قفقاز

سپتامبر 11, 2015 | قفقاز, کشورهای جهان | 0 comments

قفقاز

قفقاز ناحیه‌ای در مرز آسیا و اروپا میان دریای خزر و دریای سیاه است که رشته‌کوه قفقاز در آن واقع است. قفقاز از نظر سیاسی به دو بخش قفقاز جنوبی (ماورای قفقاز) و قفقاز شمالی تقسیم می‌شود.

قفقاز جنوبی شامل کشورهای جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان و بخشهای کوچکی از شمال باختری ایران و شمال خاوری ترکیه می‌شود. اما قفقاز شمالی جزئی از روسیه است و شامل جمهوری‌های خودگردان داغستان، چچن، اینگوشتیا، اوستیای شمالی-آلانیا، کاباردینو-بالکاریا،کاراچای-چرکسیا، سرزمین کراسنودار، آدیغیه و سرزمین استاوروپول می‌شود.

نام

زبان شناسان واژه ی قفقاز را عربی شده ی واژه ی پهلوی “کوف کاس” می دانند که “کوف” به معنای “کوه” و “کاس” هم نام تباری از ایرانیان در کناره ی دریای کاسپین(مازندران) است. در کل “کوف کاس” به معنای “کاسی های کوهستان” است.

همچنین در تاریخ باستانی طبیعی پلینی بزرگ (۷۷-۷۹ میلادی) نام قفقاز از نام سکایی kroy-khasis کروی-خاسیس به معنی یخ درخشان ، سفید یا برف گرفته شده است. در شکل یونانی Kaukasos خوانده می‌شود .

تاریخچه قفقاز

پیش از تشکیل حکومت ماد، حکومت‌هایی همچون اورارتو و کلخیس در قفقاز شکل گرفته بود که قدمت برخی از آن‌ها به بیش از ۴۰۰۰ سال نیز می‌رسد، اما درنتیجه جنگ‌های فرسایشی بین این دولت‌ها از قدرت آن‌ها کاسته شد و بعدها دولت هخامنشی آن را تصرف نمود و به خاک خود ضمیمه نمود. بخش هایی از قفقاز در دوره‌هایی تحت تسلط حکومت ایران قرار داشت. در اوایل قرن نوزدهم میلادی جنگهای ایران و روس بر سر تسلط بر مناطق جنوبی و شرقی قفقاز درگرفت. در پایان دوره اول جنگ روسیه با انعقاد عهدنامه گلستان بیشتر مناطق قفقاز و در پایان دوره دوم جنگ با عهدنامه ترکمن‌چای تقریباً تمامی این منطقه را به تصرف خود درآورد. با فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ سه جمهوری گرجستان، ارمنستان و آذربایجان در این منطقه اعلام استقلال کردند.

از شاعران بزرگ پارسی‌گوی قفقاز می‌توان به خاقانی، نظامی، مجی، بدر، مهستی، هندوشاه نخجوانی و پسرش محمد بن هندوشاه اشاره کرد.

در سال ۵۱۴ پیش از میلاد داریوش بزرگ به سکاها در ناحیه شمال قفقاز و دریای سیاه حمله می‌کند.

گروه‌های قومی قفقاز

گروه‌های قومی ساکن در قفقاز: آذری(آبی کمرنگ)، گرجی (نارنجی روشن)،ارمنی (سبز روشن)، روسی (کرمی)، کرد(سبز تیره)، تالش (نارنجی تیره)، آبخاز(صورتی روشن)، لزگی، چرکس، مغول،اوستی، ترک، یونانی، تات، تاتار، آوار،چچنی، اینگوش،…
قفقاز از دید نژادی و زبانی از متنوع‌ترین مناطق جهان است.

گروه‌های قومی ساکن در قفقاز به سه گروه اصلی قفقازی، هندواروپایی، و ترک‌تبار تعلق دارند:

گویشوران زبان‌های قفقازی: گرجی، آبخاز، لزگی، چرکس، آوار، چچنی، اینگوش، قاباردی، تاباساری،لک‌ها (داغستان)،اودی، ساخوری، آغول، روتول،دارگی
گویشوران زبان‌های هندواروپایی: ارمنی، روسی، کرد، تالش، اوستی، یونانی، تات
گویشوران زبان‌های ترکی: نوغای، بالکار، قره‌چای، آذربایجانی‌ها، ترک‌های مسختی
قوم مغول‌تبار قالموق و آشوری‌ها از دیگر گروه‌های قومیتی این منطقه هستند.

شهرهای قفقاز
برخی از شهرهای قفقاز عبارتند از:

جمهوری آذربایجان: باکو، گنجه، لنکران، شماخی، شکی، نخجوان
ارمنستان: ایروان، اچمیادزین، گیومری، وانادزور
گرجستان: تفلیس، باتومی، سوخومی، تسخینوالی، پوتی
روسیه: مخاچ‌قلعه، دربند، گروزنی، ولادی قفقاز، استاوروپول
ترکیه: قارص، ریزه، اردهان، آرتوین

رودها
رودهای قفقاز شامل حوضه‌های آبریز دریای خزر (ارس، کُر، سولاک، تِرِک، کوما) دریای سیاه (ریونی، اینگوری، کودوری، بزیب) و دریای آزوف (کوبان) است. در قفقاز جریان رودها با افزایش ارتفاع و از شرق به غرب، افزایش می‌یابد.

از ویژگی‌های بارز رودهای قفقاز بزرگ، طولانی بودن مدت طغیانی آن‌ها در دوره گرماست (حدود ۶ ماه). در قفقاز (به ویژه در قفقاز شرقی و مرکزی) سیل‌های متعددی جریان می‌یابد. مسیرهای انتهایی رودخانه‌های کُر، کوبان و ریونی، قابل قایقرانی است. در بعضی از رودهای کوهستانی قفقاز، چوب و الوار حمل می‌شود. در نواحی خشک، از آب رودها برای آبیاری زمین‌های کشاورزی استفاده می‌شود. بر روی بسیاری از رودهای قفقاز نیروگاه‌های برق‌آبی احداث شده‌است. بزرگترین نیروگاه آبی منطقه «مینگه‌چویر» نام دارد. دریاچه‌های قفقاز منشأ متفاوت (آتش‌فشانی، زمین‌ساختی، یخچالی) دارند. بزرگترین دریاچه قفقاز سِوان نام دارد که مساحت آن ۱۲۰۰ کیلومتر مربع است.
گلیم گل‌دوزی دوزی شده قفقازی متعلق به قرن نوزدهم میلادی. طرحهای سوزن دوزی شده پیرامون شکلی هشت ضلعی مرکزی. گیاهان ودرختان تزئینی و همچنین حیوانات و اشکال انسان نما نیز در طرح‌ها دیده می‌شود. رنگ‌های کدر گلیم بازگو کننده فرشهای دارای موجود افسانه‌ای قفقازی است که فرهنگ و جامعه بیابانگردی را یادآور می‌شود. منطقه قفقاز پیش از عهدنامه گلستان جزء پادشاهی ایران محسوب می‌شد.

قفقاز جنوبی (ماورای قفقاز)
قفقاز شمالی
کاخ‌های هخامنشی در قفقاز
پیمان نامه گلستان
بنیاد مطالعات قفقاز

گمرک انزلی

آگوست 22, 2015 | بندر انزلی | 0 comments

گمرک انزلی

گمرك انزلي از ديرباز مورد توجه مسؤولين ، دولتمردان ، تجار و بازرگانان داخلي و خارجي بوده است ردپاي گمرك را از زمان صفويه به اين سو كم و بيـش مي توان در متون و نوشته ها جستجو كرد . اوج فعاليت اين گمرك در ادوار گذشته در اوايل قرن سيزدهم هجري ـ قمري و اواخر قرن نوزده ميلادي بود كه از نظر تردد كشتي و رفت و آمد مسافران بين ايران و روسيه و بالعكس رقم بالايي داشته است.
بعد از فروپاشي اتحاد جماهيرشوروي و تغييرات كه در حوزه سياسي و جغرافيايي منطقه قفقاز مركزي و آسياي ميانه ايجاد شد اهميت و جايگاه گمرك انزلـــــي فزاينده تر از قبل گرديد.
اتصال و پيوند دريايي جمهوري هاي حاشيه درياي خزر ( جمهوري فدراتيو روسيه ـ جمهوري قزاقستان ـ جمهوري تركمنستان و جمهوري آذربايجان ) ، وجود بازار ۴۰۰ ميليون نفري منطقه ، تبادل كالا و توسعه تجارت بين كشورهاي حوزه اين درياي استراتژيك ، گمرك انزلي را در مرتبه شايسته و حساسي قرار داده است . واردات بيش از ۵/۲ ميليون تن در سال ، انچام رويه هاي مختلف گمركي ، قرار گرفتن در مسير كريدور شماره ۹ شمال ـ جنوب مؤيد اهميت والاي اين گمرك ميباشد.
در حال حاضر رويه هاي زير در اين گمرك اجرا مي گردد:
۱ ـ واردات قطعي ۲ ـ صادرات قطعي ۳ ـ ترانزيت داخلي ۴ ـ ترانزيت خارجي ۵ ـ ورود موقت ۶ ـ خروج موقت اتومبيل ۷ ـ هديه و سوغات ۸ ـ مرجوعي ۹ ـ مسافري
همانطوريكه مي دانيم اكتفا به ابزارها و روشهاي دستي به هيچ وجه پاسخگوي نيازهاي عصر حاضر و مطالبات روزافزون تجار ، بازرگانان و ارباب رجوع نمي باشد ، بنابراين ايجاد تحول در ساختارها و استفاده از تكنولژي جديد و تجهيز گمرك به روشها و ابزارهاي مدرن از ضرورتهاي انكار ناپذير تلقي مي شود . گمرك انزلي نيز در راستاي تحقق اهداف فوق و به تبع سياستهاي گمرك جمهوري اسلامي ايران و به منظور دورنماندن از تحولات عميقي كه در خصوص تجارت جهاني صورت پذيرفته است در چند سال اخير تحولات ساختاري و عميقي را در عرصه هاي مختلف آغاز نموده است .

تاريخچه گمرك انزلي
گمرك انزلي بعلت واقع شدن در موقعيت استراتژيك و ژئوپلتيك همواره از اهميت بسيار زيادي برخوردار بوده است .
اين گمرك در طول تاريخ همواره بعنوان دروازه ورود به اروپا و شاهرگ اتصال شمال به جنوب شناخته مي شده در حال حاضر نيز جايگاه مهم و حساس خود را بعنوان يكي از مراكز مهم ورود كالا به كشور و نقطه اتصال كريدور شمال و جنوب حفظ نموده است .
آنچه از نوشته ها و اسناد و مدارك قديمي مي توان يافت ، اوج فعاليت گمرك انزلي در اوايل قرن سيزدهم هجري و اواخر قرن نوزدهم ميلادي بوده است كه از نظر تردد كشتي ها و رفت و آمد مسافران بين ايران ـ روسيه ـ اروپا و بالعكس رقم بالائي داشته است كه به تعدادي از آنها به اختصار اشاره مي شود:
۱ـ در صفحه ۵ روزنامه ناصري چاپ تبريز شماره ۳۱ سال چهارم مورخ ۲۰ شعبان سال ۱۳۵۱ هجري قمري برابر با ۱۴ ژانويه ۱۸۹۸ ميلادي و ۱۲۷۷ خورشيدي آمده است :
اين اوقات آنقدر واپور تجارتي با كالا از روسيه وارد مي شود كه گمرك خانه ديگر جاي بارانداز ندارد با وجود آنكه گمرك خانه جديدي در طرف غازيان واقع مي باشد خيلي بزرگ و وسيــع است و يك انبار برزگ ديگري هم متصل به انبار گمرك خانه است به تازگي ساخته اند باز كفايت بارهاي كالاها را نمي كند و هم اكنون هر كشتي كه مي آيد بين ۵ تا ۱۰ روز در بارانداز لنگر انداخته تا بتدريج بارش تخليه شود .
۲ـ در صفحه ۵۴۹ حبل المتين چاپ كلكته نمره ۴۶ دوشنبه ۸ جمادي الثاني سال ۱۳۱۶ برابر با ۱۸۹۸ ميلادي و ۱۲۷۷ خورشيدي آمده است :
از ابتداي سال فرخنده تا امروز ۲۰ ربيع الثاني كه قريب شش ماه مي باشد ۲۲۶ فروند جهازات بادي ،تجارتي و بخاري از روسيه وارد انزلي شده كه تمامي آنها از مال التجاره خارجه شاهين آمده و از مال التجاره داخل شاهين رفته است . از اين رو مي توان تخمين زد كه در عرصه سال جهازات تجارتي كه وارد بندرانزلي مي شوند متجاوز از ۵۰۰ فروند هستند.
۳ـ ابت كه در سال ۱۲۵۹ هجري قمري برابر با ۱۸۴۳ ميلادي = ۱۲۲۱ خورشيدي از انزلي ديدن كرد مي نويسد:
از روسيه اجناس به اين بندر وارد مي شود و از اين بندر مال التجاره به روسيه مي رود. واردات از روسيه ۸۸۰۰۰ تومان = ۴۳۲۰ پوند است و صادرات ايران ۱۲۰۰۰۰ تومان = ۶۰۰۰ پوند ، غير از ابريشم گمرك آن در شهر رشت پرداخت مي شود .در اينجا به طوريكه ملاحظه مي شود صادرات ايران ۵/۱ برابر واردات مي باشد .
۴ـ در سال ۱۳۳۲ – ۱۳۳۱ هجري قمري برابر با ۱۲۹۳ـ ۱۲۹۲ خورشيدي طبق آمار اداره گمرك در سال ۱۳۲۴ هجري قمري برابر با ۱۲۸۵ خورشيدي مجموع كشتيهائي كه به بنادر درياي خزر وارد شده اند ۳۶۵۸ فروند است و از اين تعداد ۱۹۰۷ فروند بخاري و بقيه شراعي است .آنچه گذشت، بخوبي نمايان مي سازد كه بندرانزلي يكي از بنادر مهم سواحل درياي خزر و بلكه ايران بوده و در اوج فعاليت بندري و تجاري قرار داشته است .

سابقه و عملكرد گمرك انزلي
طبق اجازه نامه رضا قلي ميرزا خطاب به التون و منگوگرام نمايندگان شركت بازرگاني روس ،مكلف بودند كه همه بسته هائي كه از درياي خزر مي آمد و به رشت حمل مي شد در حضور نمايندگان گمرك ايران باز كنند و طبق تعرفه روز حقوق گمركي بپردازند. از مطالب بالا مي توان دريافت كه از زمان صفويه درگيلان گمرك وجود داشته و در تاريخ ۱۱۵۳ هجري برابر با ۱۱۱۹ خورشيدي در رشت گمرك بوده و هم چنين اين نكته كه قبل از صدور فرمان نادر شاه ، التون با كشتي براي دربند برنج حمل مي كرد مي توان نتيجه گرفت كه احتمالا در انزلي، آن زمان گمرك وجود داشته و يا شعبه اي از گمرك رشت بوده .زيرا طبيعي است كه در سرحدي كه كالا حمل ونقل مي شود گمرك نيز مي بايد در آنجا باشد.
همانطور كه قبلا ذكر شد گمرك ابريشم در رشت دريافت مي شد .
پ ، ژوبرـ پير ـ اميلين نماينده ناپلئون كه در سال ۱۸۰۸ ميلادي برابر با ۱۱۸۷ خورشيدي از انزلي عبور كرده مي نويسد:
گمرك آن جا را با پانزده هزار تومان معادل ۳۰۰هزار فرانك اجاره داده اند.حق ورود بيش از۵% و حق خروج ۴% مي باشد.
از نوشته فوق مي توان چنين استنباط كرد كه سابقه گمرك انزلي بيش از اين تاريخ بوده است بطوريكه گملين كه در سال ۱۷۷۱ ميلادي برابر با ۱۱۵۰خورشيدي ازانزلي ديدن كرده مي نويسد:
اين شهر ۵۰ سال است كه بندر مي باشد يعني ۱۷۲۱ ميلادي = ۱۱۰۰ خورشيدي كه احتمالا گمرك نيز در انزلي دائر بوده است و اگر در اين تاريخ گمـرك در انزلي دائر بوده باشد به زمان صفـــويه مي رسد.

چگونگي مديريت در گمرك انزلي
از لابلاي كتابهاي تاريخي و سفر نامه ها چنين استنباط مي گردد كه بخاطر وجود گمرك در انزلي ، اين شهر زير نظر مستقيم حاكم گيلان اداره مي شد و انزلي نايب الحكومه داشته است كه به چنــد نمونه از اين نوشته ها اشاره مي شود.
سال ۱۳۱۰ هجري قمري برابر با ۱۸۹۲ ميــلادي = ۱۲۷۱ خورشيدي ميـرزا احمــد مشيرالسلطنه به حكومت گيلان مامور گرديد و ميرزا فتح اله خان بيگلر بيگي گيلان مديرگمرك خانه هاي سواحل درياي خزر و خراسان شد.
طبق نوشته همين كتاب سال ۱۳۱۶ هجري قمري وزارت گمرك خانــه به فتح اله خان بيگلر بيگي واگذار شد .
مبرزا حسن فراهاني كه در سال ۱۳۱۵ هجري قمري كه برابر با۱۸۹۸ ميلادي و۱۲۷۷ خورشيدي ضمن عبور از انزلي مي نويسد: بندر انزلي و چهارفريضه چون در سرحد و عملكرد گمرك آنجا با اكبر خان بيگلر بيگي است به اين واسطه است كه حاكم آنجا هم بيگلربيگي است كه خود به واسطه كيرت مشاغل در حكومت نيست از جانب او ميرزاعنايت اله برادرزاده اش مواظب امرحكومت است .در حبل المتين چاپ كلكته شماره ۲۵ سال هفتم مورخ ۱۴ محرم ۱۳۱۸ هجري قمري برابر با ۱۴ مه ۱۹۰۰ ميلادي = ۱۲۷۹ خورشيدي آمده است كه ازسال جديد به اين طرف گمركات داخله مخصوصا انزلي به رشت اماني و در سر هريك از گمركات يك نفر بلژيكي رئيس است .
از مطلب فوق به خوبي معلوم است كه رشت انزلي داراي گمرك جداگانه بوده اند و همانطور كه اشاره شد احتمال دارد گمرك رشت بخاطر ابريشم داير شده باشد.

شعبات تابعه گمرك انزلي
فهرست ادارات و دفاتر تابعه و قلمرو گمرك انزلي در سالهاي مختلف به شرح زير بوده است .
در سال ۱۳۱۸ : آستارا ـ چلوند ـ حويق ـ خطبه سرا ـ ليسار ـ قلعه بين ـ كرگانرود ـ طولارودـ آلالان ـ ديناچال ـ شفارود ـ سنگاچين در سالهاي ۱۳۲۰ و ۱۳۲۱ و ۱۳۲۴ خورشيدي :
۱ـ پاسگاه گمرك سنگاچيني تابع گمرك بندرانزلي
۲ـ دفتر مستقل گمرك شفا رود شامل پاسگاههاي خطبه سرا ـ حويق ـ ليسارـ قلعه بين ـ كرگانرود ـ طولارود ـ آلالان ـ ديناچال ـ چلوند.
۳ـ دفتر مستقل چونچنان شامل پاسگاههاي گمرك حسن كياده ـ دهكا ـ سفيدرود.
۴ـ دفتر مستقل گمرك چمخاله ـ لنگرود شامل پاسگاه چائي جان و در سال ۱۳۲۶ ضمن تابعيت پاسگاهها و دفاتر فوق گمرك نوشهر ودر سال ۱۳۲۷ گمرك تنكابن نيز تابع گمرك انزلي گرديد.
در پايان بطور مختصر به وضعيت كنوني گمرك انزلي اشاره اي مي گردد، پس از روي كار آمدن بلشويكها و تشكيل حكومت كمونيستي در اتحاد جماهير شوروي ، بدليل وضعيت خاص سياسي و اقتصادي اين جمهوري ورود و خروج كالا از گمرك انزلي دچار ركود گرديد و فعاليتهاي تجاري كاهش پيدا نمود . ولي بعد از فروپاشي شوروي و ايجاد جمهوريهاي تازه استقلال يافته بار ديگر اين گمرك فعال شده و مبادله كالا بطور فزاينده اي در آن افزايش پيدا كرد.
بطوريكه اماكن و محوطه هاي گمركي و بندري و اسكله ها ، همچنين حجم و ميزان فعاليتهاي گمركي نيز از لحاظ كمي و كيفي به سرعت گسترش يافت . در طول تاريخ فعاليت گمرك انزلي ، بيشترين حجم عمليات گمركي و ترخيص كالا مربوط به سال ۸۰ مي باشد كه بيش از دو ميليون و ۸۰۰هزار تن كالا وارد گمرك شد . در حال حاضر اكثر رويه هاي گمركي اعم از واردات ـ صادرات ـ ترانزيت داخلي و خارجي ـ ورود موقت ـ خروج موقت ـ مرجوعي …. در اين گمرك انجام مي پذيرد.
با توجه به تحولاتي كه در عرصه تجارت جهاني به وقوع پيوسته است گمرك انزلي مجهز به سيستمهــاي پيشرفته و مكانيزه ترخيص كالا از قبيــل طرح آسيـــكودا ، زير برنامه Selectivity ( انتخاب مسير) طرح مانيفست ( تجارت الكترونيك ) سيف تير و… مي باشد . استفاده از تكنولوژيهاي جديد تغييرات عمده اي را در انجام تشريفات گمركي و ترخيص كالا فراهم آورده بطوريكه كالاهاي اظهاري در زير برنامه Selectivity طي مدت ۳۰ دقيقه الي يكساعت اجازه خروج از گمرك را پيدا مي نمايند.

منبع : وبسایت گمرک انزلی 

گروه فن و هنر ایران زمین پ

گمرک انزلی ، واردات چوب و تخته