(با سابقه و تجارب ارزنده در زمينه ساخت كاغذ ابري سنتي)
مسئول وهماهنگ کننده: مهندس محمد کریم متقی
تهیه کننده: عبدالناصر صمدی
رئوس مطالب:
لعاب، رنگ، بست رنگ، قلم مو و ساير ابزار كار.
در ابتدا مختصری درباره تفاوت ابری سنتی با چیزی که امروزه به عنوان ابروباد شناخته میشود مینویسم و سپس لیستی از مواد و مصالح مورد استفاده در ساخت ابری سنتی را ارائه خواهم کرد و در ادامه با سوالات دوستان پیش خواهیم رفت.
ابری سازی هنری قدیمی است که با تحقیقات اخیر (ریچارد وولف و بن جانسون و بسیاری دیگر) شروع آن را اواخر دوره تیموری و اوایل دوره صفوی و ابداع ایرانیان میدانند. پس از ایران به هندوستان برای مثال (دکن) که ابریهایش معروف است و سپس به ترکیه و از آنجا به اروپا راه پیدا کرد. معمولا بر روی کاغذ اجرا میشود و به عنوان زمینه برای خوشنویسی، تذهیب، مینیاتور و همچنین برای صفحات پیشواز و بدرقه یعنی ابتدا و انتهای کتاب کاربرد داشته است. امروزه این هنرکاربرد بسیار گسترده تری پیدا کرده و بخصوص در اروپا برای تزیین جعبه و دیگر اشیاء نیز به کار میرود.
دارای طرحهای بسیار متنوع و زیبایی است که به صورت انتزاعی و با رنگهای دلنشین ساخته میشود. آنچه که امروزه در زادگاه این هنر (ایران) رواج دارد و با اصطلاح غلط ابروبادنامیده میشود چیزی جز بازماندهای کمرنگ از هنر ابری سازی نیست و لازم است به صورت جدی احیا و آموزش داده شود.
در ترکیه با تعصب و جدیت خاصی به آن میپردازند و به شایستگی آن را رونق دادهاند و استادان ابری ساز از ارج و قرب بالایی برخوردارند. هر چند از نظر طرح به گل و بته سازی روی آوردهاند که در گذشته جنبه تفننی داشته است چرا که ابری اصیل در طرحهای انتزاعی به ظهور میرسد.
مواد و مصالح مورد استفاده در کارهای امروزی کشورمان تاثیر بسزایی در پسرفت آن داشته است. استفاده از رنگهای روغنی و کاغذ گلاسه که از نظر بنده هم ابری سازی و هم خوشنویسی را کم جان نموده است بسیار فراگیر شده است. مسئله مواد و مصالح نا بجا در بسیاری از هنرهای سنتی تاثیر منفی داشته و دارد. از آن جمله میتوان به استفاده از کاغذ گلاسه بجای کاغذهای مرغوب آهاری در خوشنویسی، مقوای ماکت بجای بومهای اصیل در تذهیب و مینیاتور، رنگهای صنعتی بجای رنگهای سنتی در نقاشی سنتی و غیره اشاره کرد.
امیدوارم بحث امروز مواد و مصالح مناسب برای هنر ابری سازی را درست مطرح کند تا راهگشای جویندگان و علاقهمندان به این هنر باشد. چرا که همانطور که با ساز نا مرغوب نمیتوان موسیقی خوب اجرا کرد برای هر کاری لوازم و اسباب آن باید به خوبی شناخته و به کار برده شود.
در اینجا لازم است به اشتباهی که سالها از بنده سر میزد و در این موارد
سر کلاسهایم سختگیری نمیکردم اشاره کنم چرا که فکر میکردم نباید کار را برای هنر جویان سخت کرد تا گریزان نشوند. البته هنوز هم معتقدم اگر نوجوان یا جوانی به یک هنر درست گرایش پیدا کند خوب است که سختگیری نکنیم چرا که بینهایت بهتر است که چنین کسی آرام آرام با یک کار درست مانوس شود و نفس و روانش سالم بماند تا اینکه خود را با بازی کامپیوتری تباه سازد.
ولی در مراحل پیشرفته باید با جدیت و سختگیری جهت درست را به هنرجو نشان داد تا با ساده انگاری توهم هنرمند بودن به سرش نزند و بداند راهی دراز در پیش است و گوهر کمیاب با مشق و ممارست بدست میآید.
ا ز سخن اصلی دور نشویم.
مواد اصلی در ابری سازی سنتی عبارتند از :
–لعاب که زمینه را برای حرکت رنگ فراهم میکند.
–رنگهای معدنی
– بست رنگ
– پخشکننده یا روانکننده رنگ
– کاغذ
در ادامه هریک را توضیح خواهم داد
لعاب: لعاب در شیوه سنتی از کتیرا و تخم شنبلیله استفاده میشود.
رنگ: در شیوه سنتی به غیر از چند استثنا مانند دوده و البته امروزه رنگ طلایی، معمولا رنگ معدنی است که بخوبی ساییده میشود و آماده میگردد. مانند رنگ اخرا، امرا، گل ماشی، لاجورد، و غیره.
بست: بست رنگ به مقدار بسیار کم صمغ یا سریشم حیوانی است و تاکید میکنم بسیار کم اضافه میشود به طوریکه برخی استادان کاملا از آن صرف نظر میکنند.
روان کننده: روان کننده به باز شدن یکنواخت رنگ کمک میکند. در شیوه سنتی از زهره گوساله استفاده میشود، همان ox gal است که در آبرنگ هم برای افزایش اکستنشن یا گسترش استفاده میشود.
کاغذ:
کاغذ باید جذب بالایی داشته باشد مانند کاغذ ۱۰۰ گرمی معمولی که الیاف سلولزی دارد. مسلما از کاغذ گلاسه نمیتوان استفاده کرد.
ابزار کار:
سینی برای لعاب: سینی مورد نظر باید با ابعاد کاغذ مورد نظر متناسب باشد یعنی حدودا دو سانت بزرگتر از ابعاد کاغذ. برای مثال اگر کاغذ ۳۵*۵۰ سانتیمتراست سینی باید حدودا ۳۷*۵۲ سانتیمتر باشد. در هر ابعادی که تهیه میشود عمق آن بین ۴ تا ۶ سانتیمتر است.
بهترین جنس چوبی است که در برابر رطوبت مقاومت داشته باشد و نپیچد. اگر میسر نبود از ورق گالوانیزه هم میتوان تهیه کرد ولی کیفیت متفاوت است.
قلممو برای پاشیدن رنگ:
قلم موی ساخته شده از دم اسب بهترین است و باید مثل تصویر باشد تا رنگ را یکنواخت بر روی لعاب بریزد یا بپاشد. انواع سایزها مورد نیاز خواهد بود.
برای هر رنگ یک قلم مو لازم است.
میله چوبی یا برنجی برای شکل دادن
و طرح اندازی:
از این میله هم برای ایجاد نقوش استفاده میشود و هم برای گذاشتن لکههای رنگی دقیق بر روی لعاب. ضخامت میله به تناسب طرح مورد نظر تغییر میکند. بین ۱ تا ۳ میلیمتر قطر.
شانه برای طرحهای خاص مثل
طرح شانهای یا طاووسی:
در گذشته از شانههای ظریف چوبی استفاده میشد ولی امروزه معمولا از میلههای نازک فلزی تهیه میشود.
البته شانه در اندازههای مختلف باید ساخته شود.
تخته برای شستن کاغذ:
فقط در مواردی که از شنبلیله استفاده میکنیم، لازم است شنبلیلهای که بر روی کاغذ است بشوییم در این حال حتما به رنگ بست اضافه میکنیم تا رنگ شسته نشود. کاغذ را بر روی تختهای به حالت مورب قرار میدهیم و به آرامی بر روی آن آب میریزیم و به هیچ وجه روی آن دست نمیکشیم.
پرسش و پاسخ:
سوال: از شانه های پلاستيكي هم ميشود استفاده كرد؟
جواب: رنگ را جمع میکنند و نتیجه خوب نیست و علت بار الكتريسته است.
سوال: سریشم حیوانی چگونه تهیه میشود و صمغ چه نوع درختی؟
جواب: سریشم از جوشاندن استخوان بدست میآید و چسب بسیار قوی است که در نجاری قدیم هم استفاده میشده. صمغ عربی
سوال: رنگ معدنی های و زهره گوساله مخصوص ابری را از برندهای ترکیه ای تهیه کنیم یا پیشنهاد میفرمایید که خودمان مهیا سازیم ؟
جواب: هر دو در ایران موجود است. رنگ باید طبق نسخه حسینی که آقای هراتی در کتاب هنر کتابآرایی آوردهاند ساییده شود.
*- در پایان ضمن تشکر از دوست عزیزم استاد پیروزرام که لطف کردند بدعوت حقیر جواب مثبت دادند. از آقای مهندس صمدی هم بابت گرداوری و تهیه مطالب هم تشکر میکنم. از دوستان تقاضا دارم در صورت استفاده از مطالب و تصاویر حتما به منابع اشاره بکنند. ( استفاده با ذکر منبع بلامانع است.)
امیدوارم سایر مطالب کلاسها را نیز بتوانیم به این صورت صفحه بندی و در اختیار اعضا اندیشکده و دانشکده حفاظت قرار بدهیم.
ارادتمند شما عزیزان
محمد کریم متقی ویرجینیا – ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۸
نمونه ای از کار های استاد شهريار پيروزرام: متاسفانه لینک کانال تلگرام ایشان خراب بود و نتوانستم این لینک را برایتان قراردهم .
آموزش ساخت کاغذ ابر و باد این مطلب درباره هنر ابر و باد و ساخت موج های رنگی بوسیله یک تکنیک قدیمی
مواد و وسایل مورد نیاز
آمادهسازی رنگها که در گذشته بیشتر از رنگهای طبیعی معدنی و گیاهی استفاده میشد و امروزه بیشتر از رنگهای روغنی بهره میگیرند.
آمادهسازی کاغذ که امروزه با وجود کاغذهای متنوع کارخانهای کمتر کسی سراغ کاغذهای دست ساز میرود.
تهیهٔ لعاب یا مایع ابری برای غلظت دادن به آب که از مواد مختلفی ساخته میشده است.
بَستِمان یاافزودن مواد چسبانکی چون صمغ، سریش، سرپشم و جز آن برای چسبندگی و قوام بیشتر آب.
تهیه حوضچه یا سینی برای پر کردن از آب و مواد غلیظ و شناور کردن رنگها بر روی آن. انداره حوضچه متناسب با کاغذی که قرار است بر آن نقش ابری پدید آید درنظر گرفته میشود.
تهیه شانه یا ابزاری برای ایجاد نقوش بر روی سطح شناور.
روش ساخت:
ابتدا مایع غلیظ و با قوامی را داخل سینی یا حوضچهای ریخته و بعد رنگ را که معمولاً از نوع رنگ و روغن است را رقیق نموده و روی مایع غلیظ داخل سینی میریزند. سپس با یک شانه که دندانههای مجرایی دارد و یا نوک یا ته قلم مو یا ابزاری مانند آنها رنگها را بهم میزند تا نقش مورد نظر بدست آید؛ سپس کاغذ را روی آن گذاشته تا رنگها جذب کاغذ گشته و سریع بر میدارند و داخل آب میشویند تا مایع غلیظ از کاغذ جدا شود. پس از خشک شدن کاغذ، بهعنوان آخرین مرحله، معمولاً آنرا اتو یا پرس میکنند و آهار و مهره میزنند تا صیقلی شده و برای خوشنویسی مناسب باشد.
سینی رنگ ابر و باد
تاریخچه
رسالات مربوط به خط و خوشنویسی یا کاغذ و رنگ سازی که از نیمه دوم سدة ۱۰ق/۱۶م به بعد نوشته شده است، آگاهیهای پراکندهای درباره کاغذ ابری بهدست میدهد. کهنترین نمونه شناخته شده در این مورد فصلی از یک نسخه زیر نام رساله خوشنویسی است که در فاصله سالهای ۹۶۳ تا ۱۰۱۴ق/۱۵۵۵ تا ۱۰۶۵م بهفارسی نوشته شده و در کتابخانه پتنه هند موجود است.
پیدایش و ساخت کاغذ ابری به اواخر سدهٔ ۹ق/۱۵م باز میگردد. اختراع اینگونه کاغذ را بهخواجه شهاب الدین عبدالله مروارید (۸۶۵ -۹۲۲ق/۱۴۶۱-۱۵۱۶م) متخلص به «بیانی» نسبت میدهند، او فرزند خواجه شمس الدین محمد کرمانی از بزرگ زادگان و وزیران دربار تیموریان بود.
برخی از منشیان و هنرمندان پایان سده ۱۰ و آغاز سده ۱۱ق/۱۶ و ۱۷م٬ میر محمد طاهر هنرمند ایرانی مقیم هند را مخترع کاغذ ابری دانستهاند که شماری از پژوهندگان معاصر نیز از این نظر پیروی کردهاند. گفته میشود میرمحمدطاهر که مردی صاحب ذوق و هنر بود در زمان شاهتهماسب از ایران به هندوستان رفت و کاغذ ابری را در آنجا اختراع نمود و بلافاصله به ایران فرستاد و بزرگان و اشراف و هنرمندان ایران آن را برای حاشیه کتابهای نفیس بسیار مناسب دانستند. چون مقدار کاغذ ابری ارسالی از هندوستان کفاف تقاضای صنعت کتابسازی داخل را نمیداد، اهل هنر و صنعت کتابآرایی بر آن شدند که نظیر آن را بسازند. مولانا یحیی قزوینی در ایران نخستین کسی بود که موفق شد کاغذهای ابری به روش میرمحمدطاهر درست نموده و در اختیار علاقمندان قرار دهد. کاغذهای ابری یحیی قزوینی در آن اوایل مثل کاغذ ابری استاد میرمحمدطاهر نبود، ولی بعد با به دست آوردن نسخه استاد موفق گردید به بهترین وجهی اقدام به ساخت کاغذ ابری نماید.
با این وجود پیداست که هنر ابریسازی از خواجه عبدالله مروارید به وسیله هنرمندان ایرانی به هند برده شده و در آنجا پیشرفت بسیار کرده است، تاحدی که نمونههای کار ایرانیان مهاجر به هند زیباتر از نمونه کارهای هنرمندان داخل ایران از آب درآمده است و احتمالا آنچه محمد طاهر در هند ساخته و به ایران فرستاده، از چنان زیبایی ویژهای از نظر طرح و نقش برخوردار بوده که خود در حد اختراع و ابتکار به حساب میآمده است. از این رو دادن لقب مخترع و واضع به او به سبب نوآوریهای او بوده است نه اختراع ابریسازی.
ابریسازی از ایران به سرزمین عثمانی نیز رفته، و هنرمندان آن سرزمین بهتقلید از ایرانیان بهساختن کاغذ ابری پرداختهاند که هنوز هم در سرزمین ترکیه از رونق خاصی برخوردار است و آن را «ابرو» مینامند. نخستین متنی که بهزبان ترکی در اینباره نوشته شده، نسخهای است با نام ترتیب رساله ابری که تاریخ ۱۰۱۷ق (۱۶۰۸م) دارد. وجود نام برخی مواد در رساله و چگونگی نحوه تنظیم آن و شرح روش رنگآمیزی کاغذ، نشانگر این است که رساله از یک متن فارسی ترجمه شده است.
دو صفحه از کاغذ ابری ژاپنی که روی آن خوشنویسی کردهاند
جهانگردان و بازرگانان اروپایی که در ایران اینگونه کاغذ را دیدند، به سبب شباهت نقش آن با سنگ مرمر بهویژه مرمرهای رگهدار، آن را «کاغذ مرمرین» یا رگهدار خواندند و همچنین ابریسازی از سرزمین عثمانی به اروپا برده شد و سپس اروپائیان به ساختن کاغذ ابری چاپی پرداختند، و از مواد تازهای نیز بهره گرفتند، اینگونه کاغذ سپس به ایران صادر گردید و به ابری فرنگی مشهور شد و بیشتر برای روی جلد و آستر بدرقه کتابها و دفترها به کار رفت. ساختن کاغذ ابری تا سدهٔ ۱۳ق/۱۹م در ایران و هند و به ویژه در کشمیر رونق داشت. بعدها کاغذ ابری به ژاپن برده شد و هنرمندان ژاپنی از آن تقلید کردند و مدتها در ژاپن مورد استفاده بود.
بخشی از یک کاغذ ابری ساخت فرانسه ۱۸۸۰ م
بخشی از یک کاغذ ابری ساخت فرانسه ۱۸۸۰ م
کاغذ ابری یا ابر و باد نوعی کاغذی نقشدار است که از آمیختن رنگهای گوناگون نقوشی درهم و شبیه به ابر یا امواج آب بر آن پدید میآورند. از انواع این کاغذ برای آراستن حاشیهٔ کتابهای خطی نفیس، مرقعات، متن قطعات خط ونقاشی، روی جلد، آستر بدرقهٔ کتاب، زمینهٔ قلمدان و جعبههای روغنی استفاده میشده است و امروزه بیشتر برای قطعهنویسی در کار خوشنویسی و یا قطعات مینیاتور یا تذهیب به کار میرود.
روش ساخت کاغذ ابروباد (حرفه ای)
در تکمیل نوشته های قبلی ام جهت ساخت کاغذ ابر و باد در دهه های اخیر ابتکارهای جدیدی صورت گرفته که بیشترین آن مربوط میشود به مایع زمینه ای که برا ی ساخت کاغذ ازآن استفاده میشود.منظور از مایع زمینه همان ماده ای است که رنگ را روی آن چکانده . برای ایجاد نقش رنگها از آن استفاده می شود .
قبلا که از موادی مثل نشاسته وماست استفاده می کردند که چون انعطاف و کشندگی کافی را برای ایجاد نقوش ظریف نداشت طرح های محدودی از آن بدست می آمد
در چند ساله اخیر توسط هنر مندان شهرستان هرسین – استان کرمانشاه – ابداع بسیار جالبی صورت گرفته وآن استفاده از عصاره بذر گیاه شنبلیله برای زمینه کار در ابروباد است
این مایع چون انعطاف و کشندگی خاصی دارد برای ایجاد نقوش بسیار زیبا وبدیع یک مایع بی نظیر است که برای ایجاد تمامی نقوش ابروباد اعم از سنگفرشی / پر طاووسی / شانه ای /رعدی /کناره / شمسه و…….کاربرد دارد و با کمک آن درندازه های بسیار بزرگ هم میتوان اقدام به ساخت کا غذ ابرو باد نمود .
آماده سازی این مایع تا اندازه ای مشکل است ونیاز به صبر و حوصله زیادی دارد که ذیلا مختصرا معروض میدار م:
برای ایجاد این مایع بایستی ابتدا مقداری بذر شنبلیله را – حداقل ۵۰۰گرم-در ظرفی ریخته وسپس به آن دولیتر آب اضافه نمایید و در جایی محفوظ داشته تا چند روز بماند بعد از اینکه بذر ها ورم کرده وقصد جوانه زدن داشتند با دست آنها را فشار داده تا شیره آنها جدا شود این کار را از روز سوم ببعد انجام میدهیم تازمانیکه احساس کردیم بذرها خوب خیس خورده وشیره از آنها جدا میشود و مایع لزج مانندی از انها ترشح شود که برنگ عسل است .بعد از آن ظرف راروی اجاق گذاشته و با حرارت ملایم اجاق آنرا به هم میزنیم تا ته نگیرد البته هرچه حرارت ملایم تر باشد ترشح شیره بذر بهتر صورت میگیرد . سپس ظرف را پایین آورده تا سرد شود .بعداز اینکه مایع سرد شد دوباره آنرا خوب بادست مالش داده تا بذر شنبلیله خوب له شود سپس آنرا از صافی گذرانده وصاف میکنیم .البته از جوراب زنانه برای صاف کردن شیره شنبلیله میتوان استفاده آنرا خوب تحت فشار قرار داده تا شیره بطور کامل از تفاله جدا شود .بعد از جدا سازی شیره شنبلیله مایعی شبیه عسل بدست میآید که آنرا در سینی ریخته و با ریختن رنگ روغنی روی آن و ایجاد طرح میتوان کاغذ برآن زده و بعد از شستن کاغذ وزدودن مایع شنبلیله طرح را روی کاغذ مشاهده کرد .
البته بعد از اینکه کاغذ را روی طناب رخت یا هر جایی خشک نمودید آنها را بصورت یک درمیان باروزنامه روی هم چیده ودر زیر یک سطح صاف و سنگین پرس مینماییم
کاربرد: خوشنویسی، گرافیک، نقاشی، طرح پارچه، کاغذ دیواری، سرامیک و کاشی روش تهیه: 1. وسایل مورد نیاز: بذر شنبلیله رنگ چاپ حلال- تربانتین ظرف(تشت چهارگوش) مستطیلی شانه قلمو ظرف کوچک قوطی جای فیلم عکاسی 2. روش تهیه مایع(خمیر شنبلیله) بذر شنبلیله را از عطاری به مقدار مورد نیاز مثلا 100 گرم تهیه کرده و آنرا به مدت 24 ساعت خیسانده و سپس روی اجاق گاز حرارت داده به مدت 1 تا 2 ساعت و پس از سرد شدن از یک صافی مثلا جوراب نازک عبور داده و خمیر شنبلیله تهیه می گردد.
خمیر را در صورت غلیظ بودن می توان با آب رقیق کرد. خمیر را در تشت مستطیلی ریخته و رنگ را تهیه می کنیم.
رنگ چاپ را از چاپخانه تهیه می کنیم و برای رقیق کردن آن از حلال تربانتین استفاده می شود. مقدار رنگ به تربانتین بسیار کم می باشد تقریبا یک پنجاهم یا یک به پنجاه. رنگ روی قلمو ریخته و رنگ را روی بذر شنبلیله که داخل تشت قرار دارد می پاشیم و رنگ روی شنبلیله پخش می شود. بوسیله یک شانه که خودمان با چوب و میخ تهیه کرده ایم داخل خمیر کشیده و طرح شانه ای ایجاد می شود. با یک چوب (خلال دندان) می توان طرح شانه ای را ایجاد کرد. و یا پس از پاشیدن رنگ طرح سنگ فرشی زیبا ایجاد می شود. به سلیقه خود هر طرحی را بخواهیم روی خمیر ایجاد می کنیم. کاغذ گلاسه با گرم بالا مثلا 135یا 120 گرمی را در ابعاد مختلف روی خمیر خوابانده و برمی داریم و سپس کاغذ را زیر شیر آب می شوییم تا اگر آغشته به دانه باشد پاک شود. کاغذها را در جایی پهن کرده تا خشک شود برای صاف شدن کاغذها پس از اینکه کاملا خشک شدند آنها را لوله کرده و با یک کاغذ دور آن را می بندیم. برای ایجاد طرح و رنگ امیزی هر کاغذ باید هر بار روی خمیر رنگ بپاشیم.
روش دیگر برای ساخت کاغذ ابر و باد
مواد لازم جهت ساخت کاغذ ابروباد 1-ماست 2-کاغذ 3-رنگ وروغن 4-نفت 5-سینی روش ساخت ابتدا ماست را داخل سینی ریخته بعد رنگ وروغن را با نفت رقیق نموده و روی ماست داخل سینی بریزید سپس با قلم مو یا یک تکه چوب رنگها رابهم میزنیم تا شکل مورد نظر بدست آید سپس کاغذ را روی آن گذاشته وسریع بر میداریم و داخل آب میشوییم تا ماست از کاغذ جداشود بعد ازخشک شدن کاغذرا اتو میکنیم و کاغذ ابرو باد ما اماده خوشنویسی است
کاغذ ابری یا ابر و باد نوعی کاغذی نقشدار است که از آمیختن رنگهای گوناگون نقوشی درهم و شبیه به ابر یا امواج آب بر آن پدید میآورند.
از انواع این کاغذ برای آراستن حاشیهٔ کتابهای خطی نفیس، مرقعات، متن قطعات خط و نقاشی، روی جلد، آستر بدرقهٔ کتاب، زمینهٔ قلمدان و جعبههای روغنی استفاده میشده است و امروزه بیشتر برای قطعهنویسی در کار خوشنویسی و یا قطعات مینیاتور یا تذهیب به کار میرود.
مواد و وسایل مورد نیاز
آمادهسازی رنگها که در گذشته بیشتر از رنگهای طبیعی معدنی و گیاهی استفاده میشد و امروزه بیشتر از رنگهای روغنی بهره میگیرند.
آمادهسازی کاغذ که امروزه با وجود کاغذهای متنوع کارخانهای کمتر کسی سراغ کاغذهای دست ساز میرود.
تهیهٔ لعاب یا مایع ابری برای غلظت دادن به آب که از مواد مختلفی ساخته میشده است.
بَستِمان یاافزودن مواد چسبانکی چون صمغ، سریش، سرپشم و جز آن برای چسبندگی و قوام بیشتر آب.
تهیه حوضچه یا سینی برای پر کردن از آب و مواد غلیظ و شناور کردن رنگها بر روی آن. انداره حوضچه متناسب با کاغذی که قرار است بر آن نقش ابری پدید آید درنظر گرفته میشود.
تهیه شانه یا ابزاری برای ایجاد نقوش بر روی سطح شناور.
روش ساخت
ساخت کاغذ ابری
ابتدا مایع غلیظ و با قوامی را داخل سینی یا حوضچهای ریخته و بعد رنگ را که معمولاً از نوع رنگ و روغن است را رقیق نموده و روی مایع غلیظ داخل سینی میریزند. سپس با یک شانه که دندانههای مجرایی دارد و یا نوک یا ته قلم مو یا ابزاری مانند آنها رنگها را بهم میزند تا نقش مورد نظر بدست آید؛ سپس کاغذ را روی آن گذاشته تا رنگها جذب کاغذ گشته و سریع بر میدارند و داخل آب میشویند تا مایع غلیظ از کاغذ جدا شود. پس از خشک شدن کاغذ، بهعنوان آخرین مرحله، معمولاً آنرا اتو یا پرس میکنند و آهار و مهره میزنند تا صیقلی شده و برای خوشنویسی مناسب باشد.
تاریخچه
رسالات مربوط به خط و خوشنویسی یا کاغذ و رنگ سازی که از نیمه دوم سدة ۱۰ق/۱۶م به بعد نوشته شده است، آگاهیهای پراکندهای درباره کاغذ ابری بهدست میدهد. کهنترین نمونه شناخته شده در این مورد فصلی از یک نسخه زیر نام رساله خوشنویسی است که در فاصله سالهای ۹۶۳ تا ۱۰۱۴ق/۱۵۵۵ تا ۱۰۶۵م بهفارسی نوشته شده و در کتابخانه پتنه هند موجود است.
پیدایش و ساخت کاغذ ابری به اواخر سدهٔ ۹ق/۱۵م باز میگردد. اختراع اینگونه کاغذ را بهخواجه شهاب الدین عبدالله مروارید (۸۶۵ -۹۲۲ق/۱۴۶۱-۱۵۱۶م) متخلص به «بیانی» نسبت میدهند، او فرزند خواجه شمس الدین محمد کرمانی از بزرگ زادگان و وزیران دربار تیموریان بود.
برخی از منشیان و هنرمندان پایان سده ۱۰ و آغاز سده ۱۱ق/۱۶ و ۱۷م٬ میر محمد طاهر هنرمند ایرانی مقیم هند را مخترع کاغذ ابری دانستهاند که شماری از پژوهندگان معاصر نیز از این نظر پیروی کردهاند. گفته میشود میرمحمدطاهر که مردی صاحب ذوق و هنر بود در زمان شاهتهماسب از ایران به هندوستان رفت و کاغذ ابری را در آنجا اختراع نمود و بلافاصله به ایران فرستاد و بزرگان و اشراف و هنرمندان ایران آن را برای حاشیه کتابهای نفیس بسیار مناسب دانستند. چون مقدار کاغذ ابری ارسالی از هندوستان کفاف تقاضای صنعت کتابسازی داخل را نمیداد، اهل هنر و صنعت کتابآرایی بر آن شدند که نظیر آن را بسازند. مولانا یحیی قزوینی در ایران نخستین کسی بود که موفق شد کاغذهای ابری به روش میرمحمدطاهر درست نموده و در اختیار علاقمندان قرار دهد. کاغذهای ابری یحیی قزوینی در آن اوایل مثل کاغذ ابری استاد میرمحمدطاهر نبود، ولی بعد با به دست آوردن نسخه استاد موفق گردید به بهترین وجهی اقدام به ساخت کاغذ ابری نماید.
با این وجود پیداست که هنر ابریسازی از خواجه عبدالله مروارید به وسیله هنرمندان ایرانی به هند برده شده و در آنجا پیشرفت بسیار کرده است، تاحدی که نمونههای کار ایرانیان مهاجر به هند زیباتر از نمونه کارهای هنرمندان داخل ایران از آب درآمده است و احتمالا آنچه محمد طاهر در هند ساخته و به ایران فرستاده، از چنان زیبایی ویژهای از نظر طرح و نقش برخوردار بوده که خود در حد اختراع و ابتکار به حساب میآمده است. از این رو دادن لقب مخترع و واضع به او به سبب نوآوریهای او بوده است نه اختراع ابریسازی.
ابریسازی از ایران به سرزمین عثمانی نیز رفته، و هنرمندان آن سرزمین بهتقلید از ایرانیان بهساختن کاغذ ابری پرداختهاند که هنوز هم در سرزمین ترکیه از رونق خاصی برخوردار است و آن را «ابرو» مینامند. نخستین متنی که بهزبان ترکی در اینباره نوشته شده، نسخهای است با نام ترتیب رساله ابری که تاریخ ۱۰۱۷ق (۱۶۰۸م) دارد. وجود نام برخی مواد در رساله و چگونگی نحوه تنظیم آن و شرح روش رنگآمیزی کاغذ، نشانگر این است که رساله از یک متن فارسی ترجمه شده است.
دو صفحه از کاغذ ابری ژاپنی که روی آن خوشنویسی کردهاند
جهانگردان و بازرگانان اروپایی که در ایران اینگونه کاغذ را دیدند، به سبب شباهت نقش آن با سنگ مرمر بهویژه مرمرهای رگهدار، آن را «کاغذ مرمرین» یا رگهدار خواندند و همچنین ابریسازی از سرزمین عثمانی به اروپا برده شد و سپس اروپائیان به ساختن کاغذ ابری چاپی پرداختند، و از مواد تازهای نیز بهره گرفتند، اینگونه کاغذ سپس به ایران صادر گردید و به ابری فرنگی مشهور شد و بیشتر برای روی جلد و آستر بدرقه کتابها و دفترها به کار رفت. ساختن کاغذ ابری تا سدهٔ ۱۳ق/۱۹م در ایران و هند و به ویژه در کشمیر رونق داشت. بعدها کاغذ ابری به ژاپن برده شد و هنرمندان ژاپنی از آن تقلید کردند و مدتها در ژاپن مورد استفاده بود.
هنرکده فن و هنر
اطلاعات تماس :
به صنایع چوب فن و هنر ( تاسیس 1340 تهران ) خوش آمدید .
طراح و سازنده ( رنگ کاری ) دکوراسیون چوبی سفارشی
بدلیل قطع پیام رسان واتساپ تصاویر و درخواست خود را روی ایمیل bestart2000@gmail.com ارسال کنید و با پیامک اطلاع دهید . ویا میتوانید از بخش کامنت ها پیام بگذارید . پیام رسان های سروش , بله , ایتا ، واتساپ ، تلگرام در دسترس است .
افتخار همکاری صنایع چوب فن و هنر با هنرمندان و معماران برجسته و محبوب ایرانی آرشیتکت و معمار جناب فرزاد دلیری , از برترین معماران ایران و افتخار همکاری با ایشان در پروژه کوهسار و چندین پروژه دیگر
آرشیتکت فرزاد دلیری
بازیگر محبوب و هنرمند رضا کیانیان ( ساخت درب تمام چوب )
معمار موسی عبیر از بزرگان معماری ایران ( اجرای هندریل چوب راش )
معمار موسی عبیر
داستان فن و هنر ایران
هنرکده فن و هنر ایران زمین از سال 1340 در منطقه قلهک مشغول به کار بوده و در گذشت این سالیان توانسته تجارب و تجهیزات خود را برای ساخت نمونه های سفارشی و بسیار با کیفیت آماده کند . ما از ابتدا نمونه ساز بودیم و هیچ گاه تمایل به سری سازی نداشتیم . ما از اهالی قدیم منطقه قلهک هستیم , اصالتا یزدی هستیم . ... هم اکنون در تهران شهرک صنعتی خاوران مستقر هستیم و آماده ارائه خدمات نجاری , طراحی و مشاوره به مشتریان هستیم .