مسجد جامع یزد ، مسجد کبیر یزد

جولای 8, 2015 | آثار ملی ایران, مسجد, مسجد, یزد | 0 comments

مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد، بنایی تاریخی با بیش از 900 سال قدمت از زیباترین مساجد جامع کشور و یکی از شاهکارهای معماری و تاریخی ایران به شمار می رود.

Jame Mosque of Yazd

مسجد جامع یزد به شیوه یک ایوان در دل کویر می‌باشد و در طی حدود ۱۰۰ سال و سه دوره بنا شده‌است. پایه‌های اصلی مسجد را ساسانیان و بنای فعلی مسجد، از لحاظ شیوه معماری متعلق به دو دوره موسوم به آذری دانسته‌اند. بنای گنبد خانه متعلق به دوره ایلخانی و سر در رفیع مسجد را متعلق به زمان شاهرخ و دوره تیموری دانسته‌اند. این بنا از لحاظ خوابیدگی گنبد، سردر رفیع وبلند و همچنین کاشیکاری زیبا و منحصربه‌فرد، شهرت دارد.

The Jāmeh Mosque of Yazd (Persian: مسجد جامع یزد‎ – Masjid-e-Jāmeh Yazd) is the grand, congregational mosque (Jāmeh) of Yazd city, within the Yazd Province of Iran. The mosque is depicted on the obverse of the Iranian 200 rials banknote

سبک معماری این بنا به شیوه آذری است .

مسجد جامع کبیر یزد،یکی ازشاهکارهای تاریخی ایران بوده که در هر گوشه و کنار آن ،یادگارهایی از دوران گوناگون برجای مانده است.تاریخچه و ساخت مسجد جامع از دوران پیش از اسلام آغاز شده و پایان کار آن به دهه اخیر برمیگردد.  این مسجد یکی از زیباترین مساجد دورهٔ تیموری است که از نظر کاشی‌کاری، سَردَر رفیع، منارهها و کتیبهٔ آن در عداد زیباترین شاهکارهای معماری قرن نهم هجری قمری می‌باشد. گرچه ساختمان اصلی مسجد را به قبل از دورة تیموری نسبت می‌دهند ولی ساختمان فعلی بر طبق کتیبه‌های موجود نشان می‌دهد که در دورهٔ تیموری بنا گردیده‌است. کتیبه‌های مسجد یکی به خطّ کوفی آجری و دیگری به خطّ ثلث سفید بر روی کاشی لاجوردی است. در متن کتیبة سَردَرْ، نام شاهرخ تیموری و سلطان جهانشاه و تاریخ ۸۶۱ هجری قمری خوانده می‌شود. دردوران پیش از اسلام درمکان کنونی مسجد جامع،احتمالاً آتشکده ساسانی برپابوده که تادوران پس ازاسلام نیزدوام داشته است.

بنای کنونی مسجد با وسعتی حدود ۱۰٬۰۰۰ مترمربّع مشتمل بر سَردَر ورودی و جلوخان، صحن وسیع، رواقهای جانبی صحن، ایوان، گنبدخانه و شبستانهای طرفین آن، شبستان بزرگ ستوندار، کتابخانه، تزیینات غنیّ و زیبا و کتیبه‌ها و سنگ نوشته‌های تاریخی و غیر تاریخی است.خاورشناسی به نام ماکسیم سیرو اعتقاد داردنخستین مسجدی که به جای آتشکده،به نام مسجدعتیق شکل گرفته،مربوط به سده های اولیه اسلام است.

پیشینه تاریخی : قدیمی ترین تاریخی که برای انجام فعالیت های مذهبی-اسلامی،دربخشی ازفضای کنونی مسجدجامع یزد ذکرمیشود،متعلق به نیمه دوم قمری است.احداث مسجدجامعرانیزمربوط به نیمه دوم سده سوم قمری،درزمان حکومت “عمرولیث”ودرعصر صفاریان ویاقبل از سلاجقه می دانند،مسجدی که در ترسیم ماکسیم سیرو دارای انحراف قبله بود.درسده چهارم قمری،مسجدجامع یزد در حومه شهرقرارداشته،که درواقع درکنار آتشکده زرتشتی بنا شده بود.

ویژگی‌های مهمّ بنا

عکس و نمایی از مسجد جامع یزد

این مسجد به چند دلیل حایز اهمیّت است: نخست آن که قدیم‌ترین نمونهٔ معماری است که طی قرن نهم هجری قمری، در معماری مذهبی ناحیّهٔ یزد از آن تقلید شده‌است؛ این طرح مرکّب از یک مقصورهٔ گنبددار و یک شبستان مستطیل بلند و کشیده‌است. چهارگوش بودن پلان مسجد برگرفته از الگوی معماری کعبه است.بنایی کاملاً قدسی و متعالی در اسلام دارد و به عنوان نمادی کیهانی در الگوهای معماری مسلمین مورد استفاده قرار میگیرد.

مسجد جامع یزد ، مسجد کبیر یزد 

پلان گنبد خانه مسجد چهارگوش ومربع است ودرجهان شناسی اسلامی مربع متجسدترین صورت خلقت درزمین ونماینده کمیت محسوب می شود درحالی که دایره درحدآسمان ونماینده کیفیت به حساب می آید.

به نقل ازاستادپیرنیااین گنبددارای دوپوسته می باشدکه پوشش درونی گنبدکه متناسب بااقتضائات فضایی واجرایی معماری داخلی مسجدشکل می گیرد،شرایطی رابه وجود می آورد که باپوشش بیرونی که متناسب بااقتضائات بیرونی شکل می گیرد،متفاوت است.  دیگر ویژگی مهمّ بنا کاربرد وسیع تاق‌های سراسری (تاق و تویزه) در شبستان‌هاست که با کاشی معرّق همراه‌است. نکتهٔ قابل توجّه دیگر در ساختمان مسجد جامع یزد، مسألهٔ ایجاد روشنایی غیر مستقیم به وسیلهٔ انعکاس نور از گچ سفید گنبد و دیوارهاست. همچنین تزیینات داخل و خارج گنبد، نمای خارجی- داخلی ایوان اصلی و محراب زیبای آن که از قسمت‌های مهمّ مسجد به شمار می‌رود، بی‌نهایت ارزنده و جالب است نحوه شکل گیری مسجد: مسجد فعلی برجای سه مسجدی بنا شده که درقرون متمادی،درجواریکدیگر ساخته اند.این سه نهایتادردوره قاجاریان به مسجدی واحد باصحن وسیع تبدیل شده است

عکس و نمایی از مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد یا همان مسجد کبیر یزد یکی از با ارزش ترین میراث هنری و گنجینه ای از معماری اسلامی است که در خیابان امام خمینی، خیابان مسجد جامع واقع شده است. بانی ساختمان اصلی مسجد را علاءالدوله گرشاسب آل بویه ـ قرن ششم هجری – می دانند ولی مسجد کنونی مربوط به آل مظفر و تیموریان قرن هشتم و نهم هجری است. از امتیازات هنری و معماری این مسجد می توان قدرت و استواری کاشیکاری های نفیس و جالب، سر در بلند، دو کتیبه نفیس یکی به خط کوفی و دیگری به خط ثلث بر روی کاشی لاجوردی معرق در کنار سر در باشکوه، دو مناره زیبا و تزئینات کاشیکاری شده، دیوارهای داخلی شبستان و زیر گنبد و خارج گنبد را نام برد. ارتفاع مناره های آن حدود 48 متر و ارتفاع سر در آن در حدود 24 متر می باشد. مسجد جامع کبیر در تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۱۳ با شمارهٔ ثبت ۲۰۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است.

مسجد جامع یزد به شیوه یک ایوان در دل کویر می‌باشد و در طی حدود ۱۰۰ سال و سه دوره بنا شده‌ است. پایه‌های اصلی مسجد را ساسانیان و بنای فعلی مسجد، از لحاظ شیوه معماری متعلق به دو دوره موسوم به آذری دانسته‌اند. بنای گنبد خانه متعلق به دوره ایلخانی و سر در رفیع مسجد را متعلق به زمان شاهرخ و دوره تیموری دانسته‌اند. این بنا از لحاظ خوابیدگی گنبد، سردر رفیع و بلند و همچنین کاشیکاری زیبا و منحصربفرد، شهرت دارد. سبک معماری این بنا به شیوه آذری است.

مسجد جامع کبیر یزد به چند دلیل حایز اهمیت است :

نخست آن که قدیم‌ترین نمونه معماری است که طی قرن نهم هجری قمری، در معماری مذهبی ناحیه یزد از آن تقلید شده ‌است ؛ این طرح مرکب از یک مقصورهٔ گنبددار و یک شبستان مستطیل بلند و کشیده ‌است. دیگر ویژگی مهم بنا کاربرد وسیع تاق‌های سراسری (تاق و تویزه) در شبستان‌هاست که با کاشی معرق همراه ‌است. نکته قابل توجه دیگر در ساختمان مسجد جامع یزد، مساله ایجاد روشنایی غیر مستقیم به وسیله انعکاس نور از گچ سفید گنبد و دیوارهاست. همچنین تزیینات داخل و خارج گنبد، نمای خارجی- داخلی ایوان اصلی و محراب زیبای آن که از قسمت‌های مهم مسجد به شمار می‌رود، بی‌نهایت ارزنده و جالب است.

 مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد یكی از با ارزشترین میراث های تاریخی هنری و گنجینه ای از معماری اسلامی موجود در شهر یزد است. بانی ساختمان اصلی مسجد را علاءالدوله گرشاسب آل بویه در قرن ششم هجری قمری می دانند، ولی مسجد كنونی مربوط به آل مظفر و تیموریان قرن هشتم و نهم هجری است.

مسجد جامع یزد یكی از با ارزشترین میراث های تاریخی هنری و گنجینه ای از معماری اسلامی موجود در شهر یزد است

مسجد جامع یزد؛ یزد

از امتیازات هنری و معماری این مسجد می توان قدرت و استواری كاشیكاری های نفیس و جالب، سردر بلند، دو كتیبه نفیس یكی به خط كوفی و دیگری به خط ثلث بر روی كاشی لاجوردی معرق در كنار سردر باشكوه، دو مناره زیبا و تزئینات كاشی كاری شده دیوارهای داخلی شبستان و زیر گنبد و خارج گنبد را نام برد. ارتفاع مناره های آن حدود 48 متر و ارتفاع سر در آن در حدود 24 متر می باشد.

مسجد جامع یزد یكی از با ارزشترین میراث های تاریخی هنری و گنجینه ای از معماری اسلامی موجود در شهر یزد است

مسجد جامع یزد یكی از با ارزشترین میراث های تاریخی هنری و گنجینه ای از معماری اسلامی موجود در شهر یزد است

مسجد جامع یزد یكی از با ارزشترین میراث های تاریخی هنری و گنجینه ای از معماری اسلامی موجود در شهر یزد است

مسجد جامع یزد یكی از با ارزشترین میراث های تاریخی هنری و گنجینه ای از معماری اسلامی موجود در شهر یزد است

تصاویری از مسجد جامع یزد؛ یزد 

    اسامی خداوند در سقف ایوان مسجد جامع یزد

همانطور که میدانید در سقف ایوان مسجد جامع یزد، ۹۹ اسم از اسامی خداوند به صورت خط کوفی بنایی، نقش بسته است. اما ناخوانا بودن بعضی از اسامی به دلیل مرمت نادرست و وجود کلماتی به غیر از اسامی، باعث شده بود که برخی از راهنمایان به اشتباه آن را ۱۱۰ اسم معرفی نمایند.

در سقف ایوان مسجد جامع حدیثی از پیامبر گرامی اسلام نقش بسته است، این حدیث به شرح زیر است:

إِنَّ لِلَّهِ تِسْعَةً وَتِسْعِینَ اسْمَا مِائَةً إِلاَّ وَاحِدًا مَنْ أَحْصَاهَا دَخَلَ الْجَنَّةَ

به معنای کلی:

همانا برای خداوند ۹۹ اسم است (صد منهای یک) کسی که حفظ کند (یا بشمارد) آن را، داخل بهشت می‌شود.

سپس به شمردن اسامی می پردازد:

الله ، الرحمن ، الرحیم ، الملك ، القدوس ، السلام ، المؤمن ، المهیمن، العزیز ، الجبار ، المتكبر ، الخالق ، البارئ ، المصور ، الغفار ، القهار ، الوهاب ، الرزاق ، الفتاح ، العلیم ، القابض ، الباسط ، الخافض ، الرافع ، المعز ، المذل ، السمیع ، البصیر ، الحكم ، العدل ، اللطیف ، الخبیر ، الحلی ، العظیم ، الغفور ، الشكور ، العلی ، الكبیر ، الحفیظ ، المقیت ، الحسیب ، الجلیل ، الكریم ، الرقیب ، المجیب ، الواسع ، الحكیم ، الودود ، المجید ، الباعث ، الشهید ، الحق ، الوكیل ، القوی ، المتین ، الولی ، الحمید ، المحصی ، المبدئ ، المعید ، المحیی ، الممیت ، الحی ، القیوم ، الواجد ، الماجد ، الأحد ، الصمد ، القادر ، المقتدر ، المقدم ، المؤخر ، الأول ، الآخر ، الطاهر ، الباطن ، الوالی ، المتعالی ، البر ، التواب ، المنتقم ، العفو ، الرئوف ، مالك الملك ، ذوالجلال والإكرام ، المقسط ، الجامع ، الغنی ، المغنی ، المانع ، الضار ، النافع ، النور ، الهادی ، البدیع ، الباقی ، الوارث ، الرشید ، الصبور.

مسجد جامع یزد

خواندن اسامی نیز ترتیب خاصی دارد که از ” إِنَّ لِلَّهِ ” در ابتدای ایوان شروع شده و به نام “الصبور” در مرکز ایوان ختم می‌شود.

تزئینات و کاشیکاری مسجد ،

گرداوری گروه فن و هنر ایران زمین 

(بیشتر…)