هنر «قفل سازی» سنتی: روح خلاقی که به فلزات لطافت می بخشد

هنر «قفل سازی» سنتی:

روح خلاقی که به فلزات لطافت می بخشد

خانه جواهری ها یکی از چند خانه تاریخی اصفهان است که در محله ‘دردشت’ و کنار مناره ای به همین نام، اکنون به مامن هنرمندان پیشکسوت اصفهان تبدیل شده است.
قفل سازی سنتی، سمبل دمیدن روح هنر بر پیکر بی جان فلز استاد کیانی از دوران کودکی وسایل اسباب بازی خود را از جنس فلزات انتخاب می کرد و به گفته خود ‘آنقدر با آتش و فلز کار کرد تا بالاخره در 12 سالگی یک تفنگ ساخت.

او که در سال 1334 در جرقویه اصفهان به دنیا آمده است، گفت: پدرم کشاورز و اهل علم و مطالعه بود، دوران کودکی را در منطقه ای گذراندم که همه به دنبال شکار بودند و این کار در آن زمان رونق فراوان داشت.

وی افزود: در آن زمان در هر خانه ای تفنگی وجود داشت و من هم دوست داشتم یک تفنگ داشته باشم اما پدرم اجاره این کار را نمی داد تا اینکه خودم بدون آموزش آنقدر تلاش کردم تا در دوران نوجوانی تفنگی ساختم، تفنگی که اکنون در موزه خانه تاریخی جواهری های اصفهان به نمایش گذاشته شده است.

امروزه، این تفنگ و سایر دست ساخته های هنرمند اصفهانی بویژه در هنر فلزکاری و قفل سازی سنتی گواه این است که با بهره گیری از روح خلاق می توان به فلزات و آهن آلات سخت نیز لطافت و روح هنری بخشید.

استاد حسن کیانی سال هاست با دستان کارآزموزده خود، هنر قفل سازی اصیل و سنتی را حفظ و با صبر و شکیبایی، این هنر نایاب را از هجمه بی امان دنیای صنعت و مدرنیته محافظت کرده است.
او اکنون می کوشد تا به همت میراث فرهنگی اصفهان با انتقال کارگاهش از منزل مسکونی خود به خانه تاریخی جواهری ها، هنر صنعت قفل سازی سنتی ایران زمین را به دنیا معرفی کند.
خانه جواهری ها یکی از چند خانه تاریخی اصفهان است که در محله ‘دردشت’ و کنار مناره ای به همین نام، اکنون به مامن هنرمندان پیشکسوت اصفهان تبدیل شده است.

سعید فرزند کوچک استاد، که 27 بهار را طی کرده است، مانند برادرش صادق راه پدر را در پیش گرفته است.
او از هفت سالگی علاقمند کار پدر و وارث روحیه هنری پدر و مادرش بوده و اکنون از هنرمندان جوان و برتر کشور در رشته فلزکاری است.

وی گفت: تاکنون 200 اثر با کیفیت های بالا ساخته ام و گرانبهاترین اثرم قفلی بود که آن را به قیمت 15 میلیون تومان فروختم.

کلید گذران زندگی خانواده کیانی، قفل سازی سنتی است، قفل هایی که موجب گشایش کار و مشغولیت آنهاست.

در و دیوار کارگاه کیانی مزین به ادوات تزینی و فلزکاری است.
پدر ترجیح می دهد، فرزندانش صادق و سعید هنرشان را به دنیا معرفی کنند در حالی که خود در سکوتی معنادار مشغول کار است.

در خانه تاریخی جواهری ها، صادق کیانی خالق کوچکترین قفل جهان در کنار سعید هنرمند برتر جوان کشور با هم کار می کنند و با استعداد اسرارآمیزشان به خلق آثار جدید می اندیشند.
صادق فارغ التحصیل رشته باستان شناسی جوان نخبه ای است که توانسته کوچکترین قفل جهان را بسازد.

وی گفت: برای ساخت این قفل تلاش زیادی کردم تا بالاخره توانستم آن را بسازم.
صادق علاوه بر این قفل، چند اثر دیگر را خلق و به ثبت رسانده و در کنار آثار برادرش سعید به نمایش گذاشته است.
دیوارهای کارگاه قفل ساز سنتی اصفهان آثار منحصر بفردی را بر پیکره خود جای داده که گویای همت، جوانمردی و الگوی جوان تلاشگر ایرانی است.
سعید پسر کوچک خانواده ،شاگرد استاد پرویز تناولی است که توانسته قفل و کلیدهای بسیاری را خلق و احیا کند.

سعید کیانی با تلفیق طرح ها و نقوش صفوی و سلجوقی در ظروف تزینی، آثار بی بدیلی خلق کرده و توانسته است با همکاری برادرش صادق برای صادرات آثارشان قراردادی با کشورهای اروپایی ببندد.

جایگاه کار پدر با تشک و پشتی فرسوده قرمز رنگش در این کارگاه مشخص است و پسرانش نیز پشت میز و تجهیزات خود هر سه با دقت به کار و فعالیت مشغولند.

استاد کیانی گفت: شعار من از قدیم این بوده که ‘هر روز که وارد کارگاه شوم باید اثری تازه خلق کنم’ اثری که با کار دیروزم متفاوت باشد و این رمز موفقیتم بوده و آن را به پسرانم هم آموخته ام.
آثار زیبای هنرمند قفلساز اصفهانی تاکنون در نمایشگاه های مختلف داخلی و خارجی به نمایش درآمده و مشتریانش،کلکسیون دارها و هنرمندان نخبه و گردشگران خارجی هستند.
او با اشاره به کسادی چند سال اخیر بازار صنایع دستی گفت: با این وجود ما باز هم مشتریان خاص خود را داریم و بصورت سفارشی کار می کنیم.

کیانی در باره داستان فروش خاطره انگیزترین اثر زندگی اش به یک زوج آلمانی گفت: برای خواستگاری پا پیش گذاشتم اما از گفتن شغل قفل سازی به نامزدم بیم داشتم به همین دلیل برای او قفلی ساختم که کلیدش شبیه فرشته بود، قفلی که با یک رمز می چرخید و بعد فرشته با گشودن بالهایش آن را می گشود.

وی افزود: ساخت این قفل گره گشا شد و مورد توجه نامزد و همراه بعدی دوران زندگیم قرار گرفت.
کیانی گفت: این قفل هم اینک در موزه هنرهای تزئینی اصفهان به نمایش گذاشته شده است.
وی خاطرنشان کرد: وقتی اولین قطار گردشگران خارجی به اصفهان رسید یک زوج گردشگر خارجی به موزه هنرهای تزئینی اصفهان رفتند و عاشق این قفل شدند و با گرفتن آدرس خانه جواهری ها و اصرار به فروش آن، با قیمت خوبی آن را از من خریدند.

کیانی، همسرش را عامل موفقیت هنرش دانست و گفت: سالها در خانه ام کار کردم و او هم هنر مرا فرا گرفت و برای خود هنرمند فلزکار و قلمزن خوبی شد.

کیانی می گوید: من از تکرارسازی بیزارم و هرگز هم به خود اجازه ندادم تا هنرم را در کنار خیابان و در راسته صنعتگران قرار دهم و همیشه بدنبال ساختن اثرهای جدید بوده و هستم هرچند گاهی مجبورم سفارش هایی را هم برای امرار معاشم بپذیرم.

استاد کیانی در عین حال جذب گردشگر را عامل رونق بازار هنر دانست و گفت: باید از میراث فرهنگی کشورمان حمایت کنیم چرا که دست های خلاق و هنرمندانه پیشینیان باعث ماندگاری این هنرها شده است.

اکنون این خانواده هنرمند با داشتن مهر اصالت یونسکو درتلاشند تا پله های موفقیت را در هنر فلزکاری طی کنند و مجدانه از این هنر اصیل ایرانی حفاظت کنند.
قفل سازی یکی از صنایع بسیار مهم کشور ما در گذشته بوده که به صورت اشکال حیوانی و انسانی از جنس فولاد، برنج و برنز ساخته می شده است.

قفل ها به دو دسته تصویری و هندسی تقسیم می شوند و این هنر از دوره ساسانی در ایران رواج داشته است و جنبه آیینی آن بعد از اسلا م بخصوص در دوره صفویه به اوج رسیده و صنعتگران هنرمند ایرانی این هنر و صنعت را فرا گرفته اند.

در آن دوران قفل علاوه بر خصوصیت امنیتی، کاربرد سمبولیک نیز داشت و ظهور قفل فولادی در زمان صفویه تحول عظیمی را در این صنعت بوجود آورد.
امروزه با هجوم قفل های صنعتی، بازار ساخت قفل های سنتی راکد است و به گفته استاد کیانی، قفل هایی دست ساز آنها صرفا برای کلکسیون ها و موزه هاست.

از مهمترین مراکز عمده تولید قفل در ایران می توان از شهرهای اصفهان، تبریز، اردبیل، سراب، زنجان، قزوین، تهران، سمنان، کاشان، اردستان، نجف آباد، چالشتر، یزد، مهریز، ابرکو، بوانات، شیراز، فسا، جهرم، همدان، کرمانشاه، کرند، بروجرد، بجنورد، مشهد، نیشابور و کرمان نام برد.
ایرنا

برچسب ها: استاد کیانی ، خانه جواهری ها ، فلزکاری ، قفل فولادی در زمان صفویه ، تابناک باتو