قابل توجه مسئولان
سونامی سرطان خون آینده کودکان ایرانی را تهدید می‌کند
مرضیه سعادت
هنوز آمار دقیقی از تعداد مبتلایان به سرطان در کشور وجود ندارد و وعده وزارت بهداشت برای تاسیس سامانه ثبت سرطان در کشور پس از گذشت ۲سال هنوز محقق نشده است.
آمارهایی مانند «فوت روزانه ۱۰۰ نفر در ایران بر اثر سرطان» شاید بار‌ها و بار‌ها از سوی سازمانهای رسمی و نهادهای دولتی و غیردولتی اعلام شده باشد؛ آمارهایی که نه به صورت دقیق بلکه به شکل تخمینی اعلام می‌شود. حتی دیگر آمار ابتلای کودکان به سرطان خون نیز جزئی از سناریوی تکراری آمارهای حوزه سلامت شده و احساسات را آن‌چنان که باید جریحه‌دار نمی‌کند.
اما آن‌چه اخیرا موجی از نگرانی را در جامعه پزشکان برانگیخته افزایش آمار ابتلای کودکان ایرانی به سرطان خون در سال‌های اخیر است. نکته قابل تامل این است که چرا افزایش آمار کودکان مبتلا به سرطان خون در دهه گذشته از سوی وزارت بهداشت که مسئول اعلام آمار مبتلایان به سرطان است تایید نمی‌شود؟ درحالی که موسسه غیردولتی محک اعلام کرده که در تا قبل از سال 2008،در سال‌ها مختلف از هر ۱۰۰ هزار کودک ۹ نفر به سرطان مبتلا شده‌اند اما همین آمار در سال ۲۰۰۸ به ۱۵ کودک از هر 100 کودک افزایش یافته است.
کوتاهی وزرات بهداشت در ثبت سامانه سرطان
با وجود اینکه مسؤولان وزارت بهداشت نسبت به وقوع سونامی سرطان در دهه‌های آینده در کشور هشدار داده‌اند؛ اما با توجه به گوشزدهای کار‌شناسان اقتصادی در مورد هزینه‌های درمان سرطان، هنوز آمار دقیقی از تعداد مبتلایان به سرطان در کشور وجود ندارد و وعده وزارت بهداشت برای تاسیس سامانه ثبت سرطان در کشور پس از گذشت ۲سال هنوز محقق نشده است.
طبق گزارش‌های علمی منتشر شده، آمار مبتلایان به بیماری لوسمی یا سرطان خون در کودکان در نیم قرن اخیر، هرسال، یک درصد افزایش داشته و میزان ابتلا به سرطان خون از دهه گذشته تاکنون ۵ برابر شده است و شواهد از رشد ثابت و مداوم افزایش سرطان خون در میان کودکان سراسر دنیا حکایت می‌کند.
سرطان خون بیشترین قربانی را در میان کودکان می‌گیرد
در بین کودکان، سرطان خون بیش از انواع دیگر آن به خصوص در کودکان یک تا چهارسال شایع است. از میان هزار و ۵۰۰ تا ۲ هزار کودک زیر ۱۵ سالی که در کشور سرطان می‌گیرند، ۲۰ درصد از آن‌ها به سرطان خون مبتلا می‌شوند، جای تاسف دارد که ازهر ۱۰۰ هزار کودک ایرانی ۶ کودک سرطان خون می‌گیرد و در این میان احتمال ابتلای پسران به این نوع سرطان ۱۰ درصد بیشتر از دختران است.
آلاینده‌های محیطی؛ علت افزایش سرطان خون کودکان
به اعتقاد برخی از متخصصان، علت افزایش سرطان خون در کودکان ایرانی آلاینده‌های هوا مانند سرب، ارسنیک و جیوه، تماس زیاد با میدان مغناطیسی وسایلی مانند تلویزیون و رایانه، تماس با مواد شیمیایی مثل کود‌ها و حشره‌کش‌ها، وجود منابع انتقال‌دهنده برق در شهر‌ها و سوء تغذیه است. تاثیر مخرب بسیاری از این عوامل از سوی منابع رسمی به تایید نرسیده است. این منابع به خاطر اینکه در میان مردم ترس و وحشت ایجاد نشود از اعلام برخی از آمار‌ها دوری می‌کنند.
دکترمینا ایزدیار، رییس بخش خون و سرطان مرکز طبی اطفال، به خبرنگار مدنا گفت: «محاسبه افزایش یا عدم افزایش آمار ابتلای کودکان به سرطان خون باید در یک دوره ۲۰ ساله انجام شود اما می‌توان گفت که با افزایش جمعیت کشور، موارد ابتلای کودکان به این سرطان نیزافزایش یافته است. هرچند که مسؤول اعلام چنین آمارهایی وزارت بهداشت است.»
عضو هیات‌مدیره انجمن تالاسمی ادامه داد: «تمامی مسائل محیطی بر این بیماری تاثیرگذار است به عنوان مثال اتفاقی که به تازگی در کشور ژاپن در زمینه تشعشعات رادیواکتیو رخ داده ممکن است برکشور ما هم تاثیر بگذارد وباعث افزایش موارد سرطان خون در سال‌های آینده شود.»
این متخصص خون همچنین استفاده طولانی‌مدت از تلفن همراه را به دلیل امواج ماوراء بنفش برای افرادی که به مدت طولانی از این وسیله استفاده می‌کنند مضر دانست و گفت: «علت افزایش سرطان خون در کودکان ایرانی هنوز در ابهام است اما زندگی در معرض مواد شیمیایی، کود‌ها و مواد شوینده تاحدودی بر این بیماری تاثیرمی‌گذارد، البته مسایل ژنتیکی و مادرزادی را نیز نباید در پیدایش سرطان خون کودکان نادیده گرفت.»
شاید بهتر باشد با توجه به وجود خطرات محیطی‌ای که می‌توانند در ابتلای کودکان به سرشان موثر باشند، در فرهنگ استفاده از ابزار‌ها و تکنولوژی‌های جدیدی همچون تلفن همراه و رایانه در خانواده‌های ایرانی بازنگری شود چراکه امروزه شاهد استفاده روزافزون کودکان ایرانی از این ابزار‌ها هستیم؛ بدون آنکه از عوارض جدی آن‌ها بر فرزندان آگاه باشیم.
علایم سرطان خون مانند سرماخوردگی است
حال که مسؤولان از تایید و اعلام آمار افزایش سرطان خون در کودکان خودداری می‌کنند و برخی از خانواده‌ها نیز آگاهی‌های لازم را در این زمینه ندارند بهتر است به جای ترس از سرطان، بیشتر از قبل به علایم شایع آن که به گفته متخصصان شامل تب خفیف، خستگی، رنگ‌پریدگی پیش‌رونده، احساس ناخوشی عمومی، کبودشدگی آسان پوست و خون‌ریزی خودبه‌خودی (بینی، لثه) بزرگی طحال و شکم، حساس‌شدن به عفونت‌ها به‌ویژه ذات‌الریه، عفونت‌های دهانی به صورت زخم و درد در دهان و سردرد و خواب‌آلودگی است دقت کنیم و در صورت مشاهده طولانی مدت هریک ازاین علایم به پزشک مراجعه کنیم. نباید فراموش کرد نیمی از مبتلایان به سرطان به دلیل پیشرفت این بیماری فرصتی برای درمان ندارند و دچار مرگ زودرس می‌شوند.
وجود ارتباط میان شغل والدین و سرطان فرزندان
گروهی از متخصصان اطفال کشورمان نیز در مطالعه‌ای به بررسی رابطه شغل پدران و میزان بروز سرطان خون درفرزندان پرداخته‌اند. در میان 2 گروه ۷۸ نفری از کودکان مبتلا به سرطان خون و کودکان سالم مشخص شد که در گروه بیماران، شغل بیشتر پدران به ترتیب کشاورز، نقاش یا به گونه‌ای در تماس با هیدروکربن‌ها بوده درحالی که در کودکان سالم اکثر پدران به ترتیب کارگر و کارمند بوده‌اند.
بنابراین دورنگه‌داشتن کودکان از موادی مانند حشره‌کش‌ها، کودهای صنعتی و شیمیایی و بالاخص سیگار در جلوگیری از بروز سرطان‌های بدخیم موثر بوده تاجایی که به زنان باردارنیز توصیه می‌شود تا حد امکان در دوران حاملگی از انجام عکس‌برداری‌های بی‌مورد و مصرف اسپری‌ها خودداری کنند؛ چون برخی از نوزادان در بدو تولد به دلیل فعل و انفعالاتی که در رحم مادر صورت می‌گیرد، مستعد ابتلا به این بیماری هستند، اما به دلایلی ناشناخته این بیماری در همان ابتدا خود را نشان نمی‌دهد و بعد از مدتی سلول‌های سرطانی شروع به رشد می‌کنند.
افزایش ۵۰ درصدی درمان سرطان خون در کودکان ایرانی
خوشبختانه آمار‌ها حاکی از آن است که در حال حاضر کودکان بیش از بزرگسالان از سرطان جان سالم به در می‌برند و طی ۳ سال اخیر، تعداد کودکان مبتلا به سرطان که بهبود یافته‌اند، از ۳۰درصد به ۸۰ درصد افزایش یافته است.
دکتر احمد روان پارسا، متخصص خون اطفال نیز در این زمینه به خبرنگار مدنا گفت: «امروزه دیگر خانواده‌ها نباید نگران درمان بیماری فرزندان خود باشند چون که بسیاری از انواع سرطان‌های خون کودکان در همان مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند و قابل درمان هستند؛ تا جایی که ببه طور مثال نوعی از همین سرطان تا ۶۵ درصد به وسیله شیمی درمانی معالجه می‌شود. به غیر از سرطان‌هایی که نیاز به پیوند استخوان دارند و شانس درمان‌شان حدود ۲۰ درصد است، انواع دیگر این بیماری قابل درمان است.
وی بر این نکته تاکید دارد که با وجود اینکه دلیل قطعی ابتلا به سرطان خون هنوز ناشناخته است اما عوامل ژنتیکی بیش از سایر عوامل بر ایجاد سرطان‌ها نقش دارند.
در دهه گذشته، سرطان دومین علت مرگ و میر اطفال در کشور پس از تصادفات بوده و در میان انواع سرطان‌ها، سرطان خون بیشترین قربانی را گرفته است. کودکان مبتلا نیز در۸۰ تا ۸۵ درصد موارد تنها می‌توانند تا پنج سال پس از ابتلا زنده بمانند. بنابراین به علائم لوسمی یا بیماریهای خونی که تاحدودی به بیماریهای ساده‌ای همچون سرماخوردگی شبیه است باید توجه زیادی کنیم چراکه تشخیص به موقع، درمان مناسب و پیگیری درمان در بقای این بیماران بسیار مؤثر است.
