زعفرانیه
زعفرانیه
وسعت منطقه شمیرانات تهران
زَعفَرانیه یکی از محله‌های اعیان‌نشین شمال شهر تهران و شهرستان شمیرانات است. این محله که در کوهپایه‌های البرز قرار دارد، بافتی شبه روستایی داشته و آمیزه‌ای از شهرسازی مدرن و سنتی در آن به چشم می‌خورد.
زعفرانیه از شمال به ارتفاعات اسدآباد و توچال، از جنوب به خیابان مقدس اردبیلی (پیراسته) و محله محمودیه، از شرق به خیابان البرزکوه – طاهری و از غرب به رودخانه ولنجک و خیابان الف محدود می‌شود. زعفرانیه یکی از مرتفع‌ترین محله‌های پایتخت است و ۱۶۵۰ تا ۱۸۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.
این محله در ناحیه ۲ از منطقه ۱ شهرداری تهران قرار دارد و جمعیت آن بر اساس آخرین سرشماری برابر با ۲۴۴۲۵ نفر بوده است. اماکن مهمی نظیر کاخ موزه سعدآباد، فرمانداری شهرستان شمیرانات، دادگاه ویژه روحانیت و چندین سفارتخانه از جمله آفریقای جنوبی و برزیل در این محله قرار دارند.
زعفرانیه به دلیل قرار گرفتن بر روی گسل شمال تهران، درصورت بروز زلزله درمعرض آسیب جدی خواهد بود. بخش شمالی محله نیز که زیر تله کابین توچال قراردارد در معرض رانش زمین می‌باشد.
تاریخچه محله زعفرانیه
زعفرانیه روستایی واقع در شمال غربی تجریش بین سعدآباد و ولنجک بوده است که از شمال به آبریز کوه، از جنوب به محمودیه، از غرب به ولنجک و از شرق به تجریش محدود بوده است. حسین‌علی خان معیدالممالک صاحب بخش عظیمی از زمین‌های آن بوده است و بیش‌ترین زمین‌های که تا نزدیکی باغ فردوس ادامه داشته، زراعی محسوب می‌شده است. پس از احداث خیابان پهلوی (ولیعصر کنونی) جاده‌ای برای دسترسی به اسدآباد کشیده شد که از حدود باغ فردوس شروع و به سمت شمال سعد آباد ختم می‌شد، زعفرانیه امروزی در واقع حاشیه همین خیابان قدیمی می‌باشد. یکی از محل‌های قدیمی زعفرانیه اسدآباد است، که بسیاری از پیرمردان و پیرزنان محلی باغ‌های معروف اسدآباد را به خوبی به یاد دارند و از هوای پاکی که آن روزها استنشاق می‌کردند به حسرت سخن می‌گویند از معروف‌ترین این باغ‌ها می‌توان به باغ زند کریمی، باغ خانم مروان، باغ حاجی کلاهی و باغ خیامی اشاره کرد. از این چند باغ معروف تنها باغ خیامی است که هنوز شکل و شمایل گذشته اش را تا حدودی حفظ کرده و دستخوش تغییر نشده است. محله اسدآباد در میان محله‌های ولنجک تا زعفرانیه و قرار گرفته است که از سمت شمال به ارتفاعات البرز و از سمت شرق به رودخانه سعدآباد و از سمت غرب به خیابان شهید سرلشکر فلاحی زعفرانیه سابق محدود می‌شود.
میدان تجریش تهران قدیم شمیرانات
اکثر کوچه‌های منشعب از خیابان اصلی بن‌بست بوده است؛ هم چون خود محله که در بن‌بست کوه البرز قرار دارد و با حرکت از سمت جنوب به سمت شمال محله تغییر سبک معماری بیش تر مشهود می‌گردد. در بخش‌های شمال قدمت خانه‌ها بیش تر است و تغییر بافت جدید به قدیم پررنگ‌تر به چشم می‌آید و کوچه‌ها نیز تنگ‌تر می‌شوند. محله اسدآباد یکی از محله‌های قدیمی شمیران است که اگر چه وسعت چندانی ندارد ولی در گذشته به دو قسمت محله بالا و محله پایین تقسیم می‌شده است. اصلی‌ترین راه‌های دسترسی اهالی به کوچه‌های قدیمی خیابان سرلشکر فلاحی (زعفرانیه سابق) است. ابتدا اکبری‌ها و سپس زارعی‌ها و سپانلوها طوایف اولیه‌ای بودند که از سمت نایین اصفهان و استرآباد گرگان به این محل مهاجرت نمودند و پایه‌گذار این محل بودند. در این محل یک باب حمام، آب انبار خدائی و چهار قنات وجود داشته است. از نظر قشر بندی می‌توان اهالی این محل را در بدو شکل‌گیری محل افراد متوسطی دانست. در ابتدا این محل به دلیل اداره برقی که در آن وجود داشت برق بامداد نامیده می‌شد و بعدها به نام زعفرانیه تغییر نام داد.
چهارراه زعفرانیه در خیابان پهلوی، سال ۱۹۶۳
پیرامون واژه
زعفرانیه یکی از نام‌های دوران قاجار است و عده‌ای نیز بر این عقیده‌اند که چون کاخ سعدآباد در این منطقه به رنگ زعفرانی بوده است، به تدریج به وسیله مردم زعفرانیه نام گرفته است زیرا کسانی که می‌خواستند به این منطقه بروند نشانی در زعفرانی کاخ را که در آن زمان مشهورترین سازه منطقه بوده است، می‌دادند. زعفرانیه، فاقد سابقه تاریخی مانند دیگر آبادی‌های همجوار خود نظیر؛ اوین و تجریش و است، و حتی در دوره ناصری زمانی که از مزرعه اسدآباد واقع در غرب تجریش از املاک معیر الممالک در متون قاجاری یاد می‌شود، نامی از زعفرانیه نمی‌بینیم. به تعبیری دیگر تا اوایل سده چهار هجری زعفرانیه وجود خارجی نداشته است. اراضی زعفرانیه و باغ فردوس را حسین علی خان معیر الممالک پسر دوست علی خان معیر الممالک خریداری کرد، و بعد عمارت باغ فردوس را در آن جا بنا نهاد. دکتر منوچهر ستوده در سخنی از وجه تسمیه زعفرانیه می‌گوید: «اراضی زعفرانیه بخشوده محمد شاه قاجار به یکی از کنیزانش مشهور به زعفران باجی بوده است» به هر صورت تا دوران رضا شاه اراضی زعفرانیه به صورت بایر و بخشی از آن کشتزار کشاورزان شمیرانی بود. در اواخر حکومت محمدرضا پهلوی هنوز در آن حوالی زمین‌هایی بود که گندم کشت می‌شد. از طرف دیگر با کمک شوکت الملک پنجاه من پیاز زعفران در سعد آباد کاشتند، که خوب به عمل آمد، و این کشت زعفران هم نزدیک خیابان زعفرانیه بود، که کم‌کم این خیابان به نام زعفرانیه خوانده شد.
حمل و نقل عمومی
محله زعفرانیه دارای یک خط رفت و برگشت تاکسی از مبدأ اسدآباد به مقصد میدان تجریش می‌باشد که البته تاکسی‌های ولنجک نیز از همین مسیر عبور کرده و خیابان آصف این محله را پوشش می‌دهد. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به این محله ایستگاه مترو تجریش می‌باشد که به راحتی از طریق تاکسی‌های این محله قابل دسترس می‌باشد. تاکسی‌های بیسیم کشوری هم محله زعفرانیه را به طور کامل پوشش می‌دهند .
منبع : ویکی پدیا
