO. FAOSTAT. Veneer Product : [11]