زمانی که نفرین اثر می کند!!
از امام محمد باقر (علیه السلام) منقول است كه فرمود: چون لعنت از دهان شخص بیرون بیاید، میان او و آن شخص كه به او لعنت شده، تردد مى كند، و اگر آن شخص سزاوار لعن باشد، به او تعلق مى گیرد، و اگر نباشد، به صاحبش بر مى گردد.
بسیاری از افراد در مقابل گفتار و رفتارهای خوب دیگران خوشحال می شوند و واکنش های مثبتی از خود نشان می دهند و در مقابل گفتار و اعمال ناشایست دیگران ناراحت می شوند و گاهی زبان به دشنام و نفرین می گشایند. حال باید دید چرا انسانها اینگونه برخورد می کنند؟ آیا نفرین کردن آنها مۆثر واقع می شود؟ یا اصلاً چه زمانی آنها جایز هستند دیگران را نفرین کنند؟
درباره فلسفه نفرین می بایست به این نکته توجه شود که حس فطری انسان و واکنش درونی افراد، تمجید و سپاس از کارهای شایسته و تکذیب و پرخاش در برابر افعال ناشایست است. این، شیوه همیشگی افراد با هر مکتب و مرام و یا دین و آیین است که در حالت اعتدال، نوعی واکنش درونی را نسبت به افعال بیرونی در خود احساس می کنند.
بسیاری از گرفتاری های ما بی آن که متوجه باشیم به سبب آه و نفرین پدر و مادر یا دوست و رفیقی است که به او ظلم و ستم کرده ایم و او از روی ناراحتی به خداوند پناه برده و مجازات عمل را به خداوند واگذار کرده است.
اقسام دعا
به طور كلى ، دعا بر دو قسم است .
1ـ دعا به خیر
2ـ دعا به شر، كه از آن به نفرین و لعنت تعبیر شده.
نفرین در لغت، به معنای دعای بد برای مرگ، ناکامی و بدبختی کسی یا چیزی است.(1) به معنای لعن، لعنت، ذم، تقبیح و نکوهش نیز آمده است.(2)
بنابراین پیش ارباب لغت، نفرین نوعی دعا است که به ضرر شخص دعا شونده باشد؛ به عبارت دیگر، دعا بر دو نوع است؛ مثبت که همان دعای معروف و شناخته شده است، و دعای منفی که نفرین باشد.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: هرگاه مردى مورد ظلم و ستم واقع شد و شروع كند به نفرین كردن بر ظالم و ستمكار خود، خداوند عزوجل به او مى گوید: همان طورى كه تو به ظالم خود نفرین مى كنى ، كسى دیگر هم از دست ظلم و ستم تو نفرین مى كند. اگر مى خواهى، نفرینت را درباره ى ظالم تو بپذیرم و نفرین مظلومت را هم درباره ى تو، و اگر خواستى، نفرین هر دو شما را به تاءخیر بیندازم، تا شاید رحمت و عفو من شما را فرا گیرد!
در چه زمانى نفرین كنیم؟
گاهى برخى از انسان ها خود و افراد خانواده و یا جامعه شان را به علل و عواملى مورد لعنت و نفرین قرار مى دهند. اگر كمى منصف و واقع نگر باشیم، مى بینم كه نفرین كردن در مرحله ى اول، كار بندگان صالح و شایسته ى خدا نیست، بلكه آنان همواره در این مرحله تمام سعى و تلاششان را براى هدایت و ارشاد افراد گمراه و لا ابالى مى نمودند و براى آنها دعا مى كردند، آن گاه اگر مى دیدند این گونه افراد دست از شرارت و اذیت و آزار بر نمى دارند و وجودشان منشاء ضرر و زیان براى افراد جامعه است، در مورد آنها لب به نفرین مى گشودند و نتیجه ى آن را به خدا واگذار مى كردند؛ و خداوند هم احكم الحاكمین (بهترین حكم كننده ) است.
نفرین در چه صورتى مۆ ثر واقع مى شود؟
1ـ نفرین هایى كه معمولا مردم در طول عمر و مرگ یكدیگر مى كنند، اگر لفظى و سر زبانى باشد، اثرى ندارد، مگر اینكه گوینده ضمن لفظ ، قلبا هم از خدا بخواهد.
2ـ نفرین شده، استحقاق قهر و عذاب الهى را داشته باشد؛ به عنوان مثال، اگر كسى مظلوم واقع شده باشد و آن قدر ظالم را نفرین کند، كه از مكافات ظلم او بیشتر شود، این زیادى براى ظلم باقى مى ماند و در روز قیامت مطالبه مى كند. در واقع ، كسى كه ظالم بود، مظلوم واقع مى شود.
از امام محمد باقر(علیه‌السلام) منقول است كه فرمود: چون لعنت از دهان شخص بیرون بیاید، میان او و آن شخص كه به او لعنت شده، تردد مى‌كند، و اگر آن شخص سزاوار لعن باشد، به او تعلق مى‌گیرد، و اگر نباشد، به صاحبش بر مى‌گردد.(3)
بهتر است قبل از دشنام و نفرین گمراهان ابتدا آنان را ارشاد و راهنمایی نماییم و برای عاقبت بخیر شدن اینگونه افراد در پیشگاه خداوند رحمان دعا کنیم در آخر اگر این گونه رفتارهای ما مۆثر واقع نشد مطمئن شویم که آنها مستحق عذاب خداوند هستند، سپس آنها را به خداوند واگذار کنیم چون او بهترین حکم کنندگان است
حضرت صادق(علیه السلام) فرمود: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَا أُجِیبُ دَعْوَةَ مَظْلُومٍ دَعَانِی فِی مَظْلِمَةٍ ظُلِمَهَا وَ لِأَحَدٍ عِنْدَهُ مِثْلُ تِلْكَ الْمَظْلِمَة» (4)خداوند می‌فرماید: به عزّت و جلالم قسم كه دعای مظلومی را كه در موردی بر او ظلم شده، در صورتی كه [خود چنان ظلمی را در حقّ دیگری انجام داده باشد و] مظلمه‌ای مثل آن برای دیگری بر او باشد، مستجاب نمی‌كنم.
عن الصادق جعفر بن محمد(علیه السلام) قال: إذا ظلم الرجل فظل یدعو على صاحبه قال الله عز وجل : إن ها هنا آخر یدعو علیك، یزعم أنك ظلمته ، فان شئت أجبتك وأجبت علیك ، وإن شئت أخرتكما فیوسعكما عفوی.(5)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: هرگاه مردى مورد ظلم و ستم واقع شد و شروع كند به نفرین كردن بر ظالم و ستمكار خود، خداوند عزوجل به او مى گوید: همان طورى كه تو به ظالم خود نفرین مى كنى ، كسى دیگر هم از دست ظلم و ستم تو نفرین مى كند. اگر مى خواهى، نفرینت را درباره ى ظالم تو بپذیرم و نفرین مظلومت را هم درباره ى تو، و اگر خواستى، نفرین هر دو شما را به تاخیر بیندازم، تا شاید رحمت و عفو من شما را فرا گیرد!
کلام آخر:
با توجه به آنچه ذکر شد بهتر است قبل از دشنام و نفرین گمراهان ابتدا آنان را ارشاد و راهنمایی نماییم و برای عاقبت بخیر شدن اینگونه افراد در پیشگاه خداوند رحمان دعا کنیم در آخر اگر این گونه رفتارهای ما مۆثر واقع نشد مطمئن شویم که آنها مستحق عذاب خداوند هستند، سپس آنها را به خداوند واگذار کنیم چون او بهترین حکم کنندگان است.
پی نوشت ها:
1ـ فرهنگ بزرگ سخن، حسن انوری، ج 8، ص 7888.
2ـ لغت نامه دهخدا، ج 43، ص 660.
3ـ اصول كافى، ترجمه کمره ای، ج5، ص341.
4ـ بحار الانوار، ج 75، ص 312، ح 20؛ وسائل الشیعه، ج 16، ص 50، ح 20950.
5ـ وسائل الشیعه، ج 7، ص 146.
فرآوری: زهرا انصاری نسب
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
کتاب كلید سعادت، رحمت الله عرب نوكندى
سایت آفتاب
