چوب بالسا
تاریخچه درخت بالسا
این درخت به صورت پراکنده در جنگل های استوایی می روید و نحوه تکثیر آن به کمک باد است که بذر های این درخت را پراکنده می کند و در صورت وجود شرایط مساعد، یک درخت تنومند در زمان بسیار کمی رشد می کند. چوب این درخت شباهت زیادی به چوب درخت انگور دارد، ولی بسیار بزرگتر است. ( چوب های گرمسیری )
در گذشته این درخت را یک درخت بی ثمر می دانستند، اما خصوصیات بارز این درخت به مرور سبب توجه فراوانی به آن شد. این درخت به عنوان یک سایبان و محافظ درختان دیگر به شمار می آید، زیرا به سرعت رشد کرده و سایه آن روی سایر گیاهان افتاده و در برابر تابش شدید خورشید از آن ها محافظت می کند. نخستین استفاده از چوب این درخت در زمان جنگ جهانی اول بود که به دنبال جایگزینی برای چوب درخت پنبه بودند.
رویش درخت بالسا در مناطق استوایی و بارانی
نگاه اجمالی
کلمه بالسا یک اصطلاح اسپانیایی و به معنی الوارهای شناور یا (قایق شناور) است. درخت بالسا، درختی تنومند با برگ های پهن است که در آمریکایی جنوبی می روید؛ این درخت دارای شکلی بسیار ساده بوده که به راحتی قابل تشخیص است. حدود 90 درصد از تولید چوب بالسا در کشور اکوادور صورت می گیرد.
این درخت بسیار رشد بالایی دارد و می تواند به ارتفاع 30 متر و قطری بیشتر از 1 متر برسد؛ زمانی که بعد از 4 یا 5 سال به این ارتفاع می رسد، عمر این درخت کم و تراکم چوب پایینی دارد. این درخت دارای چوب های سخت بوده، اما وزن آن در مقایسه با سایر درختان که دارای چوب سخت هستند، کمتر بوده که همین ویژگی سبب کاربرد فراوان این چوب شده است.
چوب درخت بالسا از سن 6 سالگی به بعد قابل استفاده است، به همین منظور این درختان را برای کاربردهای گوناگون استفاده می کنند. چوب این درخت استحکام خوبی دارد و دارای قابلیت رنگ آمیزی بوده و بهتر است برای اتصال به جای میخ، از چسب استفاده شود.
در حال حاضر به دلیل مصارف زیاد این چوب، همواره در مناطق مختلفی که دارای شرایط مساعد برای رشد هستند، مزارع مختلفی به جود آمده است. در شکل زیر جنگلی مصنوعی از درختان بالسا ارائه شده است.
نمونه ای از درخت بالسا
چوب این درخت در ساخت اسکلت هواپیماهای مدل کاربرد دارد. همان طور که می دانید، وسایل پرنده هرچه که با وزن کمتری داشته باشند، پرواز بهتری خواهند داشت. در شکل زیر نمونه ای از ماکت ساخته شده از چوب بالسا قابل مشاهده است.
نمونه ای از هواپیمای ساخته شده از چوب بالسا
سبک ترین چوب موجود، چوب درخت بالسا است و با ساده ترین ابزارها قابل کنده کاری بوده که علاوه بر نجاران، در میان علاقه مندان به کارهای هنری نیز دارای شهرتی بالا است.
این چوب می تواند پنچ برابر وزنش در خود آب نگه دارد که این ویژگی ناشی از این است که سلول های چوب بالسا در مقایسه با سایر چوب ها بزرگتر بوده و فضای خالی بین سلول ها بیشتر است؛ بنابراین هنگام خشک کردن این چوب، باید توجه کافی را داشت و حداقل دو هفته صبر کرد تا کاملا خشک شود. از چوب این درخت می توان در ساخت مدل های بسیار ظریف و کوچک استفاده کرد.
گفتنی است که برای شکل دادن به این چوب ها می توان از سشوار صنعتی کمک گرفت. در شکل زیر یک مدل ساخته شده از چوب بالسا را می بینیم.
مدل بسیار ظریف و دقیق ساخته شده از چوب بالسا
مزایای چوب بالسا:
این چوب دارای مزایای بی شماری است، از جمله:
1- این چوب بسیار نرم است که این امر سبب می شود بسیاری از کارها از جمله برش کاری، کنده کاری و خم کردن به راحتی انجام پذیرد.
2- معمولا چوب های سخت دارای وزن بالایی هستند؛ اما این چوب وزنی کم ولی مقاومت بالایی دارد.
3- قطر های مختلفی از این چوب در بازار موجود است که سبب انعطاف مناسب در ساخت ماکت ها می شود. محدوده قطری برای این چوب از 1 تا 30 میلی متر است.
4- چوب این درخت در مقایسه با چوب های دیگر مثل کاج و بلوط استحکام بیشتری دارد.
در شکل زیر نمونه ای از ورق چوب درخت بالسا مشاهده می شود که دارای انعطاف پذیری بالایی است.
انعطاف پذیری بالای ورق ایجاد شده از چوب درخت بالسا
معایب چوب بالسا:
از جمله معایب این چوب، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- قیمت بالای این چوب
2- عرض کم این چوب در مقایسه با چوب های دیگر
3- ضخامت های کم، بسیار نرم و شکننده بودن
4- ناهمگن بودن رنگ این درخت در بعضی موارد
5- رویش پراکنده این درختان در جنگل های طبیعی که نیاز به صرف وقت و هزینه زیاد برای قطع و جمع آوری این درختان
6- چوب هایی با ابعاد برابر و وزن هایی متفاوت و نیاز به دقت بالا در امور حساس.
ابعاد چوب بالسا
چوب درخت بالسا با وزن های مختلف از 60 تا 380 کیلوگرم در مترمکعب و نوع تجاری آن به وزن های 90 (وزن 90 بسیار کمیاب است) تا 280 کیلوگرم در مترمکعب بوده و در ورق هایی با ابعاد 10در 100 و یا 10 در 90 سانتیمترمربع ارائه می شود؛ بنابراین برای ساخت قطعات بزرگ باید از دو یا چند تکه از این ورق ها استفاده کرد. در شکل زیر چوب بالسا با ضخامت های 1 تا 10 میلی متر ارائه شده است.
چوب درخت بالسا از ضخامت 1 تا 10 میلی متر
شکل و مشخصات ظاهری
رنگ چوب بالسا سفید، مایل به زرد و حتی قهوه ای است و بوی خاصی ندارد. این چوب دارای وزن مخصوص (نسبت وزن به حجم) 150 کیلوگرم بر مترمکعب است که نشان دهنده سبک بودن این چوب در مقایسه با سایر درختان می باشد. در جدول زیر وزن مخصوص تعدادی از چوب ها بیان شده است. همان طور که مشاهده می شود، چوب این درخت دارای چگالی کمتری نسبت به سایر چوب درختان است.
جدول مقایسه وزن مخصوص (چگالی) بعضی از چوب های موجود در بازار
| ردیف | نوع چوب | وزن مخصوص (چگالی) (کیلوگرم بر متر مکعب) |
| 1 | چوب آگبا | 510 |
| 2 | توسکا | 680 |
| 3 | سیب | 650 |
| 4 | بامبو | 400 |
| 5 | بالسا | در حدود 150 |
| 6 | راش | 900 |
| 7 | گیلاس | 900 |
| 8 | آبنوس | 1330 |
| 9 | صنوبر | 530 |
| 10 | نارون | 600 |
| 11 | چوب بلوط | تا 900 |
| 12 | کاج | از 830 تا 850 |
| 13 | چوب درخت انجیر مصری | تا 600 |
| 14 | چوب آلو | 780 |
| 15 | چوب سپیدار | 500 |
کاربردهای چوب بالسا
از جمله کاربردهای مهم چوب بالسا موارد زیر است:
1- ساختن وسایل ورزشی مختلف و انعطاف پذیر
2- ساختن ماکت هواپیما
3- ساختن ماکت پل ها و سازه های عمرانی
4- ساختن دیواره های داخلی هواپیما
5- ساختن قاب ها و نگهدارنده ها
6- ساختن تجهیزات ماهیگیری و تفریحی
7- ساختن راکت تنیس و پینگ پونگ
8- ساختن تخته موج سواری
9- ساختن قسمت هایی از قایق های تفریحی به جهت قابلیت شناور ماندن
10- کاربرد خاک اره این چوب به دلیل سبک بودن برای مصارف پر کردن و ایجاد حجم (مثل کیسه بکس)
11- استفاده از چوب بالسا در ساخت کاسه گیتار.
در شکل زیر کاربرد چوب بالسا در تخته های اسکی نشان داده شده که به دلیل وزن کم و مقاومت بالا، کاربرد زیادی دارد.
کاربرد چوب بالسا در ساخت تخته های اسکی
انواع مختلف چوب بالسا
چوب بالسا در ضخامت های متفاوتی برش داده می شود و بسته به نوع کاربرد، می توان ضخامت مناسب را انتخاب کرد و دارای انعطاف پذیری بالایی است. در شکل زیر همان طور که قابل مشاهده است، انواع مختلفی از این چوب که دارای ضخامت های متفاوتی هستند، ارائه شده است که به صورت ورق در بازرا موجودند.
انواع مختلف ورق های چوب بالسا
در شکل زیر ماکت ساخته شده از چوب درخت بالسا دیده می شود که ظرافت مناسب این چوب سبب ایجاد ماکت های زیبایی شده است.
ماکت کشتی ساخته شده از چوب درخت بالسا
پرورش درخت بالسا در ایران
متأسفانه این چوب در مناطق استوایی و جنگل های بارانی، از جمله کشورهای آمریکای جنوبی همانند مکزیک و برزیل کشت می شود و کشور ما به دلیل فاصله داشتن از خط استوا، شرایط مساعدی برای رشد این درخت ندارد.
نویسنده: رحیم نعمتی لیمائی
مطالب مرتبط با چوب بالسا :
ماکت پل ساخته شده از چوب بالسا :
ماکت تاور و برج ساخته شده از چوب بالسا
ماکت هواپیما ساخته شده از چوب بالسا
عکس چوب بالسا
