رانت چیست
رانت اقتصادی درآمد مازادی است که زمانی حاصل می‌شود که یک منبع (زمین، ماده ی اولیه‌ی خاص و غیره) یا کالا در عرضه ثابت باشد (نمودار عرضه‌ی آن عمودی باشد)، ولی قیمت آن در بازار بیشتر از هزینه های لازم برای آوردن آن منبع یا کالا به بازار به اضافه‌ی سود نرمال تولید کننده باشد. به دلیل محدودیت ماهوی این قبیل کالاها (مانند زمین)، عرضه‌ی آنها به شدت غیر کششی بوده و با افزایش قیمت، امکان افزایش عرضه‌ی آنها در کوتاه مدت و بلند مدت وجود ندارد. در نتیجه، افزایش تقاضا، منجر به افزایش قیمت ها و درآمد دارنده‌ی منابع یا تولید کننده‌ی کالا می‌شود که به آن رانت اقتصادی می‌گویند.
در ادبیات سیاسی، شرایطی که امتیاز یا انحصار خاصی برای تولید کننده‌ی خاصی در نظر گرفته می‌شود، که دیگران نمی‌توانند از آن بهره مند باشند، عرضه‌ی آن محصول محدود خواهد بود و در نتیجه‌ی افزایش تقاضا، قیمت‌ها افزایش یافته و رانت اقتصادی را نصیب آن تولید کننده می‌کند.
در علم اقتصاد رانت درآمدی است که بی‌تلاش به دست می‌آید. رانت خوارها با استفاده از نفوذ سیاسی و اقتصادی شان یا از طریق آشنایانی که صاحب این نفوذ هستند به صورت غیرقانونی به منابع مالی دست پیدا می‌کنند و به کسب ثروت می‌پردازند.
رانت‌خواری پدیده‌ای است که آسیب‌های فراوان اجتماعی و اقتصادی فراوانی برای کشورها به وجود می‌آورد. بنابرنظر اقتصاددانان، درآمدهایی که خارج از فعالیت‌های مولد اقتصادی و با بهره‌گیری از قدرت و نفوذ سیاسی یا اقتصادی صورت می‌پذیرد همیشه به عنوان آفتی برای نظام اقتصادی هر کشوری حساب شده‌است. مصداق بارز این کلام همان «رانت و رانت‌خواری» می‌باشد .
منبع : ویکی پدیا
رانت خواری چیست؟
رانت واژه ای اقتصادی است که بیشتر در حوزه ی سیاست به کار گرفته می شود. برخی از اقتصاددانان رانت را دریافتی حاصل از فعالیت های غیر مولد تعریف کرده اند. این تعریف با مفهوم عامیانه رانت که همان سود یا درآمد بادآورده است نزدیکتر است. از این نظر، رانت درآمدی است که از مواهب طبیعی حاصل می شود چون مزد و سود در نتیجه ی تلاش به دست نمی آید.
به عبارت ساده تر و عام تر، رانت معطوف به واگذاری انحصاری امکانات ، فرصت ها و موقعیت ها به اشخاص حقیقی و حقوقی است. که بر اساس داشتن رابطه ی (فامیلی- حزبی – شخصی) صورت می پذیرد .رانت انواع مختلفی دارد که ملموس ترین آن ها رانت اقتصادی است. در بوروکراسی حجیم که سیستم قضایی نامطلوبی بر آن حاکم باشد، عدم بازرسی مستمر و فقدان نظارت همگانی موجب می شود برخی از دست اندرکاران حوزه های کلان و تصمیم گیرنده اقتصادی مزایایی برای نزدیکان (فامیل و یا هم جناح خود) قائل شوند. برای نمونه نزدیکان رؤسای بنیادهای بزرگ از تخفیف های زیاد در معاملات اقتصادی برخوردار می شوند، گاهی رانت اقتصادی با استفاده از آگاهی از تصمیمات آتی وزارت بازرگانی درباره ی صادرات و واردات کالاهای مختلف خبردار می شود و نسبت به خرید و فروش کالاهای مذکور اقلام و سود کلانی به دست می آورد.
رانت اطلاعات و رانت قضایی نیز از انواع دیگر رانت ها محسوب می شوند . در جامعه غیر شفاف افرادی که وابستگی سیاسی و خانوادگی دارند به اخبار درجه اول دسترسی پیدا کرده و طبعا استفاده آن را نیز خواهند برد. رانت اطلاعات معمولا در اختیار مدیران و وابستگان نزدیک آن ها و مشاوران و رؤسای دفتر و … قرار می گیرد. در رانت اطلاعات از فاصله ی زمانی بین اتخاذ یک تصمیم تا اعلام عمومی و اجرای آن سوءاستفاده می شود. از نظر اقتصادی رانت مستلزم مداخله ی مستقیم دولت در رقابت آزاد است . مانند دخالت در اعطای حق امتیازها، جوازها یا موافقت نامه های اصولی، سهمیه بندی وارداتی، عوارض گمرکی ، قوانین و دستورات مربوط به تعیین حداقل دستمزد.
رانت سیاسی مشهورترین انواع رانت هاست . شخصی که به واسطه ی رابطه در مسند پست های عالی سیاسی قرار می گیرد و بدون داشتن شایستگی، به پست مهمی گماشته می شود، نوعی رانت است. زیرا این شخص در صورت مساوی بودن شرایط و برگزار شدن آزمون های استخدامی قادر نخواهد بود به چنین جایگاهی دست یابد. در نظام هایی که سیستم استخدام مبتنی بر شایسته سالاری و لیاقت است فامیل سالاری جایگاهی ندارد.
