استاندارد کتابخانه , ابعاد مناسب کتابخانه خانگی

استاندارد کتابخانه ها …

انواع کتابخانه ها ( کتابخانه خانگی ) در یک جامعه متنوع است. مثلاً کتابخانه های دانشگاهی، برای اهداف آموزشی و تحقیقی، آثار علمی را جمع آوری و ذخیره می کنند و معمولاً استفاده از آنها برای عموم آزاد است. کتابخانه های عمومی، امکان انتخاب وسیع آثار علمی عمومی تر و دیگر وسایل اطلاع رسانی و نیز تا حد امکان استفاده از کتابهای روی قفسه های باز را برای افراد فراهم می کنند.

غالباً در شهرهای بزرک، کتابخانه های عمومی و دانشگاهی در یک کتابخانه ی منحصر به فرد در هم ادغام می شوند مثلاً کتابخانه های ملی، احتمالاً مجموعه ای از اسناد ادبی و تاریخی یک کشور و یا منطقه (نسخه های امانی) را در خود جای می دهند و استفاده از آنها برای عمومی آزاد است. این در حالی است که افراد خاص و اندکی، به کتابخانه های تخصصی حاوی مجموعه نوشته ها و اطلاعات درباره ی موضوعات تخصصی محدود دسترسی دارند. ( ساخت کتابخانه چوبی )
در کتابخانه های دانشگاهی، اتاقی برای کتب مرجع فراهم می شوند. همچنین امکان دارد، در تالارهای مطالعه، پیشخوانهایی برای امانت گرفتن از قفسه های بسته و یا دسترسی آزاد به قفسه های باز مجلات، کتب و منابع آموزشی که جداگانه ارائه می شوند وجود داشته باشد. بجز کتابها و مجلات، تقریباً همه نوع ابراز اطلاع رسانی گرد آوری شده، برای استفاده در دسترس قرار می گیرند.

تعداد مکانهای مطالعه به تعداد دانشجویان هر رشته بستگی دارد. اطلاعات بر حسب موضوع و با نظم خاصی مرتب می شوند. خدمات ارائه شده شامل امانت گرفتن و استفاده از کتاب در داخل کتابخانه فتوکپی مطالعه و چاپ میکروفرمها (میکروفیلم و میکروفیش ) است.
همچنین، انجام تحقیقات علمی و عملی با استفاده از پایگاه داده های ذخیره ای بر روی CD – ROM امکان پذیر می باشد.

قفسه ی کتابخانه های دانشگاهی، در دو ردیف یک یا دو طرفه سازماندهی می شود. سیستم یک طرفه به صورت مرکزی اداره می گردد (آماده کردن کتاب و ارائه خدمات) و معمولاً قفسه های مربوط به یک موضوع یا رشته ی جداگانه ی بسیار کمی دارد. سیستم دو طرفه، شامل یک کتابخانه ی مرکزی با تعداد زیادی کتابخانه های دانشکده ای ، موضوعی و آموزشگاهی است.
در تالارهای مطالعه، ردیف کتابها در قفسه های
باز یا مخازنی در دست (با قفسه هایی به فاصله ی مشابه مخازن بسته) به علاوه ی مخازن بسته با دسترسی محدود قرار دارد. چنین ترتیبی به اشکال مختلف، تقریباً در تمام کتابخانه های دانشگاهی مشاهده می شود. شیوه ی امانت گرفتن و استفاده از کتب مرجع (دسترسی به قفسه های باز و بسته) به نوع سازماندهی کتابها بستگی دارد یعنی اهداف کتابخانه ها و شکل ساختمانها اغلب نقش مهمی را در این زمینه ایفا می کنند.

تعداد قفسه های کتاب به نوع سازماندهی، قابلیت دسترس بودن برای مراجعین، نوع قفسه بندی (ثابت یا متحرک) روش مرتب کردن موضوعات در دسترس و شیوه ی کار گذاری آن، جدا بودن قطعات مختلف و نیز شبکه ساختاری ساختمان بستگی دارد.
مناطق تالار مطالعه، به همراه فضایی برای کار و خواندن کتاب باید به راحتی در دسترس باشد و در نتیجه، تا حد امکان سطح کمتری را اشغال نماید. این شرایط در جابجایی کتاب هم (موثر است). در کتابخانه ها، باید سیستم تابلوهای علایم واضح با حالت خوانا وجود داشته باشد تا قفسه های کتاب، و محل ارائه خدمات را نشان دهد. از بکار گیری کتابهای افست باید جلوگیری شود.

برای افراد معمولی، دسترسی به محلهای استفاده از کتاب و تالار مطالعه در طبقات مختلف باید از طریق پلکانی صوت گیرد اما برای معلولین، و جابجایی کتاب برای این دسته از افراد باید از آسانسور استفاده کرد. پهنای مسیرهای چرخش باید بیشتر از ۲/۱ و پهنای فضای باز بین قفسه ها حداقل ۳/۱ تا ۴/۱ متر (یا براساس مقررات محل) باشد.

باید حتی الامکان از تداخل و تقاطع مسیرهای مراجعین یا مسئولین کتابخانه و جابجایی کتابها جلوگیری گردد. دسترسی به تالارهای مطالعه می تواند از طریق درهای کنترل شده ی مجهز به تجهیزات ایمنی و در صورت امکان، نهاد یک ورودی و خروجی می باشد. به خاطر دلایل عملی، درهای کنترلی باید نزدیک میز امانت / قسمت مرکزی اطلاعات کتابخانه واقع شوند.

کتابخانه(استاندارد ها)

۱. بخش اصلی کتابخانه(سالن مطالعه, قفسه باز, قفسه مجلات, قفسه بسته(کتب مرجع,اسناد و مدارک))
۲. بخش خدمات کتابخانه (اتاق های اداری , انبار , چاپ و تکثیر, اتاق سمعی بصری )

نکات مهم درطراحی:

۱. آرامش و سکوت محیط(محل استقرار_مصالح)

۲.در نظر گرفتن حداکثر انعطاف در بخش های مختلف(استفاده از پارتیشن های جدا کننده و…)

۳.تابش مستقیم نور خورشید در کتابخانه نامطلوب است ,لذا حتی‌المقدور سعی شود نور کتابخانه از طریق جبهه شمالی تامین گردد.

۴.دوری از سر و صدا و گرد و غبار.

۵.دسترسی به قسمت های عملیاتی و اتاق های مطالعه در طبقات متفاوت باید با راه پله صورت پذیرد,اما آسانسور نیز باید برای استفاده معلولین و حمل کتاب مهیا باشد .

۶.بار طبقات در قسمت های عملیاتی و مطالعه باید ≤m*m)/ KN )5 باشد.

۷.پهنای مسیر های رفت و آمد باید>m 1.2 و فضای میان قفسه ها باید حداقل m1.4-1.3عرض داشته باشد.

۸.از ایجاد تقاطع با تطابق مسیر کاربران ,کارمندان و حمل کتاب بپرهیزید.

۹.دسترسی به اتاق های مطالعه باید از طریق ورودی های مجهز به تجهیزات ایمنی کتاب انجام گیرد.

۱۰.طبقه آرشیو و بایگانی بهتر است در زیر زمین باشد,به دلیل بار زیاد روی کف طبقه.

تامین فضای کاری در کتابخانه های دانشگاهی به تعداد دانشجویان و توزیع افراد در هر رشته بستگی دارد، مکانهای خاصی هم برای افراد معلول (استفاده کنندگان از صندلی پرخدار، و کسانی که از ناحیه چشم آسیب دیده اند) و برای فعالیتهای خاص (مطالعه ی میکروفیلم و تجهیزات گسترش یافته ، کامپیوترهای شخصی و پایانه ها، بکار بردن CD-ROM ، … وجود دارد،

( به راهنماییهای مربوط توجه نمایید) همچنین مکانهایی هم برای مطالعات فردی (اتاقکها، کیوسکها، اتاقهای کار انفرادی) مورد نیاز است، محلهای کار باید ترجیحاً در قسمتهای روشن ساخته شوند، فضای مورد نیاز برای یک محل ساده ی مطالعه / کار ۵/۲ و برای کامپیوتر شخصی با محل کار شخصی مقدار ۰/۴ می باشد.
حفظ امنیت در بخشهای مربوط به استفاده کنندگان کتابخانه بسیار ضروری است. اقدامات احتیاطی در برابر خطر حریق باید مطابق با آیین نامه ها و مقررات ساختمانهای دولتی و محلی باشد. نصب سیستم امنیتی در کتابخانه از سرقت جلوگیری کرده و زمانی که زنگ خطر به صدا در می آید، خروجیهای اضطراری توسط قفلهای امنیتی برقی و اتوماتیک بدون نظارت انسان بسته می شوند. استفاده از درهای اضطراری ایمن خودکار به همراه آژیرخای صوتی – تصوریری زیاد موثر نیست.
به دلیل بار گذاری زیاد طبقات و وضعیت دمایی ثابت و بهتر، قسمت بایگانی ترجیحاً در زیر زمین قرار می گیرد.
به خاطر نیاز فوق العاده به کنترل وضعیت دمایی، حمل و نقل و امور کارکنان، و انعطاف پذیری، /تغییر پذیری محدود، چیدن کتابها بر روی هم مثل یک برج، مناسب نیست. بهترین روش، تعیین مکانهای مرتبط و تا حد امکان بزرگ و بدون اختلاف سطح است. تقسیم بندی میان مخازن ثابت و سیستمهای فشرده ی ) متحرک، به شبکه ی ساختاری ستونها بستگی دارد.
نگهداری مجموعه ها و مواد خاص (مثل اسلاید های عکاسی ، فیلم و وسایل صوتی و ابزار اطلاع رسانی به علاوه کارتها، نقشه ها و آثار گرافیکی ) نیاز به دمای ویژه درونی دارند. محطی داخلی باید با تمام بخشهای کتابخانه تناسب داشته باشد یعنی در سرتاسر کتابخانه مساوی و یکسان نباشد. در قسمتهای اداری هم نباید دفتری با پلان باز وجود داشته باشد،با این وجود کنترل کامل مخازن در محیط ضروری است زیرا ساختار ساختمان نمی تواند به تنهایی شرایط مناسبی را فراهم نماید.
کتابها باید به صورت افقی بر روی چرخهای دستی یا روی تسمه نقاله جابجا شوند (در این حالت باید مراقب آستانه ها بود. در تغییرات حاصله بر روی سطح باید از پله ای شیب دار کمتر با مساوی ۰۶/۰ با آسانسورهای تخت استفاده کرد.) برای حمل و نقل کتابها به صورت عمودی باید آنها را در آسانسور یا تسمه نقاله (مسیر و سطح شیبدار مایل باید به دقت طراحی شود، در این حالت هزینه های نگهداری بسیار کمتر می باشند.) توسط یک سیستم حمل و نقل کانتینری (قابل برنامه ریزی از لحاظ مکانیکی، ترکیبی از کشش های افقی و آسانسورهای پله برقی قائم) یا از طریق سیستم حمل و نقل کانتینری اتوماتیک (مسیرها به دلخواه، به صورت افقی یا عمودی، کاملاً اتوماتیک، و تحت کنترل کامپیوتر انتخاب می شوند. در این حالت بهره برداری با هزینه های بالا و بدون صرف هزینه های جاری بالا می باشد) جابجا نمود. امکانات داخل بخش کنترل شده باید شامل قسمتهای زیر باشد اطلاعات تالار مطالعه کتابنامه، پایانه های قابل استفاده ی کاتولوگ، ثبت نام و بر گرداندن کتابهایی که فقط داخل تالار مطالعه می توان از آنها استفاده کرد، وسایل و امکانات فتوکپی (در اتاقهای جداگانه) قفسه های باز به روی عموم، محلهای کار و در صورت لزوم منابع و مخزنهای باز به روی دیگران.
امکانات خارج از قسمت تحت نظارت باید شامل بخشهای زیر باشد: رخت کن با قفسه های کیف دستی و کت، توالت، سک غذا خوری، یک بخش مطالعه ی روزنامه (مطبوعات)، اتاقی برای نمایشگاه ، اتاقهای سخنرانی و کنفرانس (تا حد امکان برای استفاده در خارج از ساعات کار کتابخانه) بخش اطلاعات (سوالات اصلی و مهم)، فهرست های برگه ای و میکرومنشی، ترمینالهای قابل استفاده ی کاتولوگ، یک قسمت برای باز گرداندن کتاب و بخشی برای جمع آوری کتابهای سفارشی / رزرو شده.
کتابخانه های عمومی، آثار علمی عمومی و دیگر ابزار اطلاع رسانی را عرضه می کنند که به طور مستقیم در قفسه های باز در دسترس هستند. وجود مجموعه های منظم و جستجوی موضوعی کتب به صورت چاپی و سایر امکانات، محدود به کتابخانه های عمومی بزرگتر می باشند. کتابخانه های عمومی هیچگونه وظایف آکادمیک یا اهداف بایگانی هم در آنها وجود ندارد. چنین کتابخانه هایی به راحتی در دسترس عموم بوده و توسط کودکان، نوجوانان و بزرگسالان استفاده می شوند. سطح علمی و. انتخاب کتابها و ارائه خدمات در کتابخانه های عمومی مطابق با نیازهای مراجعین است. کتابخانه به عنوان یک مرکز برقراری ارتباط برای تمام گروههای جامعه بوده و علاوه بر استفاده از روشهای نسبی فراهم کردن کتاب ، می تواند دارای بخشهای مطالعه ی مروری، بخش پرسشها و پیشنهادات شهروندان، یک غذاخوری امکانات گوش دادن به موسیقی، اتاقهای تفریحی و جلسات، و صندلیهای مطالعه برای گروهها و افراد دیگر باشد.
امکانات دیگر از قبیل وجود کتابخانه ی موسیقی، کتابخانه برای امانت دادن آثار هنری و سرویش متحرک برای امانت دادن، هم لازم می باشد. علاوه بر کتاب و روزنامه، ارائه ماهنامه ها و هفته نامه ها، بروشورها، بازی یا وسایل اطلاع رسانی جدید (ویدئو- نرم افراز – کامپیوتر شخصی) برای استفاده در کتابخانه یا امانت گرفتن وجود دارد.
طراحی اتاق باید به گونه ای باشد که کودکان، بزرگسالان و جوانان را به خور جلب کند تا وقت خود را در فضاهای مجزا با پلان باز که مطالعات در آنجا انجام می شود بگذراند. مساحت زیر بنا به میزان اندازه مجموعه بستگی دارد. برای هر ۱۰۰۰۰ واحد ابزار اطلاع رسانی باید زمینی به مساحت ۳۰۰ متر مربع و قابل استفاده در مجموع در نظر گرفت. هدف از این کار فراهم کردن حداقل ابزار اطلاع رسانی به ازاء هر فرد می باشد. معمولاً در طراحی کتابخانه ، باید به استفاده از بخشهای عمومی و باز قابل توسعه و چند منظوره به شکل مربع که به صورت افقی سازماندهی شده اند و دارای ورودی جذاب و زیبایی هستند توجه کرد. مکانهای مورد استفاده برای بزرگسالان می تواند دارای ۵ یا ۶ قفسه (حداکثر دسترسی، ۸۰/۱ متر) و محلهای مخصوص کودکان ۴ قفسه با ارتفاع دسترسی حدود ۲/۱ متر باشد. طول راهروهای قفسه ها نباید بیش از ۳ متر بوده و باید محلهایی برای نمایش و قرار دادن کتابها داشته باشند. جابجایی کتابها باید با چرخهای دستی مخصوص به طول * عرض * ارتفاع: ۵۰۰*۹۹۰ * ۹۲۰ صورت گیرد. آسانسور حمل وسایل باید در قسمت ورودی ارائه خدمات بوده و کتابخانه های بزرگتر باید دارای وسایلی برای حمل کتابها باشند.

میزان فضاهای کتابخانه

عوامل مؤثر بر تخصیص میزان فضاهای کتابخانه عبارتند از حجم مواد ومتون و بخصوص کتابها، میزان سطح که در کتابخانه اشغال می‌کنندو میزان جمعیت کتابخانه که از طریق میزان گردش کتابها در سال تعیین می‌گردد.
فضای مورد میاز برای محاسبه زیربنای یک کتابخانه طبق فرمولی بنام VSC استاندارد IFLA به دست می‌آید.
(۱۱۰ / تعداد کتابها) + (مقدار محلهای نشستن + ۷۲/۳) + (۴۳۰ / گردش کتابها) مثلا برای جا دادن ۱۱۰ کتاب یک متر مربع در نظر گرفته می‌شود. محل نشستن یک خواننده ۷۲/۳ متر است.

ابعاد و استانداردهای پیشخوان و برگه دان : حداکثر ارتفاع قفسه‌های فهرست معمولا به اندازه ارتفاع ۶ کشو است و در هر کشو نیز در حدود ۱۰۰ کارت جای می‌گیرد. فهرست معمولا در ارتباط مستقیم با میز امانت و میز اطلاعات مرجع قرار دارند و اغلب در مجاورت آنها مجموعه‌ای از کتابهای مرجع عمومی یا موارد استفاده همگانی نیز قرار می‌گیرند. از این رو محل قرار گیری فهرستها معمولا فضایی باز است که در نزدیک ورودی قرار دارد و بوسیله ردیفهایی از قفسه‌های فهرستها و پیشخوان بررسی و جستجو کشوها تشکیل شده است. وسعت چنین محلی برای ۴ ردیف قفسه‌های دو طرفه در حدود ۱۲ متر مربع برآورد می‌شود.

استاندارد ابعاد قفسه ها – عمق قفسه‌ها: در اغلب کتابخانه‌ها حداقل ۹۰% کتابها دارای عرضی کمتر از ۲۳۰ میلی‌متر هستند و عملا می‌توان قفسه‌های با عمق ۲۳۰-۲۰۰ میلی‌متر را استاندارد کرد. در صورت بکارگیری قفسه‌های دو طرفه با عمق ۴۵۰ میلی‌متر حتی صرفه جویی بیشتری در فضا به عمل می‌آید.
چنانچه نگهداری کتابهایی با ابعاد کمی بزرگتر مورد نظر باشد عمق ۴۹۰ میلی‌متر جوابگوست. طبق یک قاعده تجربی در یک کتابخانه ۸۰% قفسه‌ها ۲۰۰ میلی‌متری، ۱۵% آنها ۲۵۰ میلی‌متری و ۵% باقیمانده ۳۰ میلی‌متر هستند.
طول قفسه‌ها: طول استاندارد سالها برابر ۱۹۴۰ میلی‌متر بوده است. زیرا که پذیرفته شده بود که چشم خواننده توانایی دربرگرفتن بیش از این اندازه در یک نگاه ندارد. مطالعات بعدی اندازه بزرگتر تا ۲۲۲۰- میلی‌متر را نیز تایید کرد.
ارتفاع قفسه‌ها: ارتفاع کتابها بر فاصله میان طبقات و در نتیجه تعداد طبقات تاثیر می‌گذارد. در اکثر کتابخانه‌ها حداقل ۹۰% کتابها را می‌توان در طبقات مرکز تا مرکز ۲۸۰ میلی‌متر جای داد. به این ترتیب ۷ طبقه و یک پاخور ۱۵۰ میلی‌متری مجموعا ارتفاع ۲۱۲۰ میلی‌متر را برای قفسه‌ها به وجود می‌آورند که بالاترین قفسه در ارتفاع ۱۸۳۰ میلی‌متری با دسترسی آسان قرار می‌گیرد. در مورد معلولین ارتفاع مناسب و دسترسی ۱۳۷۰ میلی‌متر برای زنان و ۱۵۰۰ میلی‌متر برای مردان است. پایین‌ترین طبقه در ارتفاع ۳۰۰ میلی‌متری است و چهار طبقه ۲۸۰ میلی‌متری (۳۰۰ میلی‌متری) به درون آن می‌باشد.
استاندارد میزها: میزها از جمله مهمترین وسائل فضاهای مطالعه هستند.
میزهای یک نفره: رقم قابل قبول برای این میزها ۹۰۰×۶۰۰ میلی‌متر می‌باشد. این رقم گاهی برای راحتی بیشتر خواننده تا یک متر نیز افزایش می‌یابد. اگر چه جذابیت بیشتری دارند ولی جای زیادی اشغال می‌کنند.
میزهای ۲ نفره: میزهای ۲ نفره ای که از هم جدا نشده‌اند ظاهرا برای خوانندگانی که روبروی هم قرار می‌گیرند جذابیت چندانی ندارند ولی در صورت قرارگیری در یک سمت ابعاد پیشنهادی ۹۰۰×۱۲۰ میلی‌متر می‌باشد.
میزهای طولانی: میزهای طولانی قابلیت جای دادن ۴ تا ۱۲ نفر را دارند. میزهای ۴ نفره از بروز شلوغی جلوگیری کرده و در عین حال نحوه قرارگیری آنها جذاب و انعطاف‌پذیر نیز می‌باشند. عرض آنها نباید از ۱۲۰۰ میلی‌متر کمتر باشد. فضای جانبی میان خوانندگان نیز لازم است حداقل ۹۰۰ میلی‌متر باشد. بین میزهای موازی باید حداقل ۱۸۰۰ میلی‌متر فاصله پیش‌بینی شود. در عین حال نباید در انتهای این میزها محلی را برای نشستن در نظر گرفت.

نورپردازی : نورپردازی باید فضایی راحت برای مطالعه را به وجود آورد. موجب خیرگی و خستگی نشود، میزان گرما را افزایش ندهد و به جلوه ساختمان بیفزاید، جهت برآوردن موارد ذکر شده دو نوع نور وجود دارد: نور مصنوعی و نور طبیعی.
نور پروژه هم از نور طبیعی و هم از نور مصنوعی سقفی استفاده شده است.
روشنایی توصیه شده:
اتاق‌های مطالعه روزنامه و مجلات( ۲۰۰ )
میزهای مطالعه کتابخانه‌های امانی( ۴۰۰ )
میزهای مطالعه کتابخانه‌های مرجع( ۶۰۰ )
پیشخوان‌ها ۶۰۰
مخازن بسته ۱۰۰
صحافی ۶۰۰
فهرست بندی طبقه‌بندی و اتاق‌های مخزن ۴۰۰

آکوستیک : هیچ استاندارد مشخصی در مورد آکوستیک کتابخانه وجود ندارد اما اغلب حد تراز صداهای داخلی را ۵۰ دسی‌بل (dB) تعیین می‌کنند.

تهویه مطبوع : به منظور ایجاد بهترین شرایط برای نگهداری مواد و فنون فضا باید عاری از هر گونه گرد و غبار اعم از گاز، مایع و اسید باشد و دما و رطوبت تحت کنترل باشد، چنین شرایطی تنها با نصب دستگاه کامل تهویه مطبوع امکان‌پذیر است.

استانداردهای طراحی کتابخانه

چکیده

اهداف این مقاله ،مروری کلی  بر طراحی فضای کتابخانه  برای کودکان در برخی کتابخانه‌های عمومی اندونزی، به ویژه سورابایا، از طریق انجام مطالعات موردی است. سه نوع فضا برای کودکان در کتابخانه های مختلف وجود دارد. در طراحی فضای کتابخانه برای کودکان،  بیشتر از رنگ های روشن، پوسترهای کارتونی یا علمی روی دیوار و نیمکت های کوتاه استفاده می شود. این ها الزامات استاندارد برای  بیشتر فضاهای کتابخانه‎های کودکان در کتابخانه های عمومی سورابایا  ست. گرچه برخی ملاحظات هنگام طراحی فضای کتابخانه ‎برای کودکان ،مانند درگیر شدن در فرایند رشد و پرورش کودکان وجود دارد، به خاطر کمبود زمان این کار به سختی اجرا شده است. فضای کتابخانه ی مطلوب کودکان باید از دیگر بخش های کتابخانه جدا شود .این جداسازی کارایی  بسیار دارد. برخی کتابخانه های عمومی در اندونزی   سورابایا فضای کتابخانه  ی کودکان را با طراحی ساده، اما بسیار کودک مدار  ساخته اند.

 واژه های کلیدی: فضای کودکان، طراحی فضای کتابخانه های کودکان، کتابخانه ی کودکان.

کتابخانه در بسیاری از کشورها  نمادی فرهنگی و یکی از نشانه های تمدن شناخته  می شود و از زمان های بسیار دور، نقش تبدیل افراد جامعه به افراد  آگاه را به عهده دارد. کتابخانه‎های عمومی در جامعه نقش مهمی دارند، آن ها باید اطلاعات ارزشمند برای کل جامعه فراهم کنند و مکانی برای انتقال و نشر اطلاعات باشند. از آنجا که کتابخانه ها نه تنها در کشورهای ثروتمند و توسعه یافته، بلکه در کشورهای در حال توسعه، روستاها و شهرهای بزرگ نیز تاسیس شده اند، بنابراین، مسئولیت کتابخانه ها در برابر جامعه افزایش یافته است. در هر حال، این واقعیت وجود دارد که همه کتابخانه ها به خاطر محدودیت هایی مانند کمبود مجموعه های خوب، امکانات و منابع انسانی  نمی توانند وظایف شان را به طور کامل انجام دهند.
برای آگاهی از نقش مهم کتابخانه در رشد و پرورش کودکان ،مطالعه ی  جامعی درباره ی طراحی فضای کتابخانه برای کودکان در کشور درحال توسعه ی اندونزی انجام شد. اهمیت وجود کتابخانه ها، بستگی به  پشتیبانی آن ها از کودکان  در پاسخ به نیازهای اطلاعاتی شان دارد. گرچه کار کتابخانه‌ها در جذب کودکان به کتابخانه و ترغیب و تشویق آن ها به استفاده از خدمات کتابخانه، خواندن منابع، استفاده از رایانه  و فضای کتابخانه برای بحث و گفت وگو و بسیاری فعالیت های دیگر دشوار است، ارزش دارد  ازهر روشی برای جلب توجه کودکان  بهره بگیریم. یکی از روش های جذب کودکان به کتابخانه، طراحی زیبای فضای  آن برای کودکان است. بر کسی پوشیده نیست که طراحی مطلوب کتابخانه می تواند توجه کودکان را به کتابخانه جلب کند و شوق آن ها را در آمدن به کتابخانه برانگیزد.
این مقاله، طراحی فضای کتابخانه برای کودکان را در اندونزی در چند مطالعه ی موردی  مربوط به  شماری فضای کتابخانه برای کودکان در سورابایا- شرق جاوا، برپایه ی مشاهدات و تجربیات نویسنده  توصیف می کند. این مطالعات  به منظور دستیابی به اطلاعاتی درباره ی وضعیت و طراحی فضای کتابخانه برای کودکان انجام شده اند. گزارش مطالعات موردی با  زبانی داستان گونه بیان می شود. دو مقوله در این مطالعات موردی وجود دارد: فضای کودکان در کتابخانه های عمومی و فضای کودکان در کتابخانه های عام المنفعه. سه کتابخانه با ویژگی های منحصر به فردشان در این مطالعات موردی بررسی  شده اند. تمرکز این مطالعات روی بررسی و توصیف وضعیت واقعی طراحی فضای کتابخانه برای کودکان است که با ویژگی های کشور اندونزی  سازگاری زیادی دارد  و سورابایا به عنوان مکان  انجام این مطالعات موردی در نظر گرفته شده است.

فضای کتابخانه برای کودکان

فضای کتابخانه برای کودکان ،مکانی برای کودکان در کتابخانه  و ساختمانی ویژه برای آن ها یا  بخشی از یک ساختمان است که  جایی برای کودکان دارد. فضای کتابخانه  ی کودکان برای حمایت از فعالیت های کودکان به ویژه فعالیت های ذهنی آن ها در نظر گرفته شده است. این فضا و  همه ی تجهیزات و امکانات آن باید برای آن ها مناسب باشد. فضای کودک باید به طور منحصر بفرد طراحی شود تا نیازهای کودکان را به ویژه در طراحی داخلی و مبلمان برآورد. برخی بخش های مهم در طراحی داخلی  باید در طراحی فضای کتابخانه برای کودکان مورد توجه قرار گیرند همچون: ترکیب رنگ های روشن، عکس ها، صندلی راحتی و میز وقفسه  ی کتاب قابل دسترس. در طراحی فضای کتابخانه‎ برای کودکان باید به راحتی و آسانی استفاده توجه شود. بنابراین ،فضای کتابخانه   باید به کودکان حق انتخاب بدهد که برای خواندن کتاب مورد علاقه شان بتوانند روی صندلی یا کف اتاق مطالعه بنشینند. در برخی کتابخانه ها صندلی وجود ندارد، اما میزهای کوتاهی هست  و بچه ها می توانند به جای صندلی روی کف اتاق بنشینند و از میز استفاده  کنند. این کار از اتفاقاتی مانند افتادن بچه ها از روی صندلی جلوگیری می کند و روش خوبی  برای مواردی است که به اندازه ی کافی کتابدار در کتابخانه  نیست تا بر فعالیت های آن ها نظارت کند.

در اندونزی کم وبیش همه ی کتابخانه های عمومی، مکان خاصی برای کودکان ساخته اند،  چون آن ها به رفتار خاصی متفاوت از بزرگسالان نیاز دارند. همچنین دربیشتر کتابخانه های عام المنفعه که در بسیاری از شهرها و حومه ی اندونزی وجود دارند، مکانی برای کودکان ساخته  شده و در طراحی آن ها سلیقه ی کودکان مورد توجه قرار گرفته است. اگر چه ساخت فضای کتابخانه برای کودکان  هزینه ی بسیار کمی  داشته است، همچنان تلاش می شود تا حدودی سلیقه ی کودکان را مانند  استفاده ازنقاشی ها، رنگ های روشن و متضاد، اسباب بازی و قفسه  ی کتاب ویژه در نظر  گرفت. درگیر شدن کودکان در فرایند طراحی مهم است. یان لنگ تنگ و همکارانش (۲۰۰۹) در تحقیقات خود ،از کودکان به عنوان مشاور و ارزیابی کننده ی طراحی استفاده کردند  تا نیازهای  کاربران کودک  برآورده شود. درگیر شدن کودکان در فرآیند طراحی ایده ی خوبی است تا اطلاعاتی درباره ی چیزهایی که آن ها نیاز دارند به دست آید، با این حال کودکانی که در طراحی داخلی تجربه ندارند ممکن است سبب نابسامانی طراحی شوند.

مطالعات
کتابخانه ی ایالتی جاوا تیمور  برآن است که نیازهای اطلاعاتی جامعه را برآورد. براساس قوانین دولتی اندونزی در ۲۵ نوامبر ۲۰۰۰، کتابخانه ی ایالتی، سازمانی دولتی است که از خدمات فرهنگی، پژوهشی و یادگیری در جوامع حمایت می کند. افزون بر این، بیانیه ی یونسکودر سال ۱۹۹۴، اعلام می کند که کتابخانه های عمومی موسسات دموکراتیک هستند و از حق دسترسی به دانش برای تمام افراد جامعه بدون استثنا هایی  مانند نژاد، سن، جنسیت، مذهب، ملیت و زبان پشتیبانی می کنند.  ضرورت دارد کتابخانه ی  عمومی  ازسوی دولت به ویژه از نظر  مالی پشتیبانی شود، زیرا خدمات کتابخانه باید برای همه ی کاربران رایگان باشد. کتابخانه ی ایالتی همچنین به عنوان یک سپرده مجموعه (مخزن منابع) عمل می‎کند، بدین طریق که از همه ی آثاری که در جاوا تیمور منتشر می شود  ،   باید یک نسخه به کتابخانه  ی ایالتی جاوا تیمور سپرده شود. کتابخانه ی عمومی جاوا تیمور هر روز به جز روزهای تعطیل عمومی باز است و از ساعت ۸ صبح تا ۳۰: ۱۷ بعد از ظهر از دوشنبه تا جمعه و ساعت ۸ صبح تا ۱۳ بعد از ظهر در شنبه و یکشنبه  کار می کند. مانند هر کتابخانه ی عمومی دیگر، برخی خدمات قابل دسترس  همچون امانت کتاب، مرجع، مخزن، آموزش کاربر، جست و جوی پیشرفته، جست وجوی وب، خدمات کتابخانه ی سیار، خدمات کتابخانه  مدرسه و خدمات کتابخانه ی روستایی، در این کتابخانه وجود دارد.  گرچه این کتابخانه   ،فضایی برای کودکان دارد، خدمات کتابخانه برای کودکان به  روشنی تعریف  نشده است. فضای کتابخانه برای کودکان در کتابخانه ی عمومی جاوا تیمور در طبقه اول  قرارگرفته است، اندازه ی آن ۸× ۱۶متر مربع است.  ا تاق به سه بخش متفاوت تقسیم شده است. در اتاق در وسط ، و در سمت راست مجموعه منابع در قفسه های چوبی قرار دارند، رو به روی  مخزن منابع، بخش مطالعه ، و میز امانت در وسط جای دارد و کتابدار برای هر نوع کمکی درآنجا در دسترس است. فضای کتابخانه برای کودکان بسیار بزرگ به نظر می‎رسد ،به خاطر آنکه دیوار واقعی ای که این سه حوزه را از یکدیگر جدا کند ،وجود ندارد. تهویه ی این  بخش به دلیل اینکه دیوار های بزرگ زیادی در جلو و طرف راست اتاق  نیست، خیلی خوب  انجام می گیرد، هوای روشن و نور آفتاب از  پنجره به اتاق  می رسد و اتاق به اندازه  ی کافی روشن می شود. دیوار بخش مخزن برای کودکان ، بیشتر  با استفاده از چندین رنگ روشن : نارنجی، سبز روشن، زرد و صورتی ، رنگ شده است. در بخش مطالعه نیز از همان رنگ های بخش مخزن استفاده شده، با این تفاوت که علاوه بر نقاشی دیوار، پوستر بسیاری از شخصیت های کارتونی را روی دیوار نصب کرده اند. در هر دو بخش مطالعه و مخزن صندلی گذاشته نشده است، کودکان هر کتابی را که می خواهند از قفسه‎ها بر می‎دارند وروی کف اتاق می نشینند و می‌خوانند. برای جذب کودکان به کتابخانه و راحتی آن  ها در انتخاب کتاب ها از سیستم نمایشی برای برخی از مجموعه ها مانند مجله ها و کتاب های تصویری  بهره گرفته می شود، بنابراین، کودکان می توانند عنوان منبع را به آسانی بخوانند و جلد آن را به طور واضح ببینند. هنگامی که  بخواهند کتابی امانت بگیرند، کافی است به میز امانت که در وسط اتاق قرار دارد، مراجعه کنند.
گرچه طراحی اتاق  خیلی ساده است، جنبه‎های کودکانه در طراحی فضای کتابخانه  ،مانند استفاده از رنگ های روشن برای نقاشی دیوارها، شخصیت های کارتونی، نمایش مجموعه و فرش  کردن اتاق مطالعه در نظرگرفته شده است. ترتیب قفسه ها نیز بسیار کاربرپسند است  .بلندی قفسه ها  به اندازه ای است که دست کودکان به راحتی به آن ها  برسد.
فضای کتابخانه  ی کودکان نه تنها برای خواندن، بلکه برای برخی خدمات مانند نمایش فیلم ، که هر شنبه یا دوشنبه  به طور منظم در کتابخانه برگزار می شود، مورد استفاده قرار می گیرد.

2.    کتابخانه ی عمومی شهر سورابایا
فضای کتابخانه  ی کودکان در کتابخانه ی عمومی شهر سورابایا از بخش اصلی کتابخانه جدا شده است. اندازه ی اتاق  ۸×  ۱۵متر مربع است. در واقع، فضای کتابخانه ی کودکان در کتابخانه ی  عمومی شهر سورابایا فقط یک اتاق است که از آن به چند منظور : بخش مخزن، بخش مطالعه و بخش امانت استفاده می شود. طراحی فضای کودکان در این کتابخانه  مانند دیگر کتابخانه های کودکان در سورابایا و اندونزی است. تمامی قفسه‌ها در اطراف دیوارها نصب شده اند و سالن مطالعه در وسط یا مرکز اتاق قراردارد. فقط یک در برای ورود و خروج از کتابخانه در بخش میز امانت هست. این طراحی برای فضای کتابخانه ی کودکان بسیار ساده است. تمام سالن مطالعه با فرش آبی پوشیده شده است.   بنابراین،استفاده کننده بایدهنگام ورود کفش هایش را بیرون  بیاورد. دیوارهای این بخش با رنگ های آبی، زرد و قرمز رنگ آمیزی شده است. قفسه ها نیز همانند دیوارها آبی و زردند . بلندی قفسه ها هنوز هم  به اندازه ی قد بزرگسالان – ۱۷۵ سانتی متر- است و ودست  کودکان به ویژه به منابعی که در ردیف های بالای قفسه قرار دارند ، نمی رسد. گرچه سالن مطالعه با فرش پوشیده شده است ، هنوز تعداد زیادی نیمکت با اندازه و مدل های متفاوت در دو نوع ، برای کودکان و بزرگسالان در سالن وجود دارند. برای بزرگسالان، دو میز گرد  با ارتفاع ۵۰ سانتی متر و ظرفیت ۱۰نفر وجود دارد. این میزها برای والدینی که به همراه بچه های شان می آیند، گذاشته شده است تا بتوانند هنگام مطالعه ، آن ها را ببینند.
نوع دیگری از نیمکت هم برای کودکان وجود دارد که از پایین به ستون هایی متصل شده  اند، اندازه  ی آن ها کوچکتر، گرد ، با ارتفاع ۴۰ سانتی متر است. این نیمکت های کوچک، رنگ های روشن جذابی دارند. دکوراسیون اتاق بسیار ساده است، در اطراف و روی دیوار تعدادی پوستر شخصیت‎های کارتونی و پوسترهای علمی که در سمت چپ پنجره نصب شده اند وجود دارند. برای مطلوب ساختن هوای اتاق از دو سیستم تهویه ی مطبوع و  چند پنجره بزرگ در سمت چپ و راست اتاق استفاده شده است که  امکان می دهند نور طبیعی به اتاق بتابد.

3.    کتابخانه ی انجمن پوسداکوتا
کتابخانه ی پوسداکوتا  کتابخانه ای عام المنفعه است که دانشگاه سورابایا (یوبایا) برای پشتیبانی  از خلاقیت جامعه ی  کاربر پیرامون محیط کتابخانه بنیاد نهاده است. جامعه ی  کاربر شامل افرادی است که نزدیک کتابخانه زندگی می کنند، از جمله کودکان. بخش کودکان در کتابخانه ی پوسداکوتا  به فضای کتابخانه ی کودکان در کتابخانه ی عمومی شباهت ندارد ، زیرا بخش کتابخانه ی کودکان در کتابخانه ی پوسداکوتا، مکانی است که کودکان  یادمی گیرند چگونه کتابدار کودک باشند.  وقتی آن ها به کتابخانه ی پوسداکوتا می‎آیند، به دو  امتیازدست خواهند یافت:  هم می توانند از تسهیلات کتابخانه مانند سالن مطالعه، امانت مواد و بخش بازی استفاده کنند،  وهم نکاتی را درباره  ی مدیریت کتابخانه با برنامه ی کتابداری کودک بیاموزند. فعالیت های کتابدار کودک در کتابخانه  ی پوسداکوتا  شامل چه کارهایی است؟ پیش از هر چیز، کتابداران کودک آموزش می‌بینند  چگونه کتابخانه را مدیریت کنند، سپس، باید افرادی را برای عضو  یت در کتابخانه گردآورند و سازمان دهند. . { افزایش} تعداد اعضا یکی از هدف های کتابخانه پوسداکوتاست. . کتابداران کودک پس از سازماندهی شماری از دوستان شان، خواهند توانست کتابخانه ی کوچکی در خانه های شان باز کنند که “تراس باکا” (تراس کتاب) نامیده می‎شود، البته تجهیزات آن ها را کتابخانه ی پوسداکوتا تامین می  کند. کتابداران کودک، کتابخانه‎های کوچک خودشان را در خانه‎های شان  اداره و مدیریت خواهند کرد، البته  زیر نظر کتابخانه  ی پوسداکوتا. کتابدار کودک مسئولیت نام نویسی استفاده کنندگان، امانت دهی و تهیه ی آمار ساده را  به عهده دارد و همه ی فعالیت هایی را که در “تراس باکا” (تراس کتاب) انجام می‌شود، گزارش می دهد. “تراس باکا” (تراس های کتاب)  هرماه مجموعه شان را تغییر می دهند و کتابخانه ی پوسداکوتا از آن ها حمایت می کند. یکی دیگر از برنامه ها در “تراس باکا” نمایش فیلم است که به طور نامنظم اجرا می شود. از آنجا که کتابخانه در خانه ی کتابدار کودک قرارگرفته است، بنابراین هیچ طراحی ویژه ای ندارد و تجهیزات خاصی برای آن  در نطر گرفته نشده است. تنها یک قفسه با مجموعه ی کتاب درآن  وجود دارد که جلوی خانه یا تراس که یک واژه اندونزیایی است ، قرار  دارد. افرادی که دوست دارند کتابی از این مجموعه بخوانند، می توانند به “تراس باکا” (تراس کتاب) بیایند و روی زمین بنشینند و آن را بخوانند.

بحث و گفت وگو

در اندونزی فضای کتابخانه ی کودکان به خوبی توسعه یافته است، مشاهدات نشان می دهند که در هر کتابخانه ی عمومی  ،برای استفاده کنندگان جوان ، کتابخانه ساخته می شود. مطالعات موردی بالا نمونه‌ ی کوچکی از طراحی کتابخانه برای کودکان هستند. طراحی در این کتابخانه‎ها بسیار کودک مدارانه است. نمونه های آشکار آن به کارگیری رنگ های روشن و متضاد در مبلمان است. طراحی کتابخانه ی کودکان گرچه بسیار ساده است، کودکان را جذب کتابخانه می کند ، نه تنها به خاطر شیوه  ی طراحی ، بلکه به خاطر مجموعه ی آن. مجموعه ی کتابخانه فقط شامل داستان های کودکان، کتاب های تصویری، افسانه و فولکلور نیست، بلکه تعداد زیادی کتاب های آموزشی نیز  دارد. طراحی کتابخانه هم خیلی مهم است، به ویژه طراحی ای که  در آن نیازهای کاربران کودک  در نظر گرفته شود. کتابخانه باید تسهیلات و امکانات یادگیری، بازی و آموزش را ارائه دهد. طراحی فضای کتابخانه برای کودکان در هر دو کتابخانه ی عمومی  برپایه ی همین نیازها انجام میشود. بخش کودکان در هر دو کتابخانه ،با مبلمان کمتر  مانند میز و صندلی طراحی شده است تا موافق سلیقه ی کودکان باشد  و بتوانند راحت تر در اتاق حرکت کنند، بدون آنکه به صندلی یا میزی بخورند یا آن را بیندازند. اگر کتابخانه از صندلی و میز استفاده کند، صندلی ها نباید چرخ‌دار باشند (گراهام و دمرس،۲۰۰۱).  فضای آزاد و باز در کتابخانه ، همچنین به کتابداران کمک می کند تا کودکان را  هنگام استفاده از تجهیزات کتابخانه  ببینند. در انتخاب قفسه ها باید دقت کرد که دست کودکان به راحتی به بالاترین ردیف برسد. به کودکان باید آموزش داده شود تا به طور مستقل بتوانند کتاب های مورد علاقه  ی خود را پیدا کنند. مجموعه باید برای کودکان قابل دسترس باشد و ردیف های پایین قفسه های کتاب ،شامل کتاب هایی باشند که بیشترین تقاضا را دارند.
در فضای کتابخانه ی کودکان فقط تجهیزات دستی تهیه شده است، بنابراین، هیچ رایانه یا تلویزیونی به جز دستگاه های الکترونیکی مانند پخش نوار کاست یا دستگاه پخش دی وی دی برای کودکان ندارد. مجموعه های دیداری و شنیداری تنها برای استفاده در کتابخانه اند و امانت  داده نمی شوند. نوع دیگری از کتابخانه نیز در این مطالعات مورد بررسی قرار گرفت که  با  دو کتابخانه ی عمومی پیشین  تفاوت دارد. هنگامی که کتابخانه های عمومی طراحی متفاوتی برای فضای کتابخانه ی کودکان از دیگر بخش های کتابخانه در نظر گرفتند، کتابخانه ی   عام‌المنفعه (پوسداکوتا) کودکان را آموزش می دهد تا کتابخانه های کوچک  شان را در تراس خانه های شان اداره و مدیریت کنند که “تراس باکا” (تراس کتاب) نامیده می شود. این تجربه ی بسیار منحصر به فردی است که از کودکان درخواست  ‌شود دوستان شان را برای عضویت در کتابخانه ی خود فرا بخوانند، مجموعه را مدیریت کنند، مقرراتی برای کتابخانه شان  بنویسند و گزارش های آماری ساده ای برای کتابخانه شان تهیه کنند.
در  نتیجه، موارد بسیاری در طراحی فضای کتابخانه برای کودکان وجود دارد. فضای کتابخانه ی کودکان به طور ایده آل باید از دیگر بخش های کتابخانه جدا شود، دکوراسیون، مبلمان و خدمات آن باسلیقه ی آن ها سازگار باشد،همان گونه که برخی کتابخانه های عمومی در اندونزی فضای کتابخانه ی کودکان را با طراحی ساده اما بسیار کودک مدار انجام داده اند و ساخته اند. امیدواریم در آینده شاهد پیشرفت های بسیاری در زمینه ی طراحی فضای کودکان باشیم، به ویژه فضای کتابخانه ی کودکان که مبلمان کودک پسند داشته باشد.

کتابخانه:

میزان فضاهای کتابخانه:

عوامل موثر بر تخصیص میزان فضاهای کتابخانه عبارتند از حجم مواد و متون و بخصوص کتابها،میزان سطح که در کتابخانه اشغال م کنند و میزان جمعیت کتابخانه که از طریق میزان گردش کتابها در سال تعیین می گردد.
فضای مورد نیاز برای محاسبه ی زیر بنای یک کتابخانه طبق فرمولی بنام VSCاستانداردIFLAبه دست می آید.
(110/تعداد کتابها)+(مقدار محلهای نشستن+72/3)+(430/گردش کتابها)
مثلا برای جا دادن 110کتاب،یک متر مربع در نظر گرفته می شود.محل نشستن یک خواننده 72/3متر است.

ابعاد و استاندارد های پیشخوان و برگه دان:

حداکثر ارتفاع قفسه های فهرست معمولا به اندازه ی ارتفاع شش کشو است و در هر کشو نیز در حدود صد کارت جای می گیرد.فهرست معمولا در ارتباط مستقیم با میز امانت و میز اطلاعات مرجع قرار دارند و اغلب در مجاورت آنها مجموعه ای از کتابهای مرجع عمومی یا موارد استفاده ی همگانی نیز قرار می گیرند.از این رو محل قرار گیری فهرستها معمولا فضایی باز است که در نزدیک ورودی قرار دارد و بوسیله ی ردیفهایی از قفسه های فهرستها و پیشخوان بررسی و جستجو کشوها تشکیل شده است.وسعت چنین محلی برای چهار ردیف قفسه های دو طرفه در حدود 12 متر مربع برآورد می شود.

استانداردابعاد قفسه ها و عمق قفسه ها:

در اغلب کتابخانه ها حداقل90%کتابها دارای عرضی کمتر از 230 میلیمتر هستند و عملا می توان قفسه های با عمق200-230میلیمتر را استاندارد فرض کرد.در صورت بکارگیری قفسه های دو طرفه با عمق 450میلیمتر حتی صرفه جویی بیشتری در فضا به عمل می آید.
چنانچه نگهداری کتابهایی با ابعاد کمی بزرگتر مرد نظر باشد عمق 490میلیمترجوابگوست.طبق یک قاعده تجربی در یک کتابخانه 80%قفسه ها 200میلیمتری،15%آنها 250 میلیمتری و 5% آنها 300 میلیمتری هستند.

طول قفسه ها:

طول استاندارد،سالها برابر1940میلیمتر بوده است.زیرا که پذیرفته شده بود که چشم خواننده توانایی در بر گرفتن بیش از این اندازه را در یک نگاه ندارد.مطالعات بعدی اندازه بزرگتر تا 2220 میلیمتر را نیز تایید کرد.

ارتفاع قفسه ها:

ارتفاع کتابها بر فاصله ی میان طبقات و در نتیجه تعداد طبقات تاثیر می گذارد.در اکثر کتابخانه ها حداقل90% کتابها را می توان در طبقات مرکز تا مرکز 280 میلیمتر جای داد.به این ترتیب 7 طبقه و یک پا خور 150 میلیمتری مجموعا ارتفاع 2120 میلیمتر را برای قفسه ها بوجود می آورند که بالاترین قفسه در ارتفاع 1830 میلیمتری با دسترسی آسان قرار می گیرد.در مورد معلولین ارتفاع مناسب و دسترسی 1370 میلیمتر برای زنان و 1500 میلیمتر برای مردان می باشد.پایین ترین طبقه در ارتفاع 300 میلیمتری است و چهار طبقه 280 میلیمتری (300 میلیمتری)به روی آن می باشد.

استاندارد میزها:

میز ها از جمله مهم ترین وسائل فضاهای مطالعه هستند.
استاندارد میز ها برای میز های مختلف به شرح زیر است:

میز های 1 نفره:

رقم قابل قبول برای این میزها 600×900 میلیمتر می باشد.این رقم گاهی برای راحتی بیشتر خواننده تا یک متر نیز افزایش می یابد.اگر چه جذابیت بیشتری دارند ولی جای زیادی اشغال می کنند.

میزهای 2 نفره:

میزهای 2 نفره ای که از هم جدا نشده اند ظاهرا برای خوانندگانی که روبروی هم قرار می گیرند جذابیت چندانی ندارند ولی در صورت قرار گیری در یک سمت ابعاد پیشنهادی 1200×900 میلیمتر می باشد.

میزهای طولانی:

میز های طولانی قابلیت جای دادن 4 تا 12 نفر را دارند.میزهای 4 نفره از بروز شلوغی جلو گیری کرده و در عین حال نحوه ی قرار گیری آنها جذاب و انعطاف پذیر است.عرض آنها نباید از 1200 میلیمتر کمتر باشد.فضای جانبی میان خوانندگان نیز لازم است حداقل 900 میلیمتر باشد.بین میزهای موازی باید حداقل 1800 میلیمتر فاصله پیش بینی شود.در عین حال نباید در انتهای این میزها محلی را برای نشستن در نظر گرفت.

نور پردازی:

نور پردازی باید فضایی راحت برای مطالعه را بوجود آورد.موجب خستگی وخیرگی نشود،میزان گرما را افزایش ندهد وبه جلوه ی ساختمان بیفزاید.جهت بر آوردن موارد ذکر شده دو نوع نور وجود دارد:

1-نور مصنوعی                         2-نور طبیعی.

برای نور پروژه هم از نور طبیعی و هم از نور مصنوعی سقفی استفاده می شود.

روشنایی توصیه شده:

اتاق ها مطالعه(روزنامه و مجلات)200
میزهای مطالعه(کتابخانه های امانی)400
میزهای مطالعه(کتابخانه های مرجع)600
پیشخوان ها 600
مخزن بسته 100
صحافی 600
فهرست بندی،طبقه بندی و اتاق های مخزن400

آکوستیک:

هیچ استاندارد مشخصی در مورد آکوستیک کتابخانه وجود ندارد،اما اغلب حد تراز صداهای داخلی را 50 دسیبل(Db) تعیین می کنند.

تهویه ی مطبوع:

به منظور ایجاد بهترین شرایط برای نگهداری مواد و فنون،فضا باید عاری از هر گونه گرد وغبار اعم از گاز،مایع و اسید باشد ودما و رطوبت تحت کنترل باشد،چنین شرایطی تنها با نصب دستگاه کامل تهویه مطبوع امکان پذیر است.

قسمت اول

کاربرها کتابخانه ها در یک جامعه متنوع است. مثلاً کتابخانه های دانشگاهی، برای اهداف آموزشی و تحقیقی، آثار علمی را جمع آوری و ذخیره می کنند و معمولاً استفاده از آنها برای عموم آزاد است. کتابخانه های عمومی، امکان انتخاب وسیع آثار علمی عمومی تر و دیگر وسایل اطلاع رسانی و نیز تا حد امکان استفاده از کتابهای روی قفسه های باز را برای افراد فراهم می کنند. غالباً در شهرهای بزرک، کتابخانه های عمومی و دانشگاهی در یک کتابخانه ی منحصر به فرد در هم ادغام می شوند مثلاً کتابخانه های ملی، احتمالاً مجموعه ای از اسناد ادبی و تاریخی یک کشور و یا منطقه (نسخه های امانی) را در خود جای می دهند و استفاده از آنها برای عمومی آزاد است. این در حالی است که افراد خاص و اندکی، به کتابخانه های تخصصی حاوی مجموعه نوشته ها و اطلاعات درباره ی موضوعات تخصصی محدود دسترسی دارند.

در کتابخانه های دانشگاهی، اتاقی برای کتب مرجع فراهم می شوند. همچنین امکان دارد، در تالارهای مطالعه، پیشخوانهایی برای امانت گرفتن از قفسه های بسته و یا دسترسی آزاد به قفسه های باز مجلات، کتب و منابع آموزشی که جداگانه ارائه می شوند وجود داشته باشد. بجز کتابها و مجلات، تقریباً همه نوع ابراز اطلاع رسانی گرد آوری شده، برای استفاده در دسترس قرار می گیرند. تعداد مکانهای مطالعه به تعداد دانشجویان هر رشته بستگی دارد. اطلاعات بر حسب موضوع و با نظم خاصی مرتب می شوند. خدمات ارائه شده شامل امانت گرفتن و استفاده از کتاب در داخل کتابخانه فتوکپی مطالعه و چاپ میکروفرمها (میکروفیلم و میکروفیش) است.

همچنین، انجام تحقیقات علمی و عملی با استفاده از پایگاه داده های ذخیره ای بر روی CD – ROM امکان پذیر می باشد.

قفسه ی کتابخانه های دانشگاهی، در دو ردیف یک یا دو طرفه سازماندهی می شود. سیستم یک طرفه به صورت مرکزی اداره می گردد (آماده کردن کتاب و ارائه خدمات) و معمولاً قفسه های مربوط به یک موضوع یا رشته ی جداگانه ی بسیار کمی دارد. سیستم دو طرفه، شامل یک کتابخانه ی مرکزی با تعداد زیادی کتابخانه های دانشکده ای ، موضوعی و آموزشگاهی است.

در تالارهای مطالعه، ردیف کتابها در قفسه های

باز یا مخازنی در دست (با قفسه هایی به فاصله ی مشابه مخازن بسته) به علاوه ی مخازن بسته با دسترسی محدود قرار دارد. چنین ترتیبی به اشکال مختلف، تقریباً در تمام کتابخانه های دانشگاهی مشاهده می شود. شیوه ی امانت گرفتن و استفاده از کتب مرجع (دسترسی به قفسه های باز و بسته) به نوع سازماندهی کتابها بستگی دارد یعنی اهداف کتابخانه ها و شکل ساختمانها اغلب نقش مهمی را در این زمینه ایفا می کنند. تعداد قفسه های کتاب به نوع سازماندهی، قابلیت دسترس بودن برای مراجعین، نوع قفسه بندی (ثابت یا متحرک) روش مرتب کردن موضوعات در دسترس و شیوه ی کار گذاری آن، جدا بودن قطعات مختلف و نیز شبکه ساختاری ساختمان بستگی دارد.

مناطق تالار مطالعه، به همراه فضایی برای کار و خواندن کتاب باید به راحتی در دسترس باشد و در نتیجه، تا حد امکان سطح کمتری را اشغال نماید. این شرایط در جابجایی کتاب هم (موثر است). در کتابخانه ها، باید سیستم تابلوهای علایم واضح با حالت خوانا وجود داشته باشد تا قفسه های کتاب، و محل ارائه خدمات را نشان دهد. از بکار گیری کتابهای افست باید جلوگیری شود. برای افراد معمولی، دسترسی به محلهای استفاده از کتاب و تالار مطالعه در طبقات مختلف باید از طریق پلکانی صوت گیرد اما برای معلولین، و جابجایی کتاب برای این دسته از افراد باید از آسانسور استفاده کرد. پهنای مسیرهای چرخش باید بیشتر از 2/1 و پهنای فضای باز بین قفسه ها حداقل 3/1 تا 4/1 متر (یا براساس مقررات محل) باشد. باید حتی الامکان از تداخل و تقاطع مسیرهای مراجعین یا مسئولین کتابخانه و جابجایی کتابها جلوگیری گردد. دسترسی به تالارهای مطالعه می تواند از طریق درهای کنترل شده ی مجهز به تجهیزات ایمنی و در صورت امکان، نهاد یک ورودی و خروجی می باشد. به خاطر دلایل عملی، درهای کنترلی باید نزدیک میز امانت / قسمت مرکزی اطلاعات کتابخانه واقع شوند.

منابع : وبلاگ بلاگفا

وبلاگ بلاگفا 

معماری یعنی زندگی ، معمار یعنی من…
استانداردها،معماری و طراحی کتابخانه
در کتابخانه های دانشگاهی، اتاقی برای کتب مرجع فراهم می شوند. همچنین امکان دارد، در تالارهای مطالعه، پیشخوانهایی برای امانت گرفتن از قفسه های بسته و یا دسترسی آزاد به قفسه های باز مجلات، کتب و منابع آموزشی که جداگانه ارائه می شوند وجود داشته باشد. بجز کتابها و مجلات، تقریباً همه نوع ابراز اطلاع رسانی گرد آوری شده، برای استفاده در دسترس قرار می گیرند. تعداد مکانهای مطالعه به تعداد دانشجویان هر رشته بستگی دارد. اطلاعات بر حسب موضوع و با نظم خاصی مرتب می شوند. خدمات ارائه شده شامل امانت گرفتن و استفاده از کتاب در داخل کتابخانه فتوکپی مطالعه و چاپ میکروفیلمها (میکروفیلم و میکروفنش ) است.

همچنین، انجام تحقیقات علمی و عملی با استفاده از پایگاه داده های ذخیره ای بر روی CD – ROM امکان پذیر می باشد.

قفسه ی کتابخانه های دانشگاهی، در دو ردیف یک یا دو طرفه سازماندهی می شود. سیستم یک طرفه به صورت مرکزی اداره می گردد (آماده کردن کتاب و ارائه خدمات) و معمولاً قفسه های مربوط به یک موضوع یا رشته ی جداگانه ی بسیار کمی دارد. سیستم دو طرفه، شامل یک کتابخانه ی مرکزی با تعداد زیادی کتابخانه های دانشکده ای ، موضوعی و آموزشگاهی است.

انواع روشهای دسترسی به کتاب :

انواع روشهای دسترسی به کتاب عبارتند از:

الف: مخزن بسته

ب: مخزن باز

پ: دسترسی آزاد

الف: مخزن بسته: در این روش کتابها در فضایی ذخیره می شوند که صرفا دسترسی کارکنان به آنها مسیر است و مراجعه کنندگان می بایست کتاب مورد نظر خود را طریق آنها دریافت نمایند در این حالت پیش بینی باز شو و راهروهای بین قفسه اهمیت کمتری می یابند و در نتیجه سطح کمتری اشغال می شود.

ب: مخزن باز: این نحوه کتاب عموماً در کتابخانه های علمی و تخصصی مانند دانشگاه ها و موسسات آموزشی رواج دارد. این روش نسبت به روش بسته جای بیشتری اشغال می کند زیرا باید جای کافی برای عبور خوانندگان و انتخاب کتاب توسط ایشان فراهم شود در این حالت محاسبه تعداد کتاب در هر متر مربع به شیوه آرایش قفسه ها بستگی دارد.

پ: دسترسی آزاد

در این روش کتابها به صورت پراکنده چیده می شوند تا خوانندگان به مطالعه تشویق شوند. در اغلب کتابخانه های مدارس، بیمارستانها و کتابخانه های عمومی به این ترتیب کتاب ذخیره می شود. در این حالت قفسه های منحصر به فرد نیستند بلکه جزئی از طراحی داخل کتابخانه محسوب می شوند. در برخی مواقع قفسه ها در فضای سالن پراکنده شده و میزها در بین آنها قرار می گیرند. حال آنکه در برخی کتابخانه ها قفسه های به صورت نیمه منظم در گوشه ای چیده شده و فضاهای مطالعه در جای دیگر قرار می گیرند. طبیعی است که فضای دور میزها به میزان مراجعه بستگی دارد. در صورت بهره گیری از قفسه های مجزا باید به جای کافی برای بررسی کتاب روی میزها یا طاقچه های نزدیک قفسه ها در نظر گرفت.

در تالارهای مطالعه، ردیف کتابها در قفسه های

باز یا مخازنی در دست (با قفسه هایی به فاصله ی مشابه مخازن بسته) به علاوه ی مخازن بسته با دسترسی محدود قرار دارد. چنین ترتیبی به اشکال مختلف، تقریباً در تمام کتابخانه های دانشگاهی مشاهده می شود. شیوه ی امانت گرفتن و استفاده از کتب مرجع (دسترسی به قفسه های باز و بسته) به نوع سازماندهی کتابها بستگی دارد یعنی اهداف کتابخانه ها و شکل ساختمانها اغلب نقش مهمی را در این زمینه ایفا می کنند. تعداد قفسه های کتاب به نوع سازماندهی، قابلیت دسترس بودن برای مراجعین، نوع قفسه بندی (ثابت یا متحرک) روش مرتب کردن موضوعات در دسترس و شیوه ی کار گذاری آن، جدا بودن قطعات مختلف و نیز شبکه ساختاری ساختمان بستگی دارد.

مناطق تالار مطالعه، به همراه فضایی برای کار و خواندن کتاب باید به راحتی در دسترس باشد و در نتیجه، تا حد امکان سطح کمتری را اشغال نماید. این شرایط در جابجایی کتاب هم (موثر است). در کتابخانه ها، باید سیستم تابلوهای علایم واضح با حالت خوانا وجود داشته باشد تا قفسه های کتاب، و محل ارائه خدمات را نشان دهد. از بکار گیری کتابهای افست باید جلوگیری شود. برای افراد معمولی، دسترسی به محلهای استفاده از کتاب و تالار مطالعه در طبقات مختلف باید از طریق پلکانی صوت گیرد اما برای معلولین، و جابجایی کتاب برای این دسته از افراد باید از آسانسور استفاده کرد. پهنای مسیرهای چرخش باید بیشتر از 2/1 و پهنای فضای باز بین قفسه ها حداقل 3/1 تا 4/1 متر (یا بر اساس مقررات محل) باشد. باید حتی لامکان از تداخل و تقاطع مسیرهای مراجعین یا مسئولین کتابخانه و جابجایی کتابها جلوگیری گردد. دسترسی به تالارهای مطالعه می تواند از طریق درهای کنترل شده ی مجهز به تجهیزات ایمنی و در صورت امکان، نهاد یک ورودی و خروجی می باشد. به خاطر دلایل عملی، درهای کنترلی باید نزدیک میز امانت / قسمت مرکزی اطلاعات کتابخانه واقع شوند.

استاندارد کتابخانه ها

قفسه ی کتابخانه های دانشگاهی، در دو ردیف یک یا دو طرفه سازماندهی می شود. سیستم یک طرفه به صورت مرکزی اداره می گردد (آماده کردن کتاب و ارائه خدمات) و معمولاً قفسه های مربوط به یک موضوع یا رشته ی جداگانه ی بسیار کمی دارد. سیستم دو طرفه، شامل یک کتابخانه ی مرکزی با تعداد زیادی کتابخانه های دانشکده ای ، موضوعی و آموزشگاهی است.
در تالارهای مطالعه، ردیف کتابها در قفسه های
باز یا مخازنی در دست (با قفسه هایی به فاصله ی مشابه مخازن بسته) به علاوه ی مخازن بسته با دسترسی محدود قرار دارد. چنین ترتیبی به اشکال مختلف، تقریباً در تمام کتابخانه های دانشگاهی مشاهده می شود. شیوه ی امانت گرفتن و استفاده از کتب مرجع (دسترسی به قفسه های باز و بسته) به نوع سازماندهی کتابها بستگی دارد یعنی اهداف کتابخانه ها و شکل ساختمانها اغلب نقش مهمی را در این زمینه ایفا می کنند. تعداد قفسه های کتاب به نوع سازماندهی، قابلیت دسترس بودن برای مراجعین، نوع قفسه بندی (ثابت یا متحرک) روش مرتب کردن موضوعات در دسترس و شیوه ی کار گذاری آن، جدا بودن قطعات مختلف و نیز شبکه ساختاری ساختمان بستگی دارد.
مناطق تالار مطالعه، به همراه فضایی برای کار و خواندن کتاب باید به راحتی در دسترس باشد و در نتیجه، تا حد امکان سطح کمتری را اشغال نماید. این شرایط در جابجایی کتاب هم (موثر است). در کتابخانه ها، باید سیستم تابلوهای علایم واضح با حالت خوانا وجود داشته باشد تا قفسه های کتاب، و محل ارائه خدمات را نشان دهد. از بکار گیری کتابهای افست باید جلوگیری شود. برای افراد معمولی، دسترسی به محلهای استفاده از کتاب و تالار مطالعه در طبقات مختلف باید از طریق پلکانی صوت گیرد اما برای معلولین، و جابجایی کتاب برای این دسته از افراد باید از آسانسور استفاده کرد. پهنای مسیرهای چرخش باید بیشتر از ۲/۱ و پهنای فضای باز بین قفسه ها حداقل ۳/۱ تا ۴/۱ متر (یا بر اساس مقررات محل) باشد. باید حتی لامکان از تداخل و تقاطع مسیرهای مراجعین یا مسئولین کتابخانه و جابجایی کتابها جلوگیری گردد. دسترسی به تالارهای مطالعه می تواند از طریق درهای کنترل شده ی مجهز به تجهیزات ایمنی و در صورت امکان، نهاد یک ورودی و خروجی می باشد. به خاطر دلایل عملی، درهای کنترلی باید نزدیک میز امانت / قسمت مرکزی اطلاعات کتابخانه واقع شوند.

کتابخانه ( استاندارد ها )

۱. بخش اصلی کتابخانه(سالن مطالعه, قفسه باز, قفسه مجلات, قفسه بسته(کتب مرجع,اسناد و مدارک))
۲. بخش خدمات کتابخانه (اتاق های اداری , انبار , چاپ و تکثیر, اتاق سمعی بصری )

نکات مهم در طراحی :

۱. آرامش و سکوت محیط(محل استقرار_مصالح)

۲.در نظر گرفتن حداکثر انعطاف در بخش های مختلف(استفاده از پارتیشن های جدا کننده و…)

۳.تابش مستقیم نور خورشید در کتابخانه نامطلوب است ,لذا حتی‌المقدور سعی شود نور کتابخانه از طریق جبهه شمالی تامین گردد.

۴.دوری از سر و صدا و گرد و غبار.

۵.دسترسی به قسمت های عملیاتی و اتاق های مطالعه در طبقات متفاوت باید با راه پله صورت پذیرد,اما آسانسور نیز باید برای استفاده معلولین و حمل کتاب مهیا باشد .

۶.بار طبقات در قسمت های عملیاتی و مطالعه باید ≤m*m)/ KN )5 باشد.

۷.پهنای مسیر های رفت و آمد باید>m 1.2 و فضای میان قفسه ها باید حداقل m1.4-1.3عرض داشته باشد.

۸.از ایجاد تقاطع با تطابق مسیر کاربران ,کارمندان و حمل کتاب بپرهیزید.

۹.دسترسی به اتاق های مطالعه باید از طریق ورودی های مجهز به تجهیزات ایمنی کتاب انجام گیرد.

۱۰.طبقه آرشیو و بایگانی بهتر است در زیر زمین باشد,به دلیل بار زیاد روی کف طبقه.

تامین فضای کاری در کتابخانه های دانشگاهی به تعداد دانشجویان و توزیع افراد در هر رشته بستگی دارد، مکانهای خاصی هم برای افراد معلول (استفاده کنندگان از صندلی چرخ‌دار، و کسانی که از ناحیه چشم آسیب دیده اند) و برای فعالیتهای خاص (مطالعه ی میکروفیلم و تجهیزات گسترش یافته ، کامپیوترهای شخصی و پایانه ها، بکار بردن CD-ROM ، … وجود دارد، ( به راهنمایی‌های مربوط توجه نمایید) همچنین مکانهایی هم برای مطالعات فردی (اتاقکها، کیوسکها، اتاقهای کار انفرادی) مورد نیاز است، محلهای کار باید ترجیحاً در قسمتهای روشن ساخته شوند، فضای مورد نیاز برای یک محل ساده ی مطالعه / کار ۵/۲ و برای کامپیوتر شخصی با محل کار شخصی مقدار ۰/۴ می باشد.

حفظ امنیت در بخشهای مربوط به استفاده کنندگان کتابخانه بسیار ضروری است. اقدامات احتیاطی در برابر خطر حریق باید مطابق با آیین نامه ها و مقررات ساختمانهای دولتی و محلی باشد. نصب سیستم امنیتی در کتابخانه از سرقت جلوگیری کرده و زمانی که زنگ خطر به صدا در می آید، خروجی‌های اضطراری توسط قفلهای امنیتی برقی و اتوماتیک بدون نظارت انسان بسته می شوند. استفاده از درهای اضطراری ایمن خودکار به همراه آژیرهای صوتی – تصویری زیاد موثر نیست.

به دلیل بار گذاری زیاد طبقات و وضعیت دمایی ثابت و بهتر، قسمت بایگانی ترجیحاً در زیر زمین قرار می گیرد.
به خاطر نیاز فوق العاده به کنترل وضعیت دمایی، حمل و نقل و امور کارکنان، و انعطاف پذیری، /تغییر پذیری محدود، چیدن کتابها بر روی هم مثل یک برج، مناسب نیست. بهترین روش، تعیین مکانهای مرتبط و تا حد امکان بزرگ و بدون اختلاف سطح است. تقسیم بندی میان مخازن ثابت و سیستمهای فشرده ی ) متحرک، به شبکه ی ساختاری ستونها بستگی دارد.

نگهداری مجموعه ها و مواد خاص (مثل اسلاید های عکاسی ، فیلم و وسایل صوتی و ابزار اطلاع رسانی به علاوه کارتها، نقشه ها و آثار گرافیکی ) نیاز به دمای ویژه درونی دارند. محیطی داخلی باید با تمام بخشهای کتابخانه تناسب داشته باشد یعنی در سرتاسر کتابخانه مساوی و یکسان نباشد. در قسمتهای اداری هم نباید دفتری با پلان باز وجود داشته باشد،با این وجود کنترل کامل مخازن در محیط ضروری است زیرا ساختار ساختمان نمی تواند به تنهایی شرایط مناسبی را فراهم نماید.

کتابها باید به صورت افقی بر روی چرخهای دستی یا روی تسمه نقاله جابجا شوند (در این حالت باید مراقب آستانه ها بود. در تغییرات حاصله بر روی سطح باید از پله ای شیب دار کمتر با مساوی ۰۶/۰ با آسانسورهای تخت استفاده کرد.) برای حمل و نقل کتابها به صورت عمودی باید آنها را در آسانسور یا تسمه نقاله (مسیر و سطح شیبدار مایل باید به دقت طراحی شود، در این حالت هزینه های نگهداری بسیار کمتر می باشند.)

توسط یک سیستم حمل و نقل کانتینری (قابل برنامه ریزی از لحاظ مکانیکی، ترکیبی از کشش های افقی و آسانسورهای پله برقی قائم) یا از طریق سیستم حمل و نقل کانتینری اتوماتیک (مسیرها به دلخواه، به صورت افقی یا عمودی، کاملاً اتوماتیک، و تحت کنترل کامپیوتر انتخاب می شوند. در این حالت بهره برداری با هزینه های بالا و بدون صرف هزینه های جاری بالا می باشد) جابجا نمود.

امکانات داخل بخش کنترل شده باید شامل قسمتهای زیر باشد اطلاعات تالار مطالعه کتابنامه، پایانه های قابل استفاده ی کاتالوگ، ثبت نام و بر گرداندن کتابهایی که فقط داخل تالار مطالعه می توان از آنها استفاده کرد، وسایل و امکانات فتوکپی (در اتاقهای جداگانه) قفسه های باز به روی عموم، محلهای کار و در صورت لزوم منابع و مخزنهای باز به روی دیگران.

امکانات خارج از قسمت تحت نظارت باید شامل بخشهای زیر باشد: رخت کن با قفسه های کیف دستی و کت، توالت، سک غذا خوری، یک بخش مطالعه ی روزنامه (مطبوعات)، اتاقی برای نمایشگاه ، اتاقهای سخنرانی و کنفرانس (تا حد امکان برای استفاده در خارج از ساعات کار کتابخانه) بخش اطلاعات (سوالات اصلی و مهم)، فهرست های برگه ای و میکرو منشی، ترمینالهای قابل استفاده ی کاتالوگ، یک قسمت برای باز گرداندن کتاب و بخشی برای جمع آوری کتابهای سفارشی / رزرو شده.

کتابخانه های عمومی، آثار علمی عمومی و دیگر ابزار اطلاع رسانی را عرضه می کنند که به طور مستقیم در قفسه های باز در دسترس هستند. وجود مجموعه های منظم و جستجوی موضوعی کتب به صورت چاپی و سایر امکانات، محدود به کتابخانه های عمومی بزرگتر می باشند. کتابخانه های عمومی هیچگونه وظایف آکادمیک یا اهداف بایگانی هم در آنها وجود ندارد. چنین کتابخانه هایی به راحتی در دسترس عموم بوده و توسط کودکان، نوجوانان و بزرگسالان استفاده می شوند. سطح علمی و. انتخاب کتابها و ارائه خدمات در کتابخانه های عمومی مطابق با نیازهای مراجعین است. کتابخانه به عنوان یک مرکز برقراری ارتباط برای تمام گروههای جامعه بوده و علاوه بر استفاده از روشهای نسبی فراهم کردن کتاب ، می تواند دارای بخشهای مطالعه ی مروری، بخش پرسشها و پیشنهادات شهروندان، یک غذاخوری امکانات گوش دادن به موسیقی، اتاقهای تفریحی و جلسات، و صندلی‌های مطالعه برای گروهها و افراد دیگر باشد.

امکانات دیگر از قبیل وجود کتابخانه ی موسیقی، کتابخانه برای امانت دادن آثار هنری و سرویس متحرک برای امانت دادن، هم لازم می باشد. علاوه بر کتاب و روزنامه، ارائه ماهنامه ها و هفته نامه ها، بروشورها، بازی یا وسایل اطلاع رسانی جدید (ویدئو- نرم افراز – کامپیوتر شخصی) برای استفاده در کتابخانه یا امانت گرفتن وجود دارد.

طراحی اتاق باید به گونه ای باشد که کودکان، بزرگسالان و جوانان را به خور جلب کند تا وقت خود را در فضاهای مجزا با پلان باز که مطالعات در آنجا انجام می شود بگذراند. مساحت زیر بنا به میزان اندازه مجموعه بستگی دارد. برای هر ۱۰۰۰۰ واحد ابزار اطلاع رسانی باید زمینی به مساحت ۳۰۰ متر مربع و قابل استفاده در مجموع در نظر گرفت. هدف از این کار فراهم کردن حداقل ابزار اطلاع رسانی به ازاء هر فرد می باشد. معمولاً در طراحی کتابخانه ، باید به استفاده از بخشهای عمومی و باز قابل توسعه و چند منظوره به شکل مربع که به صورت افقی سازماندهی شده اند و دارای ورودی جذاب و زیبایی هستند توجه کرد.

مکانهای مورد استفاده برای بزرگسالان می تواند دارای ۵ یا ۶ قفسه (حداکثر دسترسی، ۸۰/۱ متر) و محلهای مخصوص کودکان ۴ قفسه با ارتفاع دسترسی حدود ۲/۱ متر باشد. طول راهروهای قفسه ها نباید بیش از ۳ متر بوده و باید محلهایی برای نمایش و قرار دادن کتابها داشته باشند. جابجایی کتابها باید با چرخهای دستی مخصوص به طول * عرض * ارتفاع: ۵۰۰*۹۹۰ * ۹۲۰ صورت گیرد. آسانسور حمل وسایل باید در قسمت ورودی ارائه خدمات بوده و کتابخانه های بزرگتر باید دارای وسایلی برای حمل کتابها باشند.

میزان فضاهای کتابخانه

عوامل مؤثر بر تخصیص میزان فضاهای کتابخانه عبارتند از حجم مواد و متون و بخصوص کتابها، میزان سطح که در کتابخانه اشغال می‌کنند و میزان جمعیت کتابخانه که از طریق میزان گردش کتابها در سال تعیین می‌گردد.
فضای مورد میاز برای محاسبه زیربنای یک کتابخانه طبق فرمولی بنام VSC استاندارد IFLA به دست می‌آید.
(۱۱۰ / تعداد کتابها) + (مقدار محلهای نشستن + ۷۲/۳) + (۴۳۰ / گردش کتابها) مثلا برای جا دادن ۱۱۰ کتاب یک متر مربع در نظر گرفته می‌شود. محل نشستن یک خواننده ۷۲/۳ متر است.

ابعاد و استانداردهای پیشخوان و برگه دان :

حداکثر ارتفاع قفسه‌های فهرست معمولا به اندازه ارتفاع ۶ کشو است و در هر کشو نیز در حدود ۱۰۰ کارت جای می‌گیرد. فهرست معمولا در ارتباط مستقیم با میز امانت و میز اطلاعات مرجع قرار دارند و اغلب در مجاورت آنها مجموعه‌ای از کتابهای مرجع عمومی یا موارد استفاده همگانی نیز قرار می‌گیرند. از این رو محل قرار گیری فهرستها معمولا فضایی باز است که در نزدیک ورودی قرار دارد و بوسیله ردیفهایی از قفسه‌های فهرستها و پیشخوان بررسی و جستجو کشوها تشکیل شده است. وسعت چنین محلی برای ۴ ردیف قفسه‌های دو طرفه در حدود ۱۲ متر مربع برآورد می‌شود.

استاندارد ابعاد قفسه ها – عمق قفسه‌ها:

در اغلب کتابخانه‌ها حداقل ۹۰% کتابها دارای عرضی کمتر از ۲۳۰ میلی‌متر هستند و عملا می‌توان قفسه‌های با عمق ۲۳۰-۲۰۰ میلی‌متر را استاندارد کرد. در صورت بکارگیری قفسه‌های دو طرفه با عمق ۴۵۰ میلی‌متر حتی صرفه‌جویی بیشتری در فضا به عمل می‌آید.

چنانچه نگهداری کتابهایی با ابعاد کمی بزرگتر مورد نظر باشد عمق ۴۹۰ میلی‌متر جوابگوست. طبق یک قاعده تجربی در یک کتابخانه ۸۰% قفسه‌ها ۲۰۰ میلی‌متری، ۱۵% آنها ۲۵۰ میلی‌متری و ۵% باقیمانده ۳۰ میلی‌متر هستند.

طول قفسه‌ها: طول استاندارد سالها برابر ۱۹۴۰ میلی‌متر بوده است. زیرا که پذیرفته شده بود که چشم خواننده توانایی دربرگرفتن بیش از این اندازه در یک نگاه ندارد. مطالعات بعدی اندازه بزرگتر تا ۲۲۲۰- میلی‌متر را نیز تایید کرد.

ارتفاع قفسه‌ها:

ارتفاع کتابها بر فاصله میان طبقات و در نتیجه تعداد طبقات تاثیر می‌گذارد. در اکثر کتابخانه‌ها حداقل ۹۰% کتابها را می‌توان در طبقات مرکز تا مرکز ۲۸۰ میلی‌متر جای داد. به این ترتیب ۷ طبقه و یک پاخور ۱۵۰ میلی‌متری مجموعا ارتفاع ۲۱۲۰ میلی‌متر را برای قفسه‌ها به وجود می‌آورند که بالاترین قفسه در ارتفاع ۱۸۳۰ میلی‌متری با دسترسی آسان قرار می‌گیرد. در مورد معلولین ارتفاع مناسب و دسترسی ۱۳۷۰ میلی‌متر برای زنان و ۱۵۰۰ میلی‌متر برای مردان است. پایین‌ترین طبقه در ارتفاع ۳۰۰ میلی‌متری است و چهار طبقه ۲۸۰ میلی‌متری (۳۰۰ میلی‌متری) به درون آن می‌باشد.

استاندارد میزها: میزها از جمله مهمترین وسائل فضاهای مطالعه هستند.

میزهای یک نفره:

رقم قابل قبول برای این میزها ۹۰۰×۶۰۰ میلی‌متر می‌باشد. این رقم گاهی برای راحتی بیشتر خواننده تا یک متر نیز افزایش می‌یابد. اگر چه جذابیت بیشتری دارند ولی جای زیادی اشغال می‌کنند.

میزهای ۲ نفره: میزهای ۲ نفره‌ای که از هم جدا نشده‌اند ظاهرا برای خوانندگانی که روبروی هم قرار می‌گیرند جذابیت چندانی ندارند ولی در صورت قرارگیری در یک سمت ابعاد پیشنهادی ۹۰۰×۱۲۰ میلی‌متر می‌باشد.
میزهای طولانی: میزهای طولانی قابلیبت جای دادن ۴ تا ۱۲ نفر را دارند.

 میزهای ۴ نفره از بروز شلوغی جلوگیری کرده و در عین حال نحوه قرارگیری آنها جذاب و انعطاف‌پذیر نیز می‌باشند. عرض آنها نباید از ۱۲۰۰ میلی‌متر کمتر باشد. فضای جانبی میان خوانندگان نیز لازم است حداقل ۹۰۰ میلی‌متر باشد. بین میزهای موازی باید حداقل ۱۸۰۰ میلی‌متر فاصله پیش‌بینی شود. در عین حال نباید در انتهای این میزها محلی را برای نشستن در نظر گرفت.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

نورپردازی : نورپردازی باید فضائی راحت برای مطالعه را به وجود آورد. موجب خیرگی و خستگی نشود، میزان گرما را افزایش ندهد و به جلوه ساختمان بیفزاید، جهت برآوردن موارد ذکر شده دو نوع نور وجود دارد: نور مصنوعی و نور طبیعی.

نور پروژه هم از نور طبیعی و هم از نور مصنوعی سقفی استفاده شده است.
روشنایی توصیه شده:

اتاق‌های مطالعه روزنامه و مجلات( ۲۰۰ )
میزهای مطالعه کتابخانه‌های امانی( ۴۰۰ )
میزهای مطالعه کتابخانه‌های مرجع( ۶۰۰ )
پیشخوان‌ها ۶۰۰
مخزان بسته ۱۰۰
صحافی ۶۰۰
فهرست‌بندی طبقه‌بندی و اتاق‌های مخزن ۴۰۰

آکوستیک : هیچ استاندارد مشخصی در مورد آکوستیک کتابخانه وجود ندارد اما اغلب حد تراز صداهای داخلی را ۵۰ دسیبل (dB) تعیین می‌کنند.

تهویه مطبوع : به منظور ایجاد بهترین شرایط برای نگهداری مواد و فنون فضا باید عاری از هر گونه گرد و غبار اعم از گاز، مایع و اسید باشد و دما و رطوبت تحت کنترل باشد، چنین شرایطی تنها با نصب دستگاه کامل تهویه مطبوع امکان‌پذیر است

اهداف در طراحی کتابخانه:

لازم است که فضا باز باشد و نور کافی و منظر مناسب از فضای باز بیرون (فضای سبز) داشته باشد. بطوریکه شخص مطالعه کننده همچنان خود را با محیط بیرون مرتبط حس کند.

مبلمان بخش های مطالعه باید از نوع راحت بوده و جوابگوی مطالعه تفریحی مراجعین باشد.

بخش مجلات و روزنامه ها در این کتابخانه پرطرفدار و فعال خواهد بود. باید فضای کافی به آن اختصاص داد و محیطی مطلوب و مبلمانی راحت و نظر و نور کافی برای آن در نظر گرفتم.

بررسی مصادیق معماری

بهره بردن از تجارب مثبت و منفی (پدید آمده در نقاط مختلف جهان) در امر طرحی بسیار مفید است. از این جهت چند نمونه از مجموعه های فرهنگی و هنری در داخل و خارج کشور مورد بررسی قرار می گیرند.

هدف از این بررسی بیشتر مطالعه روی اجزای سازنده این بناهای فرهنگی (گالری های هنری، سالن های اجتماعات، کتابخانه و …) و نحوه ارتباط متقابلا آنها با همدیگر می باشد و طبیعی است که هر کدام از این مجموعه های فرهنگی تحت تاثیر عواملی همچون شکل زمین آب و هوای منطقه و برنامه طرح از نظر حجم و نمای ساختمان تفاوت های قابل توجهی دارند.

برای این منظور یک نمونه داخلی (فرهنگسرای دانشجو) و دو نمونه خارجی (مرکز فرهنگی تجیبائو و مرکز پمپیدو) انتخاب و بررسی می شوند.

نمونه داخلی :

فرهنگسرای دانشجو (شفق):

این فرهنگسرا در سال 1373 در درون پارک شفق تهران آغاز به کار کرد.

با توجه به اهمیت مسائل فرهنگی در بین دانشجویان، بخش عمده فعالیت این فرهنگسرا در ارتباط با دانشجویان و جوانان در نظر گرفته شده است و با استقبال خوب آنها مواجه شده است.

فعالیت های آموزشی این مرکز عبارت است از:

1 – کلاسهای فرهنگی: شامل علوم قرآنی و …

2 – کلاسهای هنرهای تجسمی: طراحی نقاشی، خوشنویسی، سفالگری، تذهیب گل و مرغ و …

3 – کلاسهای هنری موسیقی: دف، تبنک، تار، ویولون، گیتار، سنتور، آواز آقایان و …

4 – کلاسهای آموزشی ویژه بانوان: خیاطی، فوریتهای پزشکی، گریم، یوگا، کلیه کلاسهای موسیقی غیر از آواز

5 – کلاسهای کامپیوتر

6 – کلاسهای آموزش زبان انگلیسی از متبدی تا پیشرفته

7 – کلاسهای آموزش کودکان: قرآن، نقاشی، سفالگری، شطرنج، موسیقی و…

8 – تربیت راهنمایان گردشگری

9 – کلاسهای خبرنگاری و عکاسی خبری

تصاویر از فرهنگسرا در پایان آمده است.

سال اجتماعات فرهنگسرا دانشجو با ظرفیت 200 نفر دارای امکانات مناسب صوتی، تصویری، و اتاق گریم در زمینه تئاتر، کنسرتهای موسیقی، پخش فیلم (ویدئو و پروجکشن) و سایر برنامه های فعال است. گالری (نگارخانه) دانشجو با مساحت حدود 100 متر مربع و گنجایش 70 اثر هنری میزبان هنرمندان خلاق در زمینه های تجسمی، نقاشی، گرافیک، عکاس و پایان نامه های دانشجو می باشد.

از فضای باز مقابل فرهنگسرا نیز به عنوان نمایشگاه فضای باز تحت عنوان پنج شنبه بازار هنری استفاده می شود. همان طور که قبلاً ذکر شد بخش عمده فعالیتهای این فرهنگسرا در ارتباط با دانشجویان و جوانان است کانونها و انجمنهای مختلفی در این زمینه فعال شده اند که عنوان آنها به شرح زیر است:

1 – کانون دانشجویان نجوم

2 – خانه دانشجوی هنر هفتم

3 – کانون دانشجوی خبرنگاران جوان

4 – انجمن دانشجویی پرستاران

5 – کانون دانشجویی ادبی

6 – کانون دانشجوی مدیریت هنری

7 – جمعیت دانشجوی امام رضا (انجمن خیریه حمایت از آسیب دیدگان اجتماعی)

8 – کانون دانشجوی زیست شناسی

9 – کانون دانشجوی کارشناسی ارشد

10 – کانون دانشجوی ترویج گیاهان دارویی

از دیگر بخش های فرهنگسرای دانشجو می توان به فروشگاه کتاب، کتابخانه و بخش اداری اشاره کرد.

نمونه های خارجی

مرکز فرهنگی ژان ماری تجیبائو اثر تجیبتائو اثر رنزوبیانو

ساخت مرکزی برای بیان فرهنگی کاناک تصمیمی بود که دولت فرانسه در طی کنفرانس صلح پس از شورشهای سال 1984 و 1988 در کالدونیای جدید اتخاذ کرد. این مرکز به نام رهبر کاناک که در سال 4989 کشته شد، نامگذاری شده است. آژانس توسعه فرهنگ کاناک به ریاست ماری کلود تجیائو، مسابقه ای بین اللملی برگزار کرد که رئیس جمهور فرانسه نیز حمایت از آن بر عهده گرفت.

این مکان بسیار زیبا حدود ده کیلومتری شرق نومه قرار دارد این پیشامدگی به شکل شبه جزیره ای است بین اقیانوس و تالاب. این موقعیت تضادهای قوی ایجاد می کند زیرا یک طرف آن رو به بادهای غالب و آبغای عمیق است. حال آنکه جانب دیگر رو به تالاب و بسیار و بسیار آرام است.

طرح پروژه از شکل محل و برجستگی آن گرفته شده است. طرح در طول یک ستون فقرات امتداد می یابد که تیغه تاج شبه جزیره را دنبال می کند. همچون در دهکده های کاناک، جاده سبب انسجام مجموعه می شود بناها در دو طرف در سه گروه ساختمانی قرار دارند بی آنکه تقارن خاصی داشته باشند و باغهایی آنها را از هم جدا می کنند به این ترتیب سه دهکده ایجاد شده است که هر کدام جزیره ای است با کارکردی معین با فضاهایی برای نمایش فرهنگ سنتی و معاصر کاناک: یک آمفی تئاتر، کتابخانه. رسانه کتابخانه و لابراتوارهای آموزشی.

تصاویر از مرکز تجیائو: 

طول جاده 230 متر است. در یک طرف ساخت و سازهای کوتاه به نرمی تالاب پایین می روند در طرف دیگر در برابر بادهای مداوم شرقی بناهای بلند می بینیم که استعاره بصری مسکن سنتی کاناک را به نمایش می گذارند در طرح برگزیده تعمدی در جلوه فروشی دیده نمی شود تنها اشارت صریح به گذشته را می توان در مصالح و روش کار با چوب و انحنا دادن به قطعات یافت. این بناها نه فقط تقلید صرف از صندوقچه های سنتی کاناک نیستند. نامی که به مسکن محلی داده شده بلکه شکل خاص خود را از روش اقتباس کرده اند که خاص منطقه اقیانوس آرام است و در آن تهویه طبیعی استفاده می شود.

تهویه از طریق وارد کردن جریان هوای خنک در بخش فوقانی بنا انجام می شود. صندوقچه ها طوری طراحی شده اند تا بادهایی را که تقریباً همیشه از یک جهت می وزند دریافت کنند و پیوسته دمای داخلی را طوری کاهش دهند که هوای گرم مدام تخلیه شود بدیهی است که این سازه ها طوری طراحی شده اند که در برابر هر رخداد اقلیمی به ویژه توفانهای گرمسیری تاب آورند.

بناهای کوچک رابطه ای نزدیک با محیط طبیعی دور و بر خود ایجاد می کنند. اهمیت دادن به چشم انداز در کالودنیای جدید هنری است که پیوندی عمیق با فرهنگ کاناک دارد. فضای طبیعی بین صندوقچه ها و اطراف آنها دقیقاً به همان شیوه ای احیا حفظ می شود که مردمان مالزیایی به طور سنتی در حفاظت از محیط طبیعی خود به کار می برند.

تکنولوژی برتر زیر بنای تکوین پروژه ای است که پایه در مفهوم خاطره دارد. این شیوه تکنولوژی برتر، اجرای ملایم مدرنیته، طبیعت و سنت با هم آشتی می کنند.

تصاویر از مرکز فرهنگی ژان ماوی

مرکز فرهنگی پمییدو پاریس

معمار: راجز و پیانو موقعیت: پاریس

تاریخ: 1976 تا 1972 نوع ساختمان: موزه هنر نوین

سیستم ساخت: تکنولوژی جدید شیشه ای و آهنگی

قلیم: معتدل شرایط: شهری

سبک: تکنولوژی نوین (های – تک)

عکس هایی از مرکز فرهنگی پمییدو

مرکز جورج پمییدو که سابقاً به نام مرکز بیوبورگ نام داشت این مرکز با همکاری ریچارد راجرز و ورنزوپیانو طراح ریزی شد بنای پمییدو در مرکز قدیمی و تاریخی پاریس در محدوده یک کیلومتری نتردام در بافت قدیمی بسیار متراکم قرار دارد. در زمان طراحی این ناحیه در بحران به سر می برد.

یک میلیون متر مربع مرکز فرهنگی برای چهار فعالیت زیر در نظر گرفته شده است:

موزه هنر، نوین، کتابخانه مرجع، مرکزی برای طرح صنعتی و یک مرکز برای موزیک و تحقیقات پژواک شناسی. محلی برای مدیر شرکت، فروشگاه کتاب، رستورانها سینماها، فعالیتها کودکان و محلی برای پارک ماشینها نیز بعداً به ان اضافه شده است.

در مرکز پمییدو فعالیت های متفاوت برای موقعیت های متفاوت و افراد مختلف اعم از پیر و جوان و توریست طرح ریزی می شود که تمام این گوناگونی در محیطی تغییر پذیر با یکدیگر مواجه می شوند.

تلفیق فضای باز و سالن ها در یک کتابخانه

کتابخانه عمومی Ingleside در شهر سانفرانسیسکو – ایالت کالیفرنیا با طراحی دو گروه معماران Fougeron Architecture و Group 4 Architecture، ساخته شد.

به گزارش خبرنگار ConsBank، این کتابخانه از یک سالن مطالعه اصلی، سالن مطالعه ویژه کودکان، سالن اجتماعات، اتاق پشتیبانی کارکنان و فضای سبزی ویژه مطالعه در بیرون از عمارت تشکیل شده است. طراحی این ساختمان به دلیل قرار گرفتن در مجاورت یکی از خیابانهای اصلی شهر، به شکل حرف انگلیسیL صورت گرفته که این امر سبب می شود سالنهای مطالعه و اجتماعات در کنج حیاط میانی قرار بگیرند و از سروصدای بیرون در امان بمانند.

از مهمترین اِلِمان های نمای بیرونی، نیمکتهایی است که در مجاورت دیوارهای شیشه ای و در محوطه باز نصب شده و رابطه موزون و ساده ای را بین فضاهای داخلی و محوطه کتابخانه به وجود می آورد. عنصر دیگر در معماری بیرونی، سقفهای سایبانی شکل در بالای ساختمان و اطراف سالن مطالعه کودکان است که در آنها امکان استفاده از سلول های فتوولتاییک پیش بینی شده.

معماران این کتابخانه سعی کرده اند که در طراحی فضاهای داخلی ساختمان، صورت تاریخی دکوراسیون کتابخانه را با چیدمان مدرن همراه کنند. دیوارهای سالن مطالعه اصلی، از سقف تا زمین، پوشیده از کتاب است. طبقه های پایین تر به کتابهای عمومی و پرمخاطب اختصاص دارد و از ارتفاع 7 فوت (213 سانتیمتر) به بالا، کتابهای قدیمی و آثار هنری اهدایی اعضای کتابخانه قرار گرفته است.

برای تامین نور سالن ها، تعدادی نورگیر سقفی روی سقف شیب دار ساختمان کتابخانه نصب شده است که نور خورشید را به درون سالنها راه می دهد و امکان بیشترین استفاده از نور طبیعی را فراهم می آورد

کتابخانه دانشگاه هاروارد انواع کتابخانه ها در یک جامعه متنوع است. مثلاً کتابخانه های دانشگاهی، برای اهداف آموزشی و تحقیقی، آثار علمی را جمع آوری و ذخیره می کنند و معمولاً استفاده از آنها برای عموم آزاد است. کتابخانه های عمومی، امکان انتخاب وسیع آثار علمی عمومی تر و دیگر وسایل اطلاع رسانی و نیز تا حد امکان استفاده از کتابهای روی قفسه های باز را برای افراد فراهم می کنند.

غالباً در شهرهای بزرگ، کتابخانه های عمومی و دانشگاهی در یک کتابخانه ی منحصر به فرد در هم ادغام می شوند مثلاً کتابخانه های ملی، احتمالاً مجموعه ای از اسناد ادبی و تاریخی یک کشور و یا منطقه (نسخه های امانی) را در خود جای می دهند و استفاده از آنها برای عمومی آزاد است. این در حالی است که افراد خاص و اندکی، به کتابخانه های تخصصی حاوی مجموعه نوشته ها و اطلاعات درباره ی موضوعات تخصصی محدود دسترسی دارند.

منبع وبلاگ ARCHITOOS

همه مدل و نمونه کار میز تحریر و کتابخانه

ورود به صفحه نمونه کار کتابخانه
در یک صفحه مدل ها , ایده ها و نمونه کارها درج شده اند که بتوانید قدرت گروه فن و هنر را در زمنه ساخت دکوراسیون داخلی و بخصوص میز و کتابخانه را مشاهده کنید . ” فن و هنر ایران زمین ”