مبلمان ارگونومیک در خانه ما
شما با مبل و صندلی های خانه و محل کار خود احساس راحتی می کنید یا بعد از مدتی از نشستن بر روی آن ها احساس خستگی می کنید برای آشنایی بیشتر با ویژگی های یک مبل و صندلی مناسب و استاندارد برای محیط زندگی خود این مقاله را مطالعه کنید.
هانیه در حین زیر و رو کردن کتاب های مربوط به طراحی و دکوراسیون داخلی خانه بارها و بارها به کلمه ارگونومی برخورد می کند . ولی با معنی و مفهوم آن آشنا نیست . لذا از سعید همسر مهربانش می خواهد که در این زمینه تحقیقی کند و او را در فهم این واژه یاری نماید .
واژه ارگونومی از دو کلمه یونانی اورگو به معنی کار و نومی به معنی قانون تشکیل شده است .در کتاب لغت ارگونومی عبارت است از شناخت علمی از انسان در ارتباط با محیط . علم ارگونومی یک رشته مطالعات چند شاخه ای بوده و از علوم مختلف اقتصادی ،بیولوژیکی ،آناتومی ،روانشناسی ،مدیریت ،ریاضیات و آمار و… تشکیل شده است.
موضوع اصلی علم ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی به بررسی روابط انسان با محیط کارش با هدف بهینه سازی شرایط زندگی و کاری او برمی گردد . یعنی ویژگی ها و توانایی های ارگانیزم انسانی به منظور تطبیق کار با انسان و بر عکس مورد بررسی و تحقیق قرار می گیرد.
ارگونومی دو هدف مهم دارد:
هدف اول : افزایش کارایی و بازده انجام کارو فعالیت های دیگر است . افزایش سهولت کاربرد ،کاهش خطا و افزایش بهره وری در این مقوله می گنجد .
هدف دوم : تقویت بعضی از ارزش های انسانی مطلوب از جمله افزایش ایمنی ،کاهش خستگی و تنش ،افزایش راحتی ،افزایش مقبولیت نزد کاربر ، افزایش میزان رضایت شغلی و بهبود کیفیت زندگی است .
و اما کاربرد های ارگونومی ،با توضیحاتی که داده شد مشخص می شود که عملکرد یک وسیله تنها نمی تواند ملاک قرار بگیرد بلکه کالاها و محصولات ساخته شده باید برای استفاده انسان مطابق با نیازها ،خواسته ها ،راحتی و قابلیت های او سازگار و هماهنگ شومد . در این میان وظیفه متخصصین ارگونومی یا مهندسین فاکتورهای انسانی مهیا کردن راحت ترین شرایط از جنبه های زیر می باشد:
از نظر میزان سروصدا ،کاهش بار مغزی و فشار جسمی ،میزان روشنایی ، آب و هوا ،اصلاح وضعیت کاری و کاهش نیرویی که صرف انجام دادن کارها می شود ،ساده کردن اعمال حسی -روانی در خواندن ودرک کردن وسایل نشان دهنده به منظور درک انتقال سریع ،بدون خطا و اشتباه ،راحت تر ساختن جابجایی و حرکت اهرم ها و دسته ها ، در دسترس قرار دادن کلیدها و دکمه ها و سایر قسمت ها به ترتیب اهمیت و اولویت منطقی ، اجتناب از کوشش برای فراخوانی اطلاعات غیر لازم و …
هدف دانش ارگونومی تقویت بعضی از ارزش های انسانی مطلوب از جمله افزایش ایمنی ،کاهش خستگی و تنش ،افزایش راحتی ،افزایش مقبولیت نزد کاربر ، افزایش میزان رضایت شغلی و بهبود کیفیت زندگی است
بنابراین برای اینکه طراح بتواند جوابگوی تمام نیازهای افراد مختلف جامعه باشد ،باید بداند که چند درصد از این افراد دارای چه خصوصیات و ویژگی های جسمانی هستند و برای این منظور باید از جمعیت مخاطبان بالقوه محصول مورد نظر آمارگیری کرده و داده های به دست آمده را توسط کارشناسان تجزیه و تحلیل کند . این آمارگیری نیز باید از گروه های مختلف اجتماع انجام شود زیرا مثلا در یک جامعه ،گروهی چاق ، عده ای لاغر ، بعضی بلندقد و بالاخره بعضی نیز با تمام این افراد متفاوت هستند و به همین دلیل گاهی ارائه یک محصول در بازار برای عده ای بالاتر از حد استاندارد و برای عده ای دیگر پایین تر از حد استاندارد قرار می گیرد .
مثلا طی تحقیقاتی که در سال 1985 انجام شد ،مشخص شد که یک طرح مطلوب و کاملا مناسب کلاه ایمنی که در اروپا با استقبال فراوانی مواجه شده بود ،فقط برای 40 درصد مردم سریلانکا قابل استفاده بوده است . همچنین وقتی استانداردهای آنتروپومتری آمریکاتعیین شد این اندازه فقط برای90 درصد آلمانی ها ،80 در صد فرانسوی ها ، 65 درصد هندی ها ،45 درصد ژاپنی ها 10 درصد ویتنامی ها مناسب بوده است .
پشتی صندلی هرگز نباید کاملا صاف و به صورت 90 درجه به کفی آن متصل شده باشد ،بلکه باید با کفی ،زاویه ای مناسب بسازد . در این مورد بهترین زاویه برای انجام کارهای روزمره 105-115 درجه می باشد . یعنی زمانی که روی صندلی می نشینید با زاویه کمی به طرف عقب متمایل باشید
برای بهتر آشنا شدن با واژه ارگونومی به چند مثال می پردازیم . با توجه به اینکه صندلی و مبل یکی از اساسی ترین وسایل مورد استفاده روزمره هستند ،بررسی ویژگی های ارگونومیک یک صندلی مناسب ضروری است تا به کمک آن بتوان بهترین و کم عارضه ترین صندلی یا مبلمان را برای محیط زندگی خود انتخاب نمود ؛ چرا که عوارض بسیاری مانند دردهای ستون مهره ها ، گردن ،شانه ها ، بازوها حتی خواب رفتگی عضلات و… در صورت استفاده نامناسب به وجود می آید .
– جنس رویه صندلی باید بصورتی باشد که جاذب رطوبت بوده و باعث تعریق زیاد بدن در محل هایی که با صندلی در تماس است ، نشود و در واقع صندلی بتواند تنفس کند . این جنس نباید به گونه ای باشد که هنگام نشستن آسایش دمایی بدن را بر هم زند . همچنین برای رعایت بهداشت ،بهتر است صندلی هایی که در آشپزخانه و یا مکان های بهداشتی استفاده می شوند دارای قابلیت تعویض و یا شستشوی رویه باشند.
– از آنجا که هنگام نشستن ، فشار جانبی زیادی بر ستون مهره ها وارد می شود ، باید با استفاده از یک صندلی با پشتی مناسب این فشار را کاهش داد . پشتی صندلی هرگز نباید کاملا صاف و به صورت 90 درجه به کفی آن متصل شده باشد ،بلکه باید با کفی ،زاویه ای مناسب بسازد . در این مورد بهترین زاویه برای انجام کارهای روزمره 105-115 درجه می باشد . یعنی زمانی که روی صندلی می نشینید با زاویه کمی به طرف عقب متمایل باشید.
– نکته دیگر قوس مناسب بر روی پشتی است . این قوس باید حدودا 10 تا 15 سانتی متر از کفی صندلی فاصله داشته و انحنای ستون مهره ها را بطور کامل پوشش دهد . اگر پشتی صندلی فاقد این خصوصیت باشد باعث ایجاد دردهای عضلانی و یا فشار بیش از حد بر روی مهره های کمری می شود.
– اگر صندلی مورد استفاده دارای چرخ است ،دقت شود که چرخ های آن روان بوده و حتما دارای ترمز باشد . حرکت های بی جا ویا عدم روان بودن چرخ ها می تواند فشارهای عصبی نا آگاهانه ای در شما بوجود آورد.
هانیه تا حدود زیادی با معنا و مفهوم کلمه ی ارگونومی آشنا شد و متوجه شد که برای ساخته شدن وسایل منزل ،علوم مختلفی دست به دست هم می دهند تا علاوه بر راحتی و ایجاد آسایش ، سلامتی بدن نیز تامین شود.
سرور حاجی سعید
کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی
بخش محیط خانه تبیان
