هنر گره چینی و معماری سنتی ایران
ایجاد اشکال هندسی و تجریدی از نقوش متداول در هنرهای ایرانی و اسلامی را که عامل تزئین در یسیاری از هنرهای سنتی و صنایع دستی است، را گویند. در نگاه اول، درگیری و پیچیدگی نقوش فوق به حدی است که از آن به عنوان “گره ” یاد می شود. کاربرد نقوش گره، در معماری، بر سطوح طاقنماها، زیر گنبدها، و سردرها ، خصوصاً در نقش بندی کاشیکاریها و نورگیرهای گچی و دربهای ارسی دیده می شود. علاوه بر این در نقوش قالی و پارچه های قدیمی نیز بکار برده شده است. همچنین در تذهیب نقاشیهای مینیاتور اجرا می شود . فردی که چنین تخصص و هنری دارد ، گره چین نامیده می شود. این هنر صنعت از دوران قدیم در تزئین عناصر معماری ایرانی دیده شده و آثار بجای مانده حاکی از مهارت هنرمندان این رشته هنری بوده است.
گره چينی
گره چینی بطور کلی از قرار دادن آلات گره در یک ترکیب هماهنگ و زیبا بدست میآید. به همین جهت هنر گره سازی علاوه بر معماری در اغلب هنرهای دستی و سنتی ایران بمانند سنگ تراشی، درودگری، منبت کاری، خاتم کاری، فلزکاری، قلم کاری روی فلز، سفالگری، قالی بافی، قلمکاری روی انواع پارچه، صحافی و غیره دیده میشود و کاربرد دارد. آلات گره یا بهتر است گفته شود آلت گره، در واقع واحد کار گره سازی است که در هر زمینهای جنس خاص خود و اشکال گوناگون متناسب با آن زمینه را دارد.
هنر گره چینی با چوب
گره چینی عبارت است از اتصال قطعات چوبی بوسیله اتصالات چوبی به نحوی که نقش گره ای در آن مشاهده شود. برای گره چینی که اغلب مشبک و همراه با شیشه (ولی چند تکه ) ساخته می شود نیاز به یک طرح گره ای است که بر اساس آن قطعات چوبی را به طول و ضخامت مورد نظر بریده و سپس بسته به جای آن از نوع اتصال مناسب آن استفاده می کنند . در گره چینی اتصالات زیادی به کار می رود و ممکن است بر خلاف وسایل زیر ساختی در یک اتصال آن از چندین قطعه چوب استفاده شود و یک اتصال چندین چوب را به هم متصل کند.
هنر گره چینی با چوب
چوب در معماری ایرانی
از زمانهاي گذشته تا به امروز چوب يكي از عناصر دائمي مورد استفاده در معماري ايران بوده است. موقعيت ويژه اي كه چوب به عنوان يكي از مصالح ساختماني دارد تنّوع انواع آن باعث شد تا از اين عنصر استفاده هاي بسياري بشود و از پوشش پشت بامها گرفته تا قاب هاي تزئيني پنجره ها و ساخت اشياء فلزي، چوب مورد استفاده قرار گيرد.
هنرمندان با ذوق و خلاّق ايراني در جهت زيباتر شدن بناها و ساختمانها توانسته اند آثاري خلق كنند كه هركدام به عنوان هنري مجزا مورد توجه قرار گيرند. كه منبّت، خاتم، معرّق، گره چيني و مشبك و … از آنجمله هستند. از سابقه ” گره چيني و مشبّك” در ايران اطلاع دقيقي در دست نيست.
گره چيني و مشبّك
برخي پژوهشگران احتمال داده اند استفاده از اين هنر چه در حالت مشبّك و چه در حالت آلت و لغت از دوران خلفاء عباسي شروع شده و در قرن 6 تا 8 هجري قمري در مصر و سوريه متداول شده است و از همان زمان به ايران رسيده است. از اين سبك كار معمولاً در ساخت درب اماكن مقدسه، مقابر، منابر، و از مشبّك در پنجره هاي منازل و كاخها، نرده ها استفاده مي شده است. از دوران صفويّه به بعد تعبيه شيشه هاي رنگي در چوب هاي مشبّك رايج شده و اصطلاحاً به “ارسي” مشهور گرديد.
از استادان بي بديل اين هنر مرحوم استاد غلامرضا آقا ابراهيميان است كه آثار باارزشي از او در مقرنس كاري، قطاربندي، رسمي بندي، مشبّك و گره چيني در عتبات عاليات و بناهاي تاريخي اصفهان موجود است. كليه درها و پنجره هاي هتل عباسي نيز از آثار اين هنرمند است.
در حال حاضر سازمان ميراث فرهنگي علاوه بر تأسيس كارگاههاي مرمت گره چيني و مشبّك اقدام به برگزاري دوره هاي كوتاه آموزش اين هنر براي علاقمندان كرده است.
از ديگر استادان اين هنر اصيل و قديمي مي توان به مرحوم استاد مهدي عشّاقي، استاد علي عباس عشّاقي، استاد مهدي اوليائي و استاد علي مظاهري اشاره كرد.
گره چيني چوب از هنرهاي ظريفي است که از اوايل دروه اسلامي در ايران رايج بوده است. برخي پژوهشگران احتمال داده اند استفاده از اين هنر چه در حالت مشبّك و چه در حالت آلت و لغت از دوران خلفاء عباسي شروع شده و در قرن 6 تا 8 هجري قمري در مصر و سوريه متداول شده است و از همان زمان به ايران رسيده است. براساس شواهد و آثار موجود پيشينه هنر گره چيني در معماري ايراني به دورهء‌سلجوقي و صفوي برمي‌گردد و خاستگاه آن نيز شهر اصفهان بوده است از اين سبك كار معمولاً در ساخت درهاي اماكن مقدسه، مقابر، منابر، و از مشبّك در پنجره هاي منازل و كاخها، نرده ها استفاده مي شده است. از دوران صفويّه به بعد تعبيه شيشه هاي رنگي در چوب هاي مشبّك رايج شده و اصطلاحاً به “ارسي” مشهور گرديد.
گره چيني با قطعات برش خورده چوب و شيشه هاي رنگي در اشكال مختلف و متعدد الاجرا و وحدت گراي هندسي كه به طور هماهنگ در يك كادر مشخص و تكرار شونده در كنار هم قرار گرفته باشند. در واقع هندسه نقوش و گره گشی جرء لا ینفک این هنر به حساب می آید
روش توليد گره چيني به اين صورت است كه ابتدا طراحي و رسم گره مورد نظر براساس اندازهء كار انجام مي‌شود سپس از روي قسمت‌هاي موردنياز گره رسم شده الگو يا قالب برداشته مي شود. و چارچوب یا کارگاه در اندازه موردنظر ساخته مي‌شود. گره ها اتصالات کوچکي از چوب هستند که به صورت زبانه اي به يکديگر قفل مي شوند و نقشهاي زيبايي را به وجود مي آورند، که هرچه ظريفتر باشند، از نظر هنري ارزش بيشتري دارند. براي ايجاد نقش گره، چوب‌ها، به ضخامت بند رسم شده بريده و در عين حال چوب‌هاي واگيره(قطعاتی که در کار تکرار می شود) از قالب‌هاي آماده شده تهيه مي‌شود. سپس به وسيلهء‌اره پشت بنددار، زاويه‌هاي اتصالات روي چوب را برش مي‌زنندو با رنده ابزار، روي آلتها ابزار مي زنند سپس دو سر هر يک از آلتها فاق و زبانه مي شود(یا هر نوع اتصال دیگری که مورد نظراستاد کار باشد). و در آخر کار چيدن گره و درگير كردن اتصال‌هاي ساخته شده و شیشه های رنگی برش خورده.
ابزاري که براي ساخت گره، مورد استفاده قرار مي گيرد تقريباً همان ابزاري است که در يک کارگاه درودگري وجود دارد؛ مانند: انواع اره، رنده، گيره، ميز کار، خط کش و …
بهترين مادهء اوليه ساخت گره چيني و موردتوافق استادكاران چوب درخت چنار است كه خوشبختانه اين درخت، درخت بومي ايران است زيرا بافتي منسجم داشته و از مقاومت بالايي برخوردار است. البته از چوب نارنج، گلابی،گردو و عناب و چوب هاي درختان جنگلي ايران از نوع آزاد و راش هم براي ساخت گره چيني استفاده مي‌شود
ابزاري که براي ساخت گره، مورد استفاده قرار مي گيرد تقريباً همان ابزاري است که در يک کارگاه درودگري وجود دارد؛ مانند: انواع اره، رنده، گيره، ميز کار، خط کش و …
بهترین نمونه های گره چینی ار ایران را در عمارت‌هاي چهل ستون و هشت بهشت در اصفهان و تغدادی از خانه های تاریخی اصفهان، یزد و کاشان مشاهده نمود.
گره به طور کلی عبارت است از قرار دادن آلات گره در یک ترکیب هماهنگ و زیبا
تعریف گره چینی :
گره چینی به طور کلی عبارت است ار قرار دادن آلات گره در یک ترکیب هماهنگ و زیبا. گره چین کسی است که بتوانداز عهده انجام تشخیص هنر گره چینی و ترسیم اشکال هندسی مربوط به آن انتخاب چوب مربوطه ،اندازه برداری از محل و بر آورد مصالح، فرم دادان انواع چوپ،ساخت و مونتاژ در و پنجره و شیوه های مختلف رنگ آمیزی بر آید.
تاریخچه گره چینی :
به عنوان یکی از هنر های ایران زمین سالیان درازی است که در معماری کشور مورد توجه صاحبان هنر و هنر مندان خلاق ایرانی قرار گرفته است .تاریخ مشخصی از سر آغاز این هنر در ایران در دست نیست .برخی پژوهشگران احتمال داده اند استفاده از این هنر چه در حالت مشبک و چه در حالت آلت و لغت از دوران خلفاء عباسی شروع و در قرن 6 تا 8 هجری قمری در مصر و سوریه متداول شده و از همان زمان به ایران رسیده است.این هنر در دوره صفوی و سلجوقی در شهر اصفهان به رشد و شکوفایی رسید و اصفهان به عنوان خاستگاه آن مطرح گردید .
روش تولید گره چینی :
به این صورت است که ابتدا طراحی و رسم گره مورد نظر براساس اندازه کار انجام می شود سپس از روی قسمت های مورد نیاز گره رسم شده الگو یا قالب برداشته می شود و چارچوب یا کارگاه در اندازه مورد نظر ساخته می شود.گره ها اتصالات کوچکی از چوب هستند که به صورت زبانه ای با یکدیگر قفل می شوند و نقش های زیبایی را به وجود می آورند که هر چه ظریفتر باشند از نظر هنری ارزش بیشتری دارند.
برای ایجاد نقش گره، چوب، به ضخامت بند رسم شده، بریده و در عین حال چوب های واگیره (قطعاتی که در کار تکرار می شود) از قالب آماده شده تهیه می شود سپس به وسیله اره پشت بنددار، زاویه های اتصالات روی چوب را برش می زنند و با رنده ابزار روی آلتها ابزارمی زنند سپس دو سر هر یک از آلتها فاق و زبانه می شود (یا هر نوع اتصال دیگری که مورد نظر استاد کار باشد) و در آخر کار چیدن گره و درگیر کردن اتصال های ساخته شده و شیشه های رنگی برش خورده انجام می شود. ابزاری هایی که برای ساخت گره، مورد استفاده قرار می گیرد تقریباهمان ابزاری است که در یک کارگاه درودگری وجود دارد؛ مانند: انواع اره،رنده،گیره،میز کار،خط کش.
مفهوم گره :
گره عبارت است از مجموعه اشکال غالبا هندسیکه به طور هماهنگ در یک کادر کنار هم قرارگرفته باشد کادر گره مرکب ازتعدادی زمینه گرهاست که در داخل کادر تکرار شده است هر زمینه گره یا اصطلاحا آلات گره مجموعه ای از آلاتهندسی است که به هر یک از آنها آلت گره می گویند بنابراین در گره چینی یا گره سازی واحد کارآلت گره است در اینجا تذکر این نکته لازم است که مرحله ترسیم کار را گره چینی و مرحله عملی کار را گره سازی می نامند مرحله گره چینی در واقع نوعی رسم فنی در معماری سنتی ایران محسوب می شود. (تالیف و تحقیق:جواد شنائی- تهران:انجمن اثارو مفاخر فرهنگی، 1380)
1- گره :
عبارتست از ترکيبی يکپارچه از نقش های هندسی متنوعی که در يک چارچوب مشخص به طور هماهنگ و مکمل قرار گرفته اند.
2- واگيره :
کوچکترين جزء قابل تکرار هر گره است که در يک چارچوب مشخص به روشی معين رسم می شود. واگيره به تنهايی در اجرای گره به کار نمی رود، بلکه پس از تکرار در جهت های خاص، گره نمايان می شود.
3- واحد گره (زمينه گره) :
قسمتی از گره است که از تکرار واگيره حاصل می شود و همهٔ ويژگی های گره در آن آشکار است. واحد گره را هم می توان به تنهايی در اجرای گره به کار گرفت و هم در چارچوب وسيع گسترش داد. هنگامی که بخواهند از گره برای اجرای يک اثر هنری استفاده کنند. ابتدا به تناسب طول و عرضِ محل موردنظر، واگيرهٔ آن را رسم نموده و سپس با تکرار واگيره، واحد گره (زمينه گره) را به دست م یآورند. آ نگاه از واحد گره به تنهايی يا در صورت لزوم با گسترش آن، در تزئين يک اثر هنری بهره می برند. چارچوب برای ترسيم واگيره در انواع گره به شکل های مربع، مستطيل و گاه قسمتی از دايره است.
4- آلت گره :
عبارتست از، هر واحد از مجموع نقوش هندسی که در يک زمينه (واحد گره) قرار گرفته باشند. لذا واحد کار در گره چينی و گره سازی گويند. آلت گر هها برحسب آن که مشابه يا الهام گرفته از کدام عنصر طبيعی يا مصنوعی باشد. شکل و نام متفاوتی داشته و به گروه های زير طبقه بندی می شوند.
الف) آلت های گره الهام گرفته از گياهان
ب) آلت های گره الهام گرفته از حيوانات
ج) آلت های گره الهام گرفته از اشياء
د) آلت های گره الهام گرفته از اشکال هندسی
ه) آلت های گره الهام گرفته از کرات آسمانی
و) آلت های گره انتزاعی
هر آلت دارای شکل خاصی است که بنا به شباهتش به اشیاء طبیعی یا مصنوع ساخته دست بشر نام گذاری شده است.علت این است که هرگاه هنر مندان با الهام ازاشیاء دور واطراف خود نقش و طرح تازه ای بوجود می اوردند به تناسب شباهت آنها نامی هم بر آنها مینهادند.این نامها در طول سالها سینه به سینه از استاد به شاگرد منتقل شده وتا امروز باقی مانده است.(گردآورنده:مرتضی فرشته نژاد-تهران:انجمن آثار ملی،رئیس دفتر سازمان ملی حفاظت آثار استانی ایران در خوزستان.)
اسامی گره :
گیوه: برای مثال آلت گیوه که باشباهت تقریبی وظاهری شبیه به گیوه ساخته میشود.
ابابیل: که پرنده ای است با بالهای کشیده و مثلثی و اندامی کوچک.
سرمه دان: به همین حالت
ماکو: نیز وسیله ای با دو سر نوک تیز فلزی که در قدیم برای بافندگی از آن استفاده می شد.
کاربرد های گره :
– در مرحله اول به کابرد گره در معماری میپردازیم
– در مرحله دوم به کاربرد گره در کارهای چوبی
– در مرحله سوم به کاربرد گره در دیگر هنرهای دستی و تزئینی
(حسین زمریدی-تهران:مرکز نشر دانشگاهی، 1365 د.)
انواع اتصال در گره چینی :
در گره چینی اتصال گره آلات گره به کلاف ها به چهار چوب صورت می گیرد که این عمل به سه شیوه انجام می شود، انتخاب شیوه اتصال بستگی به اندازه نمونه و همچنین استحکام و زیبایی آن دارد:
الف- اتصال کم و زبانه :
در این حالت با ساختن فاق در کلاف و زبانه در آلات اتصال انجام می گیرد، اندازه فاق و زبانه نسبت به ظرافت کار (زیبایی) و استحکام، بین چند میلیمتر تا چند سانتیمتر خواهد بود.
ب– اتصال کند :
در این اتصال یک طرف تیره با قید آلت به اندازه چند میلیمتر زبانه شده در کلاف نیز به همان اندازه سادگی (فرورفتگی) در می آورند و پس از آغشته کردن سادگی و زبانه به سیریشم با چسب مناسب دیگر هر دو را سوار و چفت می کنند.
ج– اتصال نیم – نیم :
در این اتصال همان طور که از نامش مشخص است،نیمی از ضخامت آلات را برداشته به همان اندازه نیز در کلاف به شکل خزانه گود می اندازند؛ سپس هر دو را با سیریشیم یا چسب مناسبی به هم چسبانده به هم میخ کوبی می کنند تا جای بازی نداشته باشد.این اتصال از اتصال کند قویتر بوده و استحکام آن با اندازه اتصال کم و زبانه نیست.بهترین نمونه های گره چینی ایران را می توان در عمارت چهل ستون و هشت بهشت در اصفهان و تعدادی از خانه های تاریخی اصفهان ،یزد و کاشان مشاهده نمود.
رسم گره :
می گويند که شامل « گره چينی » مرحلهٔ ترسيم و تئوری کار را طراحی و ترسيمات فنی با استفاده از نقش های هندسی به شيوه های خاص است و نوعی رسم فنی در هنرهای سنتی ايران است. می گويند که در اکثر « گره سازی » مرحلهٔ عملی کار را هنرهای سنتی ايران کاربرد دارد. رسم اين نقوش برای رشته های مختلف مشترک است اما از نظر مصالح و چگونگی اجرا با هم متفاوت هستند. گره ها بسيار پردامنه بوده و از تنوع چشمگيری برخوردار هستند. آنچه در گره بايد مورد توجه قرار گيرد، آن است که هر گره قانون و روش ترسيم مشخصی داشته و دقت در اجرای آن ها بر زيبايی و نظم هرچه بيشتر آن تأثير مستقيم دارد. از ويژگی های گره، خاصيت زايندگی آن است، بطوريکه از درون برخی گره ها، گره ديگری را می توان بيرون آورد.
به عنوان مثال: می توان طرحی از گره کُند را رسم نمود، سپس همان طرح را از درون به گره تُند تبديل نمود.
چنانچه اين گره را مجدد کُند اين عمل را به همين نحو ادامه دهيم، اصطلاحاً به آن« گره در گره » می گویند.
همانطورکه در بخش گذشته اشاره شد، گره با توجه به روش ترسيم آن به دو دسته تقسيم می شود:
دستهٔ اول، گره هايی که در گره چينی بسيار معمول می باشند و در ترسيم از سادگی خاصی برخوردارند و آن هم به علت نداشتن شمسه و ساير آلت های گره مادر در اطراف شمسه می باشد، به همين دليل به گره های ساده معروفند.
از ويژگی های گره های ساده اين است که شمسه در ترسيم آن معمولاً نقش ندارد و در اين گره ها می توان از وسط يا گوشهٔ واگيره و يا واحد گره ترسيم را شروع نمود. و اگر بخواهيم شمسه ای در اين گره ها ايجاد شود، شمسهٔ گره مادر نمی باشد. اکثر گره های ساده از طريق شبکه ها قابل ترسيم هستند.
دستهٔ ديگر، گره های مادر هستند که آن را می توان در کليهٔ زمينه ها ( چند ضلعی ها، دايره، بيضی، مربع، مستطيل ) ترسيم نمود. معمولاً برای پُرکردن زمينه ها از گره های مادر استفاده می شود. از ويژگی های گره های مادر اين است که حرکت اوليه با تمرکز در وسط و قرارگيری آلت گره های ديگر در اطراف آن می باشد و شمسه به عنوان اولين و مهمترين عامل در ايجاد گره مادر شناخته شده که در اطراف آن ترنجی، طبل، دانه بلوط و غیره نقش آفرينی می کنند.
انواع گره از نظر کاربرد
گروه اول :
گره سازی در معماری
گره سازی در معماری به ترتیب در آجر کاری ،گچبری،کاشی پزی، کاشی زیر رنگ ،کاشی هفت رنگ، سفال سازی، کاشی وآجر، معرق کاری، حکاکی بر سنگ ،آینه کاری و نقاشی از قدیم کاربرد داشته است.
(حسین زمریدی-تهران:مرکز نشر دانشگاهی، 1365 )
گره در آجر :
از دوران سلجوقیان هنرمندان و معماران ایرانی به فکر نما سازی و تزئین بناهایی که می ساختند افتادند. در این دوره استفاده از خط های کوفی و آجری گره های ساده اولیه در پیوند بااسکلت و استخوان بندی بنا معمول شد. در این گونه آثار اجزای زمینه های گره با تراش آجر و پخ کردن و تیشه داری و بلاخره آبساب کردن قطعات کوچکتر آجر فراهم شده و همزمان با ساختن بنا و پیوند با استخوان بندی بنا یا دیوار ها و ساقه گنبدها،رج چینی شده است.با استفاده از این شیوه و تکامل بعدی آن انواع خفته راسته، تخت و حتی گل برگ های برجسته یا توگود از طریق رج چینی آجر بوجود آمده است.در بعضی موارد نیز خشت خام در شکل های دلخواه تراشیده می شده و پس از پخت در رجهای خارجی نما سازی بکار می رفته است. از قدیمی ترین بنا هایی که به این شیوه بوجود امده میتوان از بنای خرقان قزویین نام برد که در آن انواعی از گره های اولیه و ساده بصورت آجری در 459 هجری بکار رفته و تا به امروز باقی مانده است. از دیگر انواع گره گروه اول می توان به کاربرد های زیر اشاره کرد.
گره در گچ بری، گره در کاشی و آجر، گره در کاشی هفت رنگ،گره در سنگ
گروه دوم :
گره در چوب :
گره سازی در چوب به دو شیوه منبت کاری و مشبک کاری معمول است. از گره های معمول در معماری ، در منبت کاری نیز استفاده میشود،ولی انواع گره های معمول در مشبک کاری اصول و ضوابط خاص خود را دارد و با انواع گره های بنایی متفاوت است.به همین جهت این گروه گره ها به گره های درودگران مرسوم است.
ترسیم زمینه گره های درودگران مانند سایر زمینه های زمینه یا یک زمینه کامل آغاز میشود و ½ گره با ربع یا تکرار آنها یک کادر گره در ابعاد بزرگ بوجود می آید. نحوه اجرا و ساخت گره چوب به نوع گره مورد نظر بستگی کامل دارد،مثلا در برخی از انواع گره ،کلاف کشی درچهارچوب پنجره به صورت مربع و در بعضی به شکل لوزی یا مثلث بندی انجام می شود و قطعات آلات چوبی در کلافهای مذکورجا سازی میشود.
اتصال آلات به کلافها و کلافها به چهارچوب به سه شیوه انجام می شود.
الف)اتصال به وسیله مادگی یا ساختن فاق در کلاف و زبانه در آلات
ب)اتصال کوم
ج)اتصال بوسیله نیمانیم
گروه سوم:
گره در دیگر هنرهای تزئینی :
خاتم کاری:
این هنر از هنرهای بسیار ظریف دستی و سنتی ایران است. تاریخ پیدایش این هنر در اوایل قرن هشتم هجری است. (حسین زمریدی-تهران:مرکز نشر دانشگاهی، 1365)
طرز ساخت خاتم :
مصالح کار ابتدا در قطعاتی چند ضلعی که بیشتر مثلث و پنج ضلعی و شش ضلعی(که اصطلاحا مخمس و مسدس گفته می شود) بریده شده و پرداخت میگردد و سپس با آغشته کردن به سریشم آن قطعات را به یکدیگر میچسبانند و اطراف آنها را با نخ مقاوم محکم می بندند و در فواصل معین قطعات به یکدیگر میخ می شوند. سپس قطعاتی از آن به وسیله کشو کردن در شکلهای شمسه و ستاره شش و هشت و ده و دوازده ضلعی بریده میشوند که به صورت انفرادی در واقع آلت های یک زمینه گره هستند و در ترکیب با یکدیگر زمینه گره ی بزرگ تری را به وجود می آوردند.(شاهکارهای هنری/ آرتور پوپ)
از دیگر انواع گره در این گروه می توان به انواع زیر اشاره کرد:
گره در فلز کاری، گره در میناسازی،گره در قالی بافی، گره روی پارچه(کارهای مهری)
نحوه ترسیم گره :
ابتدا نقشه کار نسبت به ابعادی که باید معرق شود روی کاغذ کشیده میشود.چنان که طرح ها به صورت تکراری باشد با گره کردن و بر گردان نمودن طرح زمینه تکرار میشود تا یک طول و عرض و احتمالا برگشت تا حواشی نقشه بوجود آید. یا یک زمینه کامل نقشه به ½ یا ¼ برای گره کردن فواصل تقریبی 2 میلیمتر سوزن زده میشود. بعد گرد زغال را در کیسه پارچه ای نازکی به نام صافی میریزند و آنرا بر سطح کاغذ سوزن خورده می کوبند تا با عبور گرد زغال طرح روی کاغذ پیاده شود گاهی استادان زبردست طرح را مستقیما روی کار گرده میکنند و بعد طراحی را روشن می سازنند و وارد مرحله اجرای کار میگردند. بدیهی است که عمل گره کردن در تمام کارهای هنری که با طراحی و نقاشی بوجود می آیند از جمله سنگ تراشی کاشیپزی گچبری معرق،معرق صحافی،خاتم سازی مینا کاری و کارهای چوبی کاربرد دارد و روش کار درتمامی انها به همین شیوه است.
(نویسنده:اصغر شعر باف/تهران/ویراستار:بتول غنی زاد)
منبع : وبسایت فن و هنر ایران زمین گره چینی
مقالات درباره گره چینی
گره چینی ، مشبک چوبی ، ارسی سازی ، هنر کار با طلق و شیشه رنگی
از زمانهاي گذشته تا به امروز چوب يكي از عناصر دائمي مورد استفاده در معماری ايران زمین بوده است.
موقعيت ويژه اي كه چوب به عنوان يكي از مصالح ساختماني دارد تنّوع انواع آن باعث شد تا از اين عنصر استفاده هاي بسياري بشود و از پوشش پشت بامها گرفته تا قاب هاي تزئيني پنجره ها و ساخت اشياء فلزي، چوب مورد استفاده قرار گيرد.
هنرمندان با ذوق و خلاّق ايران زمین در جهت زيباتر شدن بناها و ساختمان ها توانسته اند آثاري خلق كنند كه هركدام به عنوان هنر ی مجزا مورد توجه قرار گيرند. كه منبّت کاری یا کنده کاری روی چوب با قدمتی بیش از 5000 سال
خاتم کاری
معرّق چوب ، معرق کاشی و ..
گره چيني ، مشبك کاری ( ارسی سازی ) و … از آن جمله هستند.
از سابقه گره چيني و مشبّك در ايران زمین اطلاع دقيقي در دست نيست.
برخي پژوهشگران احتمال داده اند استفاده از اين هنر چه در حالت مشبّك و چه در حالت آلت و لغت از دوران خلفاء عباسي شروع شده و در قرن 6 تا 8 هجري قمري در مصر و سوريه متداول شده است و از همان زمان به ايران زمین رسيده است.
( البته نظر من به عنوان نویسنده این وبسایت این است که : اثار چوبی بدلیل عوامل مختلف خیلی سریع از بین میروند تا دوره صفویه اثاری مشهود است که نشان میدهد گره چینی توسط معماران ایرانی ترسیم و بر روی ساختمان ها کار میشده و قبل از ان بیشتر بنا ها از بین رفته اند به نظر من این هنر ایرانی است و مانند اکثر فنون از ایران به خارج گسترش یافت فراموش نکنیم که ایرانیان زمانی بر نصف بیشتر جهان حکومت میکردند . با تشکر منتظر نظرات شما هستم . حیدری )
از اين سبك كار معمولاً در ساخت درهاي اماكن مقدسه، مقابر، منابر، و از مشبّك در پنجره هاي منازل و كاخها، نرده های چوبی استفاده مي شده است. از دوران صفويّه به بعد تعبيه شيشه هاي رنگي در چوب هاي مشبّك رايج شده و اصطلاحاً به ارسي مشهور گرديد.
از استادان بي بديل اين هنر مرحوم استاد غلامرضا آقا ابراهيميان است كه آثار با ارزشي از او در مقرنس كاري، قطاربندي، رسمي بندي، مشبّك و گره چيني در عتبات عاليات و بناهاي تاريخي اصفهان موجود است. كليه درها و پنجره هاي هتل عباسي نيز از آثار اين هنرمند است.
در حال حاضر سازمان ميراث فرهنگي علاوه بر تأسيس كارگاههاي مرمت گره چيني و مشبّك اقدام به برگزاري دوره هاي كوتاه آموزش اين هنر براي علاقمندان كرده است.
از ديگر استادان اين هنر اصيل و قديمي مي توان به مرحوم استاد مهدي عشّاقي، استاد علي عباس عشّاقي، استاد مهدي اوليائي و استاد علي مظاهري اشاره كرد.
مطالب مرتبط با موضوع هنر گره چینی :
- مدل گره چینی و آموزش روش رسم نقوش گره چینی
مدل گره چینی، آموزش گره چینی , انواع گره چینی - شناخت گره چینی و ارسی سازی
آموزش گره چینی٬ انواع گره چینی٬ درب گره چینی٬ ساخت گره چینی٬ طرح گره چینی٬ عکس گره چینی٬ گره چینی٬ - قیمت گره چینی
انواع گره چینی٬ ساخت گره چینی٬ عکس گره چینی٬ - مدلهای جدید گره چینی و دکوراسیون سنتی با شیشه رنگی
درود بر شما گره چینی و دکوراسیون سنتی هنر سنتی ایران زمین سبک پرطرفدار در ایران و کشورهای خاور میانه و خاور دور این سبک که از طراحی با نقوش هندسی و از نقوش اسلیمی تشکیل شده است یادآور دوره های تاریخی از صفویه تا قاجار است. گره چینی چیست ؟ گره چینی یک هنر… بیشتر بخوانید: مدلهای جدید گره چینی و دکوراسیون سنتی با شیشه رنگی
