هنر منبت کاری و پیشینه آن
منبت کاری چوب نام یکی از صنایع دستی ایران می‌باشد که ریشه کلمه منبت از کلمهٔ نبات گرفته شده و به معنی رویانیده می‌باشد. و به این دلیل بوده است که برجستگی گل و گیاه بر روی چوب، سنگ، و مانند روئیدن گیاه بر روی آن بوده است. هنر منبت که در آن حکاکی و کنده کاری روی چوب می‌باشد قدیمی ترین اثر منبت یک لنگه در چوبی متعلق به مسجد جامع عتیق شیراز است.
مواد اولیه منبت انواع چوب درختان می‌باشد هرچه جنس چوب محکم تر و فشرده تر باشد کار منبت بهتر و زیباتر و با دوام تر می‌باشد. مثل چوب گردو، شمشاد، گلابی. ابتدا طرح مورد نظر روی چوب کشیده شده و حکاکی شده و سپس به صورت برجسته و حجم دار درآورده می شود.
پیشینه
تاریخچه منبت کاری همانند بقیهٔ هنرها و صنایعی که بنیانگذار آن مردم عادی بوده‌اند و در امان جوامع پراکندهٔ بشری متولد شده و رشد کرده چندان روشن نیست و به درستی نمی‌توان گفت این هنرصنعت از چه زمانی ابداع شده و رواج یافته. اما آنچه مسلم است چوب به عنوان فراوانترین مادهٔ اولیهٔ موجود در طبیعت جزو نخستین موادی است که توجه بشر را به خود جلب کرده و برای ساخت و پرداخت انواع وسایل مصرفی و هنری مورد استفاده قرار گرفته. بنا به اسناد و مدارک موجود منبت کاری در ایران متکی به سابقه یی بیش از هزار و پانصد سال است و حتی عده یی از محققان به صراحت اظهار نظر نموده‌اند که قبل از ظهور ساسانیان نیز منبت کاری در ایران رواج داشته، ولی هیچ بازماندهٔ تاریخی که این ادعا را اثبات کند در دست نیست.
قدیمیترین اثر منبت موجود که تاریخ نیمهٔ اول قرن سوم هجری قمری را دارد یک لنگه در چوبی متعلق به مسجد جامع عتیق شیراز است که در دورهٔ عمر و بن لیث صفاری ساخته شده و دارای زیر سازی از چوب تبریزی می‌باشد و روی آن با خلال‌هایی از چوب گردو و نقوش پر ضلعی بسیار زیبایی زینت شده و بعد از آن باید یک سر در منبت کاری شده از چوب کاج را مورد اشاره قرار داد که ساخت قرن چهارم هجری قمری است و روی آن با ظرافت کامل خطوط کوفی با قطری حدود سه سانتی متر کنده کاری شده است.
با سلام
احتراما ، به استحضار می رساند اینجاب رسول نجفی مسئول فروش آثار جناب آقای استاد حسینی ( برترین منبتکاران ایران زمین ) در خصوص فروش آثار بسیار نفیس و ارزشمند این استاد گرانقدر مصدع اوقات شریف شده تا از جنابعالی طلب یاری در مورد موضوع مذکور نموده تا به خواست خداوند و کمک جنابعالی این امر تحقق یافته و علاوه بر فروش آثار این استاد ارجمند و معرفی ایشان به بازار هنر دنیا ، بار دیگر هنر ایران و ایرانی به رخ دنیا کشیده شود . البته با توجه به تنوع آثار این استاد بزرگوار بنده به تشریح توضیحاتی در خصوص نفیس ترین ، پرکارترین و ارزشمندترین اثر ایشان که ساخت آن حدود 11 سال طول کشیده می نمایم .
مراحل ساخت تابلو :
طرح تابلوی رستن برگرفته از نقاشی رستن استاد فرشچیان می باشد . جنس چوب استفاده شده از درخت گلابی است (چوب گلابی با تراکم بسیار بالا و رگه های رنگی بسیار کم بوده که این ویژگی باعث بسته نشان دادن حجم های کار می شود)
مراحل انجام کار :
1- آماده سازی چوب برای انتقال طرح بر روی آن .
2- برداشت قسمت های اضافی برای ایجاد حجم لازم .
3- به نسبت دور یا نزدیک بودن نقوش طرح و متناسب با اندازه و حجم ایجاد شده از نزدیکترین نقش تا دورترین آن ، لایه ها ایجاد می شود . در بعضی از جاهای طرح نقوش حرکت عمقی دارند که در لابه لای لایه های ایجاد شده حرکت می کنند .
4- کنده کاری و شکل دهی کلی ( حجم اصلی کار ) .
5- قلم زنی روی حجم های شکل گرفته برای جزئیات بیشتر .
6- ریزخالی کردن بعضی از قسمت های کار شده و ارتباط دادن لایه ها به هم .
7- قلم زنی با مغارهای بسیار ریز ( میلی متری ) برای جزئیات کامل .
8- پرداخت حرفه ای به وسیله سوهان های ریز با اشکال متفاوت برای اجرای هر چه بیشتر جزئیات که از توان مغارها خارج است .
توضیحات مربوط به طرح تابلو :
فلسفه تابلوی رستن همانطور که از نامش پیداست یعنی رویش و زندگی . در این تابلو همه چیز از خاک رشد و به تکامل رسیده است . خانمی که در وسط تابلو حکاکی شده نماد انسان بوده و پاهایش ریشه در خاک دارد ، آهویی که به او علاقه نشان داده و رویش را به سوی او کرده نیز پاهایش ریشه در خاک دارد و اما سیمرغی که بر دست راست او نشسته او را به آسمان وصل می کند ( زمینی و آسمانی بودن انسان و اختیار او برای اینکه کدام باشد ) در تابلو مشهود است . شلوغ بودن تابلو از جمله نکات قابل تامل است که کثرت عالم هستی را بیان می کند بطوریکه در این تابلو چند سانتیمتر شاخه و تنه درخت ، چهار رخ انسان پنهان در ریشه ها ، یک سر شیر ، دو خرگوش ، دو آهو و گوزن ، شش سر حیوان پنهان در طرح ، هفت پرنده ، صدوبیست و پنج گل و چهار نوع برگ که در مجموع نهصد برگ می باشد بیانگر این موضوع است .
ساخت تابلو در سال 1382 شروع و پس از ده سال ( 1392 ) کنده کاری آن به پایان رسیده و پس از آن پرداخت حرفه ای با سوهان های ریز آغاز و پس از 11 ماه ( تغریبا 2700 ساعت کار ) پرداخت حرفه ای و نهایی آن انجام شده است .
لازم به توضیح اینکه در حراجی دبی در سال 1394 قیمت پایه برای این اثر معادل شش میلیارد تومان اعلام شده بود که با گذشت بیش از چهار سال و افزایش چند برابری قیمت دلار قیمت این اثر در حراجی افزایش چشمگیری خواهد داشت اما بدلیل نداشتن شرایط مساعد جهت شرکت در حراجی دبی حاضر به فروش تابلو به مبلغ پایه هفت میلیارد تومان در ایران هستیم . شایان ذکر است که در میان آثار شرکت کننده در حراجی سال جاری کریستیز دبی ، تابلوی منبتکاری شده با کیفیت بسیار پایین تر از تابلوی مذکور با قیمتی معادل 10 میلیارد تومان به فروش گذاشته شد .
این تابلو از طریق شبکه های مختلف صدا و سیما بارها به تصویر کشیده شده که تعدادی از آن ها بشرح ذیل می باشد :
برنامه مستند ایران از شبکه یک ، برنامه تصویر زندگی از شبکه دو ، شبکه قزوین ، شبکه قرآن ، شبکه افق و … .