استاندارد های طراحی کتابخانه

استانداردهای طراحی کتابخانه

کتابخانه

چکیده
اهداف این مقاله ،مروری کلی  بر طراحی فضای کتابخانه  برای کودکان در برخی کتابخانه‌های عمومی اندونزی، به ویژه سورابایا، از طریق انجام مطالعات موردی است. سه نوع فضا برای کودکان در کتابخانه های مختلف وجود دارد. در طراحی فضای کتابخانه برای کودکان،  بیشتر از رنگ های روشن، پوسترهای کارتونی یا علمی روی دیوار و نیمکت های کوتاه استفاده می شود. این ها الزامات استاندارد برای  بیشتر فضاهای کتابخانه‎های کودکان در کتابخانه های عمومی سورابایا  ست.

گرچه برخی ملاحظات هنگام طراحی فضای کتابخانه‎برای کودکان ،مانند درگیر شدن در فرایند رشد و پرورش کودکان وجود دارد، به خاطر کمبود زمان این کار به سختی اجرا شده است. فضای کتابخانه ی مطلوب کودکان باید از دیگر بخش های کتابخانه جدا شود .این جداسازی  کارایی  بسیار دارد. برخی کتابخانه های عمومی در اندونزی – سورابایا فضای کتابخانه  ی کودکان را با طراحی ساده، اما بسیار کودک مدار  ساخته اند.
واژه های کلیدی: فضای کودکان، طراحی فضای کتابخانه های کودکان، کتابخانه ی کودکان.

کتابخانه در بسیاری از کشورها  نمادی فرهنگی و یکی از نشانه های تمدن شناخته  می شود و از زمان های بسیار دور، نقش تبدیل افراد جامعه به افراد  آگاه  را به عهده دارد. کتابخانه‎های عمومی در جامعه نقش مهمی دارند، آن ها باید اطلاعات ارزشمند برای کل جامعه فراهم کنند و مکانی برای انتقال و نشر اطلاعات باشند. از آنجا که کتابخانه ها نه تنها در کشورهای ثروتمند و توسعه یافته، بلکه در کشورهای در حال توسعه، روستاها و شهرهای بزرگ نیز تاسیس شده اند، بنابراین، مسئولیت کتابخانه ها در برابر جامعه افزایش یافته است. در هر حال، این واقعیت وجود دارد که همه کتابخانه ها به خاطر محدودیت هایی مانند کمبود مجموعه های خوب، امکانات و منابع انسانی  نمی توانند وظایف شان را به طور کامل انجام دهند.
برای آگاهی از نقش مهم کتابخانه در رشد و پرورش کودکان ،مطالعه ی جامعی درباره ی طراحی فضای کتابخانه برای کودکان در کشور درحال توسعه ی اندونزی انجام شد. اهمیت وجود کتابخانه ها، بستگی به پشتیبانی آن ها از کودکان  در پاسخ به نیازهای اطلاعاتی شان دارد. گرچه کار کتابخانه‎ها در جذب کودکان به کتابخانه و ترغیب و تشویق آن ها به استفاده از خدمات کتابخانه، خواندن منابع، استفاده از رایانه  و فضای کتابخانه برای بحث و گفت وگو و بسیاری فعالیت های دیگر دشوار است، ارزش دارد  ازهر روشی برای جلب توجه کودکان  بهره بگیریم. یکی از روش های جذب کودکان به کتابخانه، طراحی زیبای فضای  آن برای کودکان است. بر کسی پوشیده نیست که طراحی مطلوب کتابخانه می تواند توجه کودکان را به کتابخانه جلب کند و شوق آن ها را در آمدن به کتابخانه برانگیزد.
این مقاله، طراحی فضای کتابخانه برای کودکان را در اندونزی در چند مطالعه ی موردی  مربوط به  شماری فضای کتابخانه برای کودکان در سورابایا- شرق جاوا، برپایه ی مشاهدات و تجربیات نویسنده  توصیف می کند. این مطالعات  به منظور دستیابی به اطلاعاتی درباره ی وضعیت و طراحی فضای کتابخانه برای کودکان انجام شده اند. گزارش مطالعات موردی با زبانی داستان گونه بیان می شود. دو مقوله در این مطالعات موردی وجود دارد: فضای کودکان در کتابخانه های عمومی و فضای کودکان در کتابخانه های عام المنفعه. سه کتابخانه با ویژگی های منحصر به فردشان در این مطالعات موردی بررسی  شده اند. تمرکز این مطالعات روی بررسی و توصیف وضعیت واقعی طراحی فضای کتابخانه برای کودکان است که با ویژگی های کشور اندونزی  سازگاری زیادی دارد  و سورابایا به عنوان مکان انجام این مطالعات موردی در نظر گرفته شده است.

فضای کتابخانه برای کودکان

فضای کتابخانه برای کودکان ،مکانی برای کودکان در کتابخانه  و ساختمانی ویژه برای آن ها یا  بخشی از یک ساختمان است که  جایی برای کودکان دارد. فضای کتابخانه  ی کودکان برای حمایت از فعالیت های کودکان به ویژه فعالیت های ذهنی آن ها در نظر گرفته شده است. این فضا و  همه ی تجهیزات و امکانات آن باید برای آن ها مناسب باشد. فضای کودک باید به طور منحصر بفرد طراحی شود تا نیازهای کودکان را به ویژه در طراحی داخلی و مبلمان برآورد. برخی بخش های مهم در طراحی داخلی  باید در طراحی فضای کتابخانه برای کودکان مورد توجه قرار گیرند همچون: ترکیب رنگ های روشن، عکس ها، صندلی راحتی و میز وقفسه  ی کتاب قابل دسترس. در طراحی فضای کتابخانه‎ برای کودکان باید به راحتی و آسانی استفاده توجه شود. بنابراین ،فضای کتابخانه   باید به کودکان حق انتخاب بدهد که برای خواندن کتاب مورد علاقه شان بتوانند روی صندلی یا کف اتاق مطالعه بنشینند. در برخی کتابخانه ها صندلی وجود ندارد، اما میزهای کوتاهی هست  و بچه ها می توانند به جای صندلی روی کف اتاق بنشینند و از میز استفاده  کنند. این کار از اتفاقاتی مانند افتادن بچه ها از روی صندلی جلوگیری می کند و روش خوبی  برای مواردی است که به اندازه ی کافی کتابدار در کتابخانه  نیست تا بر فعالیت های آن ها نظارت کند.

در اندونزی کم وبیش همه ی کتابخانه های عمومی، مکان خاصی برای کودکان ساخته اند،  چون آن ها به رفتار خاصی متفاوت از بزرگسالان نیاز دارند. همچنین دربیشتر کتابخانه های عام المنفعه که در بسیاری از شهرها و حومه ی اندونزی وجود دارند، مکانی برای کودکان ساخته  شده و در طراحی آن ها سلیقه ی کودکان مورد توجه قرار گرفته است. اگر چه ساخت فضای کتابخانه برای کودکان  هزینه ی بسیار کمی  داشته است، همچنان تلاش می شود تا حدودی سلیقه ی کودکان را مانند  استفاده ازنقاشی ها، رنگ های روشن و متضاد، اسباب بازی و قفسه  ی کتاب ویژه در نظر  گرفت. درگیر شدن کودکان در فرایند طراحی مهم است. یان لنگ تنگ و همکارانش (۲۰۰۹) در تحقیقات خود ،از کودکان به عنوان مشاور و ارزیابی کننده ی طراحی استفاده کردند  تا نیازهای  کاربران کودک  برآورده شود. درگیر شدن کودکان در فرآیند طراحی ایده ی خوبی است تا اطلاعاتی درباره ی چیزهایی که آن ها نیاز دارند به دست آید، با این حال کودکانی که در طراحی داخلی تجربه ندارند ممکن است سبب نابسامانی طراحی شوند.

مطالعات
کتابخانه ی ایالتی جاوا تیمور  برآن است که نیازهای اطلاعاتی جامعه را برآورد. براساس قوانین دولتی اندونزی در ۲۵ نوامبر ۲۰۰۰، کتابخانه ی ایالتی، سازمانی دولتی است که از خدمات فرهنگی، پژوهشی و یادگیری در جوامع حمایت می کند. افزون بر این، بیانیه ی یونسکودر سال ۱۹۹۴، اعلام می کند که کتابخانه های عمومی موسسات دموکراتیک هستند و از حق دسترسی به دانش برای تمام افراد جامعه بدون استثنا هایی  مانند نژاد، سن، جنسیت، مذهب، ملیت و زبان پشتیبانی می کنند.  ضرورت دارد کتابخانه ی  عمومی  ازسوی دولت به ویژه از نظر  مالی پشتیبانی شود، زیرا خدمات کتابخانه باید برای همه ی کاربران رایگان باشد. کتابخانه ی ایالتی همچنین به عنوان یک سپرده مجموعه (مخزن منابع) عمل می‎کند، بدین طریق که از همه ی آثاری که در جاوا تیمور منتشر می شود  ،   باید یک نسخه به کتابخانه  ی ایالتی جاوا تیمور سپرده شود. کتابخانه ی عمومی جاوا تیمور هر روز به جز روزهای تعطیل عمومی باز است و از ساعت ۸ صبح تا ۳۰: ۱۷ بعد از ظهر از دوشنبه تا جمعه و ساعت ۸ صبح تا ۱۳ بعد از ظهر در شنبه و یکشنبه  کار می کند. مانند هر کتابخانه ی عمومی دیگر، برخی خدمات قابل دسترس  همچون امانت کتاب، مرجع، مخزن، آموزش کاربر، جست و جوی پیشرفته، جست وجوی وب، خدمات کتابخانه ی سیار، خدمات کتابخانه  مدرسه و خدمات کتابخانه ی روستایی، در این کتابخانه وجود دارد. گرچه این کتابخانه   ،فضایی برای کودکان دارد، خدمات کتابخانه برای کودکان به  روشنی تعریف  نشده است. فضای کتابخانه برای کودکان در کتابخانه ی عمومی جاوا تیمور در طبقه اول  قرارگرفته است، اندازه ی آن ۸× ۱۶متر مربع است.  ا تاق به سه بخش متفاوت تقسیم شده است. در اتاق در وسط ، و در سمت راست مجموعه منابع در قفسه های چوبی قرار دارند، رو به روی  مخزن منابع، بخش مطالعه ، و میز امانت در وسط جای دارد و کتابدار برای هر نوع کمکی درآنجا در دسترس است. فضای کتابخانه برای کودکان بسیار بزرگ به نظر می‎رسد ،به خاطر آنکه دیوار واقعی ای که این سه حوزه را از یکدیگر جدا کند ،وجود ندارد. تهویه ی این  بخش به دلیل اینکه دیوار های بزرگ زیادی در جلو و طرف راست اتاق  نیست، خیلی خوب  انجام می گیرد، هوای روشن و نور آفتاب از  پنجره به اتاق  می رسد و اتاق به اندازه  ی کافی روشن می شود.

دیوار بخش مخزن برای کودکان ، بیشتر  با استفاده از چندین رنگ روشن : نارنجی، سبز روشن، زرد و صورتی ، رنگ شده است. در بخش مطالعه نیز از همان رنگ های بخش مخزن استفاده شده، با این تفاوت که علاوه بر نقاشی دیوار، پوستر بسیاری از شخصیت های کارتونی را روی دیوار نصب کرده اند. در هر دو بخش مطالعه و مخزن صندلی گذاشته نشده است، کودکان هر کتابی را که می خواهند از قفسه‎ها بر می‎دارند وروی کف اتاق می نشینند و می‌خوانند.

برای جذب کودکان به کتابخانه و راحتی آن  ها در انتخاب کتاب ها از سیستم نمایشی برای برخی از مجموعه ها مانند مجله ها و کتاب های تصویری  بهره گرفته می شود، بنابراین، کودکان می توانند عنوان منبع را به آسانی بخوانند و جلد آن را به طور واضح ببینند. هنگامی که  بخواهند کتابی امانت بگیرند، کافی است به میز امانت که در وسط اتاق قرار دارد، مراجعه کنند.
گرچه طراحی اتاق  خیلی ساده است، جنبه‎های کودکانه در طراحی فضای کتابخانه  ،مانند استفاده از رنگ های روشن برای نقاشی دیوارها، شخصیت های کارتونی، نمایش مجموعه و فرش  کردن اتاق مطالعه در نظرگرفته شده است. ترتیب قفسه ها نیز بسیار کاربرپسند است  .بلندی قفسه ها  به اندازه ای است که دست کودکان به راحتی به آن ها  برسد.
فضای کتابخانه  ی کودکان نه تنها برای خواندن، بلکه برای برخی خدمات مانند نمایش فیلم ، که هر شنبه یا دوشنبه  به طور منظم در کتابخانه برگزار می شود، مورد استفاده قرار می گیرد.

2.    کتابخانه ی عمومی شهر سورابایا
فضای کتابخانه  ی کودکان در کتابخانه ی عمومی شهر سورابایا از بخش اصلی کتابخانه جدا شده است. اندازه ی اتاق  ۸×  ۱۵متر مربع است. در واقع، فضای کتابخانه ی کودکان در کتابخانه ی  عمومی شهر سورابایا فقط یک اتاق است که از آن به چند منظور : بخش مخزن، بخش مطالعه و بخش امانت استفاده می شود.

طراحی فضای کودکان در این کتابخانه  مانند دیگر کتابخانه های کودکان در سورابایا و اندونزی است. تمامی قفسه‌ها در اطراف دیوارها نصب شده اند و سالن مطالعه در وسط یا مرکز اتاق قراردارد. فقط یک در برای ورود و خروج از کتابخانه در بخش میز امانت هست. این طراحی برای فضای کتابخانه ی کودکان بسیار ساده است. تمام سالن مطالعه با فرش آبی پوشیده شده است.

بنابراین،استفاده کننده بایدهنگام ورود کفش هایش را بیرون  بیاورد. دیوارهای این بخش با رنگ های آبی، زرد و قرمز رنگ آمیزی شده است. قفسه ها نیز همانند دیوارها آبی و زردند .  بلندی قفسه ها هنوز هم  به اندازه ی قد بزرگسالان – ۱۷۵ سانتی متر- است و  ودست کودکان به ویژه به منابعی که در ردیف های بالای قفسه قرار دارند ، نمی رسد.

گرچه سالن مطالعه با فرش پوشیده شده است ، هنوز تعداد زیادی نیمکت با اندازه و مدل های متفاوت در دو نوع ، برای کودکان و بزرگسالان در سالن وجود دارند. برای بزرگسالان، دو میز گرد  با ارتفاع ۵۰ سانتی متر و ظرفیت ۱۰نفر وجود دارد. این میزها برای والدینی که به همراه بچه های شان می آیند، گذاشته شده است تا بتوانند هنگام مطالعه ، آن ها را ببینند.
نوع دیگری از نیمکت هم برای کودکان وجود دارد که از پایین به ستون هایی متصل شده  اند، اندازه  ی آن ها کوچکتر، گرد ، با ارتفاع ۴۰ سانتی متر است. این نیمکت های کوچک، رنگ های روشن جذابی دارند. دکوراسیون اتاق بسیار ساده است، در اطراف و روی دیوار تعدادی پوستر شخصیت‎های کارتونی و پوسترهای علمی که در سمت چپ پنجره نصب شده اند وجود دارند. برای مطلوب ساختن هوای اتاق از دو سیستم تهویه ی مطبوع و  چند پنجره بزرگ در سمت چپ و راست اتاق استفاده شده است که  امکان می دهند نور طبیعی به اتاق بتابد.

 

3.    کتابخانه ی انجمن پوسداکوتا  ( کتابخانه ی انجمن پوست داکوتا )

کتابخانه ی پوسداکوتا  کتابخانه ای عام المنفعه است که دانشگاه سورابایا (یوبایا)  برای پشتیبانی  از خلاقیت جامعه ی  کاربر پیرامون محیط کتابخانه بنیاد نهاده است. جامعه ی  کاربر شامل افرادی است که نزدیک کتابخانه زندگی می کنند، از جمله کودکان. بخش کودکان در کتابخانه ی پوسداکوتا  به فضای کتابخانه ی کودکان در کتابخانه ی عمومی شباهت ندارد ، زیرا بخش کتابخانه ی کودکان در کتابخانه ی پوسداکوتا، مکانی است که کودکان یادمی گیرند چگونه کتابدار کودک باشند.

وقتی آن ها به کتابخانه ی پوسداکوتا می‎آیند، به دو  امتیازدست خواهند یافت:  هم می توانند از تسهیلات کتابخانه مانند سالن مطالعه، امانت مواد و بخش بازی استفاده کنند،  وهم نکاتی را درباره  ی مدیریت کتابخانه با برنامه ی کتابداری کودک بیاموزند. فعالیت های کتابدار کودک در کتابخانه  ی پوسداکوتا  شامل چه کارهایی است؟

پیش از هر چیز، کتابداران کودک آموزش می‌بینند  چگونه کتابخانه را مدیریت کنند، سپس، باید افرادی را برای عضو  یت در کتابخانه گردآورند و سازمان دهند. . { افزایش} تعداد اعضا یکی از هدف های کتابخانه پوسداکوتاست. . کتابداران کودک پس از سازماندهی شماری از دوستان شان، خواهند توانست کتابخانه ی کوچکی در خانه های شان باز کنند که “تراس باکا” (تراس کتاب) نامیده می‎شود، البته تجهیزات آن ها را کتابخانه ی پوسداکوتا تامین می  کند.

کتابداران کودک، کتابخانه‎های کوچک خودشان را در خانه‎های شان  اداره و مدیریت خواهند کرد، البته  زیر نظر کتابخانه  ی پوسداکوتا. کتابدار کودک مسئولیت نام نویسی استفاده کنندگان، امانت دهی و تهیه ی آمار ساده را  به عهده دارد و همه ی فعالیت هایی را که در “تراس باکا” (تراس کتاب) انجام می‌شود، گزارش می دهد. “تراس باکا” (تراس های کتاب)  هرماه مجموعه شان را تغییر می دهند و کتابخانه ی پوسداکوتا از آن ها حمایت می کند.

یکی دیگر از برنامه ها در “تراس باکا” نمایش فیلم است که به طور نامنظم اجرا می شود. از آنجا که کتابخانه در خانه ی کتابدار کودک قرارگرفته است، بنابراین هیچ طراحی ویژه ای ندارد و تجهیزات خاصی برای آن  در نطر گرفته نشده است. تنها یک قفسه با مجموعه ی کتاب درآن  وجود دارد که جلوی خانه یا تراس که یک واژه اندونزیایی است ، قرار  دارد. افرادی که دوست دارند کتابی از این مجموعه بخوانند، می توانند به “تراس باکا” (تراس کتاب) بیایند و روی زمین بنشینند و آن را بخوانند.

بحث و گفت وگو
در اندونزی فضای کتابخانه ی کودکان به خوبی توسعه یافته است، مشاهدات نشان می دهند که در هر کتابخانه ی عمومی  ،برای استفاده کنندگان جوان ، کتابخانه ساخته می شود. مطالعات موردی بالا نمونه‌ ی کوچکی از طراحی کتابخانه برای کودکان هستند. طراحی در این کتابخانه‎ها بسیار کودک مدارانه است.

نمونه های آشکار آن به کارگیری رنگ های روشن و متضاد در مبلمان است. طراحی کتابخانه ی کودکان گرچه بسیار ساده است، کودکان را جذب کتابخانه می کند ، نه تنها به خاطر شیوه  ی طراحی ، بلکه به خاطر مجموعه ی آن. مجموعه ی کتابخانه فقط شامل داستان های کودکان، کتاب های تصویری، افسانه و فولکلور نیست، بلکه تعداد زیادی کتاب های آموزشی نیز  دارد. طراحی کتابخانه هم خیلی مهم است، به ویژه طراحی ای که  در آن نیازهای کاربران کودک  درنظرگرفته شود. کتابخانه باید تسهیلات و امکانات یادگیری، بازی و آموزش را ارائه دهد.

طراحی فضای کتابخانه برای کودکان در هر دو کتابخانه ی عمومی  برپایه ی همین نیازها انجام می‎شود. بخش کودکان در هر دو کتابخانه ،با مبلمان کمتر  مانند میز و صندلی طراحی شده است تا موافق سلیقه ی کودکان باشد  وبتوانند راحت تر در اتاق حرکت کنند، بدون آنکه به صندلی یا میزی بخورند یا آن را بیندازند. اگر کتابخانه از صندلی و میز استفاده کند، صندلی ها نباید چرخدار باشند (گراهام و دمرس،۲۰۰۱).  فضای آزاد و باز در کتابخانه ، همچنین به کتابداران کمک می کند تا کودکان را  هنگام استفاده از تجهیزات کتابخانه  ببینند. در انتخاب قفسه ها باید دقت کرد که دست کودکان به راحتی به بالاترین ردیف برسد. به کودکان باید آموزش داده شود تا به طور مستقل بتوانند کتاب های مورد علاقه  ی خود را پیدا کنند. مجموعه باید برای کودکان قابل دسترس باشد و ردیف های پایین قفسه های کتاب ،شامل کتاب هایی باشند که بیشترین تقاضا را دارند.
در فضای کتابخانه ی کودکان فقط تجهیزات دستی تهیه شده است، بنابراین، هیچ رایانه یا تلویزیونی به جز دستگاه های الکترونیکی مانند پخش نوار کاست یا دستگاه پخش دی وی دی برای کودکان ندارد. مجموعه های دیداری و شنیداری تنها برای استفاده در کتابخانه اند و امانت  داده نمی شوند.

 

نوع دیگری از کتابخانه نیز در این مطالعات مورد بررسی قرار گرفت که  با  دو کتابخانه ی عمومی پیشین  تفاوت دارد.

هنگامی که کتابخانه های عمومی طراحی متفاوتی برای فضای کتابخانه ی کودکان از دیگر بخش های کتابخانه در نظر گرفتند، کتابخانه ی عام المنفعه (پوسداکوتا) کودکان را آموزش می دهد تا کتابخانه های کوچک  شان را در تراس خانه های شان اداره و مدیریت کنند که “تراس باکا” (تراس کتاب) نامیده می شود. این تجربه ی بسیار منحصر بفردی است که از کودکان درخواست  ‌شود دوستان شان را برای عضویت در کتابخانه ی خود فرا بخوانند، مجموعه را مدیریت کنند، مقرراتی برای کتابخانه شان  بنویسند و گزارش های آماری ساده ای برای کتابخانه شان تهیه کنند.
در  نتیجه، موارد بسیاری در طراحی فضای کتابخانه برای کودکان وجود دارد. فضای کتابخانه ی کودکان به طور ایده آل باید از دیگر بخش های کتابخانه جدا شود، دکوراسیون، مبلمان و خدمات آن باسلیقه ی آن ها سازگار باشد،همان گونه که برخی کتابخانه های عمومی در اندونزی فضای کتابخانه ی کودکان را با طراحی ساده اما بسیار کودک مدار انجام داده اند و ساخته اند. امیدواریم در آینده شاهد پیشرفت های بسیاری در زمینه ی طراحی فضای کودکان باشیم، به ویژه فضای کتابخانه ی کودکان که مبلمان کودک پسند داشته باشد.

کتابخانه:
میزان فضاهای کتابخانه:

عوامل موثر بر تخصیص میزان فضاهای کتابخانه عبارتند از حجم مواد و متون و بخصوص کتابها،میزان سطح که در کتابخانه اشغال م کنند و میزان جمعیت کتابخانه که از طریق میزان گردش کتابها در سال تعیین می گردد.
فضای مورد نیاز برای محاسبه ی زیر بنای یک کتابخانه طبق فرمولی بنامVSCاستانداردIFLAبه دست می آید.
(110/تعداد کتابها)+(مقدار محلهای نشستن+72/3)+(430/گردش کتابها)
مثلا برای جا دادن 110کتاب،یک متر مربع در نظر گرفته می شود.محل نشستن یک خواننده 72/3متر است.
ابعاد و استاندارد های پیشخوان و برگه دان:

حداکثر ارتفاع قفسه های فهرست معمولا به اندازه ی ارتفاع شش کشو است و در هر کشو نیز در حدود صد کارت جای می گیرد.فهرست معمولا در ارتباط مستقیم با میز امانت و میز اطلاعات مرجع قرار دارند و اغلب در مجاورت آنها مجموعه ای از کتابهای مرجع عمومی یا موارد استفاده ی همگانی نیز قرار می گیرند.از این رو محل قرار گیری فهرستها معمولا فضایی باز است که در نزدیک ورودی قرار دارد و بوسیله ی ردیفهایی از قفسه های فهرستها و پیشخوان بررسی و جستجو کشوها تشکیل شده است.وسعت چنین محلی برای چهار ردیف قفسه های دو طرفه در حدود 12 متر مربع برآورد می شود.
استانداردابعاد قفسه ها و عمق قفسه ها:

در اغلب کتابخانه ها حداقل90%کتابها دارای عرضی کمتر از 230 میلیمتر هستند و عملا می توان قفسه های با عمق200-230میلیمتر را استاندارد فرض کرد.در صورت بکارگیری قفسه های دو طرفه با عمق 450میلیمتر حتی صرفه جویی بیشتری در فضا به عمل می آید.
چنانچه نگهداری کتابهایی با ابعاد کمی بزرگتر مرد نظر باشد عمق 490میلیمترجوابگوست.طبق یک قاعده تجربی در یک کتابخانه 80%قفسه ها 200میلیمتری،15%آنها 250 میلیمتری و 5% آنها 300 میلیمتری هستند.
طول قفسه ها:

طول استاندارد،سالها برابر1940میلیمتر بوده است.زیرا که پذیرفته شده بود که چشم خواننده توانایی در بر گرفتن بیش از این اندازه را در یک نگاه ندارد.مطالعات بعدی اندازه بزرگتر تا 2220 میلیمتر را نیز تایید کرد.
ارتفاع قفسه ها:

ارتفاع کتابها بر فاصله ی میان طبقات و در نتیجه تعداد طبقات تاثیر می گذارد.در اکثر کتابخانه ها حداقل90% کتابها را می توان در طبقات مرکز تا مرکز 280 میلیمتر جای داد.به این ترتیب 7 طبقه و یک پا خور 150 میلیمتری مجموعا ارتفاع 2120 میلیمتر را برای قفسه ها بوجود می آورند که بالاترین قفسه در ارتفاع 1830 میلیمتری با دسترسی آسان قرار می گیرد.در مورد معلولین ارتفاع مناسب و دسترسی 1370 میلیمتر برای زنان و 1500 میلیمتر برای مردان می باشد.پایین ترین طبقه در ارتفاع 300 میلیمتری است و چهار طبقه 280 میلیمتری (300 میلیمتری)به روی آن می باشد.
استاندارد میزها:

میز ها از جمله مهم ترین وسائل فضاهای مطالعه هستند.
استاندارد میز ها برای میز های مختلف به شرح زیر است:

میز های 1 نفره:

رقم قابل قبول برای این میزها 600×900 میلیمتر می باشد.این رقم گاهی برای راحتی بیشتر خواننده تا یک متر نیز افزایش می یابد.اگر چه جذابیت بیشتری دارند ولی جای زیادی اشغال می کنند.
میزهای 2 نفره:

میزهای 2 نفره ای که از هم جدا نشده اند ظاهرا برای خوانندگانی که روبروی هم قرار می گیرند جذابیت چندانی ندارند ولی در صورت قرار گیری در یک سمت ابعاد پیشنهادی 1200×900 میلیمتر می باشد.
میزهای طولانی:

میز های طولانی قابلیت جای دادن 4 تا 12 نفر را دارند.میزهای 4 نفره از بروز شلوغی جلو گیری کرده و در عین حال نحوه ی قرار گیری آنها جذاب و انعطاف پذیر است.عرض آنها نباید از 1200 میلیمتر کمتر باشد.فضای جانبی میان خوانندگان نیز لازم است حداقل 900 میلیمتر باشد.بین میزهای موازی باید حداقل 1800 میلیمتر فاصله پیش بینی شود.در عین حال نباید در انتهای این میزها محلی را برای نشستن در نظر گرفت.
نور پردازی:

نور پردازی باید فضایی راحت برای مطالعه را بوجود آورد.موجب خستگی وخیرگی نشود،میزان گرما را افزایش ندهد وبه جلوه ی ساختمان بیفزاید.جهت بر آوردن موارد ذکر شده دو نوع نور وجود دارد:

1-نور مصنوعی                         2-نور طبیعی.

برای نور پروژه هم از نور طبیعی و هم از نور مصنوعی سقفی استفاده می شود.
روشنایی توصیه شده:

اتاق ها مطالعه(روزنامه و مجلات) 200
میزهای مطالعه(کتابخانه های امانی) 400
میزهای مطالعه(کتابخانه های مرجع)600
پیشخوان ها 600
مخزن بسته 100
صحافی 600
فهرست بندی،طبقه بندی و اتاق های مخزن400
آکوستیک:

هیچ استاندارد مشخصی در مورد آکوستیک کتابخانه وجود ندارد ،اما اغلب حد تراز صداهای داخلی را 50 دسیبل(Db) تعیین می کنند.
تهویه ی مطبوع:

به منظور ایجاد بهترین شرایط برای نگهداری مواد و فنون،فضا باید عاری از هر گونه گرد وغبار اعم از گاز،مایع و اسید باشد ودما و رطوبت تحت کنترل باشد،چنین شرایطی تنها با نصب دستگاه کامل تهویه مطبوع امکان پذیر است.

قسمت اول

کاربرها کتابخانه ها در یک جامعه متنوع است. مثلاً کتابخانه های دانشگاهی، برای اهداف آموزشی و تحقیقی، آثار علمی را جمع آوری و ذخیره می کنند و معمولاً استفاده از آنها برای عموم آزاد است. کتابخانه های عمومی، امکان انتخاب وسیع آثار علمی عمومی تر و دیگر وسایل اطلاع رسانی و نیز تا حد امکان استفاده از کتابهای روی قفسه های باز را برای افراد فراهم می کنند. غالباً در شهرهای بزرک، کتابخانه های عمومی و دانشگاهی در یک کتابخانه ی منحصر به فرد در هم ادغام می شوند مثلاً کتابخانه های ملی، احتمالاً مجموعه ای از اسناد ادبی و تاریخی یک کشور و یا منطقه (نسخه های امانی) را در خود جای می دهند و استفاده از آنها برای عمومی آزاد است. این در حالی است که افراد خاص و اندکی، به کتابخانه های تخصصی حاوی مجموعه نوشته ها و اطلاعات درباره ی موضوعات تخصصی محدود دسترسی دارند.

در کتابخانه های دانشگاهی، اتاقی برای کتب مرجع فراهم می شوند. همچنین امکان دارد، در تالارهای مطالعه، پیشخوانهایی برای امانت گرفتن از قفسه های بسته و یا دسترسی آزاد به قفسه های باز مجلات، کتب و منابع آموزشی که جداگانه ارائه می شوند وجود داشته باشد. بجز کتابها و مجلات، تقریباً همه نوع ابراز اطلاع رسانی گرد آوری شده، برای استفاده در دسترس قرار می گیرند. تعداد مکانهای مطالعه به تعداد دانشجویان هر رشته بستگی دارد. اطلاعات بر حسب موضوع و با نظم خاصی مرتب می شوند. خدمات ارائه شده شامل امانت گرفتن و استفاده از کتاب در داخل کتابخانه فتوکپی مطالعه و چاپ میکروفرمها (میکروفیلم و میکروفیش) است.

همچنین، انجام تحقیقات علمی و عملی با استفاده از پایگاه داده های ذخیره ای بر روی CD – ROM  امکان پذیر می باشد.

قفسه ی کتابخانه های دانشگاهی، در دو ردیف یک یا دو طرفه سازماندهی می شود. سیستم یک طرفه به صورت مرکزی اداره می گردد (آماده کردن کتاب و ارائه خدمات) و معمولاً قفسه های مربوط به یک موضوع یا رشته ی جداگانه ی بسیار کمی دارد. سیستم دو طرفه، شامل یک کتابخانه ی مرکزی با تعداد زیادی کتابخانه های دانشکده ای ، موضوعی و آموزشگاهی است.

در تالارهای مطالعه، ردیف کتابها در قفسه های

باز یا مخازنی در دست (با قفسه هایی به فاصله ی مشابه مخازن بسته) به علاوه ی مخازن بسته با دسترسی محدود قرار دارد. چنین ترتیبی به اشکال مختلف، تقریباً در تمام کتابخانه های دانشگاهی مشاهده می شود.

شیوه ی امانت گرفتن و استفاده از کتب مرجع (دسترسی به قفسه های باز و بسته) به نوع سازماندهی کتابها بستگی دارد یعنی اهداف کتابخانه ها و شکل ساختمانها اغلب نقش مهمی را در این زمینه ایفا می کنند. تعداد قفسه های کتاب به نوع سازماندهی، قابلیت دسترس بودن برای مراجعین، نوع قفسه بندی (ثابت یا متحرک) روش مرتب کردن موضوعات در دسترس و شیوه ی کار گذاری آن، جدا بودن قطعات مختلف و نیز شبکه ساختاری ساختمان بستگی دارد.

مناطق تالار مطالعه، به همراه فضایی برای کار و خواندن کتاب باید به راحتی در دسترس باشد و در نتیجه، تا حد امکان سطح کمتری را اشغال نماید. این شرایط در جابجایی کتاب هم (موثر است). در کتابخانه ها، باید سیستم تابلوهای علایم واضح با حالت خوانا وجود داشته باشد تا قفسه های کتاب، و محل ارائه خدمات را نشان دهد.

از بکار گیری کتابهای افست باید جلوگیری شود. برای افراد معمولی، دسترسی به محلهای استفاده از کتاب و تالار مطالعه در طبقات مختلف باید از طریق پلکانی صوت گیرد اما برای معلولین، و جابجایی کتاب برای این دسته از افراد باید از آسانسور استفاده کرد. پهنای مسیرهای چرخش باید بیشتر از 2/1 و پهنای فضای باز بین قفسه ها حداقل 3/1 تا 4/1 متر (یا براساس مقررات محل) باشد.

باید حتی الامکان از تداخل و تقاطع مسیرهای مراجعین یا مسئولین کتابخانه و جابجایی کتابها جلوگیری گردد. دسترسی به تالارهای مطالعه می تواند از طریق درهای کنترل شده ی مجهز به تجهیزات ایمنی و در صورت امکان، نهاد یک ورودی و خروجی می باشد. به خاطر دلایل عملی، درهای کنترلی باید نزدیک میز امانت / قسمت مرکزی اطلاعات کتابخانه واقع شوند.

منبع : وبسایت معماران نوین

 

عکس , گالری , طراحی و ساخت کتابخانه , مدل کتابخانه , کتابخانه چوبی , کتابخانه خانگی , کتابخانه چیست , خرید کتابخانه , کمد کتابخانه , طرح کتابخانه , کتابخانه ام دی اف