تهرانشناسی : محله پامنار
پامنار واقع در محله پامنار مربوط به سدهٔ ۱۳ ه. ق. است و در تهران، محله پامنار واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ با شمارهٔ ثبت ۴۱۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است
این منار مرکز پامنار (محله) است.
منار واقع در محله پامنار مربوط به سدهٔ ۱۳ ه. ق. است و در تهران، محله پامنار واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ با شمارهٔ ثبت ۴۱۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است
این منار مرکز پامنار (محله) است.
تاریخچه محله پامنار
محدوده جغرافيايي شكل گيري محله:
محله پامنار از شمال به خیابان امیرکبیر (چهارراه سرچشمه تا خيابان خيام)، از جنوب به خیابان 15 خرداد(چهارراه سیروس تا چهارراه گلوبندک)، از غرب خیابان خیام و از شرق به خیابان خیام( چهارراه سرچشمه تا چهارراه سيروس)محدود می شود.پامنار یکی از گذرگاه های محله «عودلاجان»(در شرق ناصر خسرو و شمال خیابان 15 خرداد فعلی) بود که به صورت بازارچه ای به طول 1400 متر،چهارراه سرچشمه را به شبکه بازار متصل می ساخت . محله پامنار در سال های ملی شدن صنعت نفت ،به دلیل سکونت آیت الله کاشانی در آن محل آمد و شد عام و خاص بود و به یکی از کانون های مهم سیاسی ،تبدیل شده بود . وجه تسمیه گذر پامنار وجود منار(مأذنه)مسجد عودلاجان معروف به مسجد و مدرسه میرزا صالح از آثار قرن سیزدهم است. از حوادث تاریخی این محله می توان به انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی(در خیابان پامنار فعلی)در هفتم تیر سال 1360 اشاره نمود که به شهادت دکتر بهشتی و یارانش منجر شد. (ميکاییلی و طباطبایی، 1387 ، صص19-18) (رزاقي،مصاحبه شفاهي)
محدوده زمانی شکل گيري محله پامنار:
محدوده زمانی شكل‌گيري محله پامنار را بايد مقارن با اهمیت یافتن تهران به عنوان يك شهر دانست چرا كه محله پامنار يكي از اولين محله‌هاي تهران بوده است و تاريخي مساوي با تاريخ شهر تهران دارد. (كمالي،رضوي،كاظمي،مصاحبه شفاهي)
دلیل شکل گیری محله:
اجتماعی- فرهنگی
مهم ترین دلیل اجتماعی- فرهنگی شکل گیری محله پامنار را باید از گذشته های بسیار دور و زمان صفویان دانست که آغاز اهمیت یافتن تهران به عنوان یک شهر و رونق بخشیدن به این شهر توسط حکمرانان از زمان صفوی تا عهد پهلوی دانست محله پامنار مرکز تهران قدیم محسوب می شده و مرکز بسیاری از فعالیت های فرهنگی، علمی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بوده است. (كمالي،رضوي،كاظمي،مصاحبه شفاهي)
اقتصادی
بارانداز بودن محله پامنار در شکل‌گیری این محله و رونق اقتصادی آن و همچنین نقاط اطراف تأثیر‌گذار بوده است. (كمالي،رضوي،كاظمي،مصاحبه شفاهي)
سیاسی
با انتخاب شدن تهران به عنوان پایتخت در زمان آغا محمد خان قاجار، محله پامنار نیز که جز مناطق قدیمی تهران بود توسعه روز افزون یافت و جز مناطق اصلی زندگی خاندان سلطنتی و وابستگان به دربار شد. (كمالي،رضوي،كاظمي،مصاحبه شفاهي)
طبیعی
از نظر طبیعی محله پامنار در قلب تهران قدیم واقع شده است و نسبت به سایر مناطق دارای دسترسی خوب و مناسب بوده است. (كمالي،رضوي،كاظمي،مصاحبه شفاهي)
افراد مؤثر درشكل‌گيري محله پامنار تهران:
قدمت تاریخی پامنار آنچنان است که برای یافتن افراد مؤثر در شکل گیری آن محل می توان تا دوره شاه طهماسب صفوی نیز سفر کرد و به کاخ گلستان رسید. شخصیت هایی چون امین حضور که خیابان ناصریه به همت وی بنا نهاده شد تا دولت علی خان نظام الدوله معیرالممالک که عمارت معروف شمس العماره را در 1282 ه.ق بنا نهاد. از بعد علمی تاریخی نیز می توان به تأسیس مدرسه دارالفنون که توسط میرزا تقی خان امیرکبیر وزیر نامور ناصرالدین شاه اشاره کرد. مدرسه ای عالی که اثرات تأسیس آن تا به امروز در تاریخ علمی، فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی کشور پوشیده نیست. از طرفی شخصیت های مذهبی همچون آیت الله کاشانی به طور اخص از جمله نام آوران و افراد مؤثر در طول تاریخ نه تنها محله بلکه ملی ایران می باشند که در جریان نهضت ملی شدن نفت و ساکن بودن ایشان در این محل باعث گردید این محل خود پایگاه خبری مهمی از جهت رفت و آمد بسیاری از چهره های شاخص سیاسی و مذهبی در زمان خود باشد که همین امر باعث شد چهره محله از ابعاد ساده یک سکونتگاه محلی خارج گشته و مبدل به پایگاهی مهم از جهت کسب اخبار سیاسی و اجتماعی شود. (زنده دل،1376،36)
از جنبه اقتصادی نیز در گذشته بارانداز پامنار همواره پایگاه امن و ایمنی بوده است تا تاجران و بازرگانان از مناطقی چون لواسانات و دماوند گرفته تا استان های همجوار همچون مازندران و گیلان برای عقد معاملات خود بدانجا آمده و برحسب و نیاز مدتی را نیز در کاروانسراهای پامنار بگذارنند.تهران به دليل وجود باغ‌هاي فراوان و آب و هواي مطبوع‌تر به شهرري در زمان حكومت ايلخانان مغول به ويژه در تابستان‌ها مورد توجه ويژه قرار مي‌گرفت. (زنده دل،1376،36)
دوره صفويه آغاز گسترش و اهميت تهران است پس از فروپاشي صفويه و روي كارآمدن افشاريه در سال 1154 نادرشاه حكومت تهران را به فرزند ارشد خود رضاقلي ميرزا سپرد. در سال 1172 هجري كريم خان زند عهده‌دار حكومت ايران شد و در تهران به سلطنت رسيد و پايتخت را از تهران به شيراز منتقل كرد. (زنده دل،1376،36)
شهر تهران در نوروز سال 1200 هجري كه آغامحمدخان قاجار حكومت ايران را در دست گرفت به عنوان پايتخت انتخاب شد. از اين زمان اهميت تهران و محله پامنار صد چندان مي‌شود چرا كه مركزيت سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي پايتخت و به نوعي ايران را به دست مي‌آورد. سكونت خاندان شاهي در اين محله (كاخ گلستان) و به تبع آن سكونت درباريان و وابستگان ايشان در اطراف كاخ و در محله پامنار براهميت سياسي اين منطقه مي‌افزايد. با گذشت زمان و گسترش تهران و مهاجرت دولتمردان و افراد مهم سياسي به مناطق شمالي شهر تهران (منظور تهران امروزي است) محله پامنار تغييراتي مي‌يابد. اما امروزه هنوز به عنوان يكي از محلات قديمي با اعتبار شهر تهران مطرح مي‌باشد. (زنده دل،1376،37)
تحولات مهم وتأثيرگذار محله از بدو شكل‌گيري تاكنون
اجتماعي- فرهنگي
به سبب مركزيت سياسي كه پامنار در گذشته داشته است ،اتفاقات و وقايع مهم اجتماعي و فرهنگي در اين محله بسيار رخ داده است. از جمله مهم‌ترين اين اتفاقات در ابعاد علمی کشیده شدن خط تلفن در سال 1302 خورشيدي برای اولین بار در این محله در تهران بوده است. از مسايل مهم ديگر مي‌توان به تأسيس مدرسه دارا الفنون توسط اميركبير و فرستادن اولين بالن به هوا در ايران در اين محله از فراز این مدرسه در زمان ناصر الدين شاه اشاره کرد .به علاوه تبدیل کاخ گلستان به موزه کاخ گلستان در همان دوره اشاره نمود. نكته جالب اينكه در زمان ناصر الدين شاه دستنوشته‌اي پيرامون اين واقعه نگاشته و در آن به اين نكته اشاره مي‌كند كه انسان را 40 دقيقه در آسمان مشاهده كرده است. اصل اين دستنوشته هم اكنون در موزه لوور پاريس مي‌باشد و كپي آن در ايران موجود است. در محله پامنار به سبب آمد و شدهاي زياد تاجران، كاروان سراهاي متعددي وجود داشته اما به مرور زمان بسياري از كاروان سراها تخريب شده و به كاربري اقتصادي مبدل گشته است ( براي مثال برخي از اين كاروان‌سراها به پاساژ تبديل گردیده). يكي ديگر از اتفاقات مهم اجتماعي- فرهنگي محله پامنار را بايد مهاجرت قشر ثروتمند (طبقه بالا يا اعيان نشين) به مناطق شمال شهر تهران (تهران جديد) و در اكثر مواقع محله قلهك دانست. اين مهاجرت زماني اتفاق افتاد كه رجال دولتي محل زندگي خويش از محله پامنار و مركز تهران به شمال تهران تغيير دادند و به تبع آن افراد حكومتي و منتسب به آنها نيز اين منطقه را ترك كرده وبه مرور قشر متوسط و پايين جايگزين آنها گرديدند و درتغيير شكل محله تأثير گذاشتند.(هنجانی،مصاحبه شفاهی)
اقتصادي
مهم‌ترين تحول مهم و تأثيرگذار محله پامنار را بايد تغيير كاربري مسكوني اين محله را به كاربري تجاري و اقتصادي دانست. البته نبايد تصور كرد كه اين محله در گذشته تنها مسكوني بوده. بلكه براساس آنچه پيش‌تر ذكر شد محله پامنار در گذشته به دليل اهميت سياسي، بازرگانان را به سوي خود جذب نموده است. از طرفي ديگر در گذشته محله پامنار «بارانداز»نیز بوده است. بدين معني كه محل خالي نمودن اجناسي بوده كه از نقاط نزديك تهران و همچنين شهرستان‌هاي گيلان و مازندران به تهران وارد می شده و از پامنار به نقاط ديگر توزيع مي‌گشته است كه به مرورزمان و با مهاجرت افراد سرشناس و متمول محله پامنار، آرام آرام مركزيت اقتصادي محله پامنار شدت بيشتري گرفت و به موازات اين اهميت اقتصادي روزافزون، ايجاد ترافيك سنگين و آلودگي‌هاي زيست محيطي، صوتي، آلودگي هوا و پايين آمدن امنيت براي سكونت در اين منطقه افراد ساكن محلي به مرور از محله پامنار مهاجرت كردند. به سبب شلوغي بسيار اين محله و كمبود زمين، قيمت زمين و ملك در اين محله بالاست و روند صعودي دارد. در كل امروزه محله پامنار از واحدهاي تجاري بي‌شماري تشكيل شده است كه از جمله آنها مي‌توان به اصناف لوازم الكترونيكي، طلق، ايرانيت، آلومينيوم، استيل، لوله و اتصالات، لوازم خانگي، لوازم بهداشتي ساختماني، لوازم خودرو و … اشاره نمود. (كمالي،رضوي،كاظمي،مصاحبه شفاهي)
سياسي
از نظر اهميت سياسي محله پامنار بايد به اين موضوع اشاره نمود كه پامنار از گذشته‌هاي دور و تقريباً از زماني كه تهران مورد توجه سلاطين گذشته واقع شده در محله پامنار تحولات بسياري روي داده است كه از جمله اين تحولات مي‌توان به ساكن شدن خاندان شاهي در محله پامنار و به تبع آنها حضور افراد سياسي و تراز اول مملكت در اين محله اشاره نمود.(وجود خيابان‌هاي متعددي كه نام آنها در محله پامنار با پسوند«الدوله» ديده مي‌شود شاهدي است براي مدعي)از تحولات مهم سياسي محله پامنار بايد به تغيير نحوه مملكت داري و تأثير آن در محله پامنار اشاره نمود. توضيح آنكه در گذشته افراد حكومتي در كاخ خود كه هم محل زندگيشان بود و هم محل حكمراني آنها بود زندگي مي‌كردند و به امورات كلي كشور مي‌پرداختند. اما با گذشت زمان و جدا شدن محل زندگي افراد حكومتي از محل كار آنها تغييرات بسياري در محله پامنار به وجود آمد. با اين وجود هنوز ساختمان‌هاي سياسي مهمي در اين محله استقرار دارند. ساختمان‌هايي چون وزارت دادگستري، مخابرات و … اشاره نمود. (كمالي،رضوي،كاظمي،مصاحبه شفاهي)
قوميت
از كل اقوامي كه در محله پامنار استقرار يافته‌اند 49درصد فارس، 29درصدترك 1/0 درصد لر، 8/0 درصد كرد 4/0 درصدگيلك 8/0 درصدعرب و … مي‌باشند.(تقريباً حدود 250 كارگر افغاني نيز در پامنار حضور دارند).(شناسنامه محله پامنار)(نصرت پناه،رزاقي،تهراني ،مصاحبه شفاهي)
مذهب
در گذشته كليميان و زرتشتيان تهران در پامنار زندگي مي‌كردند اما به مرور زمان كليمان به اسرائيل و يا ساير نقاط كشور مهاجرت كرده و زرتشتيان نيز در سطح شهر (تهران جديد) پراكنده گشتند و در حال حاضر مذهب مردم كل ناحيه پامنار شيعه مي‌باشد. (كمالي،رضوي،كاظمي،مصاحبه شفاهي)
شغل
به سبب تجاري بودن محله پامنار اصناف مهمي در اين محله وجود دارند . از جمله اين اصناف مي‌توان به لوازم خانگي، لوازم بهداشتي ساختماني، لوله و اتصالات، لوله آزمايشگاهي و پزشكي، لوازم الكتريكي، طلق، ايرانيت، آلومينيوم، استيل و …. اشاره نمود. علاوه براين مشاغل ديگري نيز در اين محله وجود دارد كه مرتبط با مدارس، مهدكودك‌ها، سازمان‌هاي دولتي، آموزشگاه‌ها و … مي‌باشد. (كمالي،رضوي،كاظمي،مصاحبه شفاهي)
ساختمان كالبدي محله:
ساختمان‌هاي عمومي مثل حمام، آب انبار، ميدانگاه، قنات، چشمه،كاروانسرا
1- حمام: حمام‌هاي موجود در اين محله عبارتند از حمام اميردربار، پامنار، درويش، زين‌داربالشتي، زهراخانم(كه همچنان داير است) حمام تاجرباشي كه قدمت اين حمام به 200 سال مي‌رسد و متعلق به كليمي‌ها بوده است.
2- آب انبار: آب انبار سيد اسماعيل – خیابان مصطفي خميني ضلع شرقي بقعه سيد اسماعيل
3- ميدانگاه: در محله پامنار ميدان پانزده خرداد وجود دارد كه از اهميت تاريخي و سياسي خاصي برخوردار مي‌باشد.
4- قنات: در محله پامنار سه قنات وجود داشت به نام‌هاي حاج علي رضا شاه، قنات آب شاه و قنات حاج علي رضا كه قنات آخري هنوز هم مورد استفاده است البته آب آن به مصرف بخش كشاورزي مي‌رسد.
5- چشمه: در محله پامنار چشمه‌اي وجود ندارد.
6- كاروانسرا : در حدود 15 الي 16 كاروانسرا در محله پامنار وجود داشته كه علت آن هم قدمت اين محله و بارانداز بودن پامنار بوده است. مهم‌ترين كاروانسراهاي محله پامنار عبارتند از حاج نورالله، حاج قاسم، سيد احمد دربندي، احمدي زاده، ذبيح الله خان و ….. (كمالي،رضوي،كاظمي،مصاحبه شفاهي)
هويت اجتماعي:
قومي: قبل از آنكه شهر تهران به گستردگي زمان فعلي خود برسد و زمانيكه هنوز خيل مهاجرين از ساير شهرستان‌ها به سوي پايتخت روانه شود، افرادي كه در محله پامنار زندگي مي‌كردند همگي قوميت فارس داشتند و بومي و محلي تهران ( كه در آن زمان بسيار كوچك و محدود بوده) محسوب مي‌شدند. اما با آغاز مهاجرت‌ها و افزايش جمعيت شهر تهران به مرور بر تعداد ساير اقوام ايراني به محله پامنار افزوده شد در حال حاضر اقوام ترك، كرد، لرو … همگي در محله پامنار حضور دارند. (كمالي،رضوي،كاظمي،مصاحبه شفاهي)
صنفي: اصنافي كه در محله پامناروجود دارد بيشتر عمده فروش هستند و همانگونه كه پيش‌تر ذكر شد اين اصناف عبارتند از لوازم خانگي، لوازم بهداشتي ساختماني، لوله و اتصالات، لوله آزمايشگاهي و پزشكي، لوازم الكتريكي، طلق، ايرانيت، آلومينيوم، استيل و …. (كمالي،رضوي،كاظمي،مصاحبه شفاهي)
ديني – مذهبي: محله پامنار از نظر هويت ديني- مذهبي يكي از محلات مهم شهر تهران محسوب مي‌شود. حضور افراد شاخص مذهبي و سياسي چون آيت الله كاشاني و همچنين آيت الله شاه آبادي كه پدرشان معلم امام خميني بودند، نشان‌دهنده ميزان اهميت است . البته در گذشته كه ميزان كاربري مسكوني اين محله بيشتر بوده هويت ديني- مذهبي استوارتري را دارا بوده . اما به دليل مهاجرت بسياري به ساير محلات و ايجاد كاربري تجاري بسياري از اين تكيه‌ها و حسينيه‌ها يا بسته شده‌اند و يا شكوه و جلوه‌ي سابق خود را ندارند. (كمالي،رضوي،كاظمي،مصاحبه شفاهي)
خويشاوندي: همانگونه كه قبلاً ذكر شد در گذشته يكي از دلايل اصلي حضور رجال و وابستگان به دربار، روابط خويشاوندي بود. اما امروزه با توجه به كاربري اصلي محله پامنار كه در حال حاضر اقتصادي مي‌باشد و همچنين مهاجرت ساكنين محله پامنار به ساير مناطق، مسئل خويشاوندي را در اين محله بسيار كم رنگ نموده است. (كمالي،رضوي،كاظمي،مصاحبه شفاهي)
قشربندي اجتماعي:براساس اسناد تاريخي از زمان شكل‌گيري شهر تهران و اهميت يافتن آن به عنوان پايتخت ايران، به مرور افراد سرشناس، خاندان شاهي و ثروتمندان در محله پامنار استقرار يافته‌اند و اين محل به عنوان محل اعيان نشين و مختص به طبقه بالا شناخته مي‌شد.با گذشت زمان و توسعه يافتن شهر تهران، سليقه طبقه اعيان نشين تغيير كرده و به مهاجرت از محله پامنار به مناطق شمالي‌تر آغاز گرديد. ابتدا سليقه عموم به سمت محله قلهك سوق داشت اما به مرور اين سايرمناطق شمالي شهر چون نياوران، قيطريه، فرمانيه، پاسداران و … متمايل شد.و امروزه طبقه متوسط و پايين در محله پامنار جايگزين طبقه بالا و اعيان نشين شده‌اند. (كمالي،رضوي،كاظمي،مصاحبه شفاهي)
اماکن تاریخی:
- شمس العماره
یکی از مشهورترین ساختمانهای مجموعه گلستان عمارت شمس العماره است.ساختمان این عمارت در سال 1282 هـ.ق شروع و رد سال 1287 هـ.ق به پایان رسیده است.سبک ساختمانی این کاخ تلفیقی از معماری ایرانی و اروپایی است. نظر مرحوم سید محمد تقی مصطوفی در این باره چنین است:کاخ شمس العماره از جنبه داخلی که به طرف کاخ گلستان است ایوان دو ستونی زیبایی دارد که ریشه شیوه آن مربوط به دوران صفوی است و بعد هم ادامه آن در دوران زندیه و قاجار با پلکانهای جلو . از نظر بنا و آیینه کاریها ترکیبی است از معماری ایرانی و اروپایی و مشمل است بر دو قسمت بلند برج پنج طبقه که در میان آن دو برج در وسط طبقه سوم یک مهتابی واقع شده است . معماری داخلی شمس العماره از نظر راهروها ، پلکانها و دهلیزها و دیدارها و سقفهای آن از حیث نمایش شیوه های مختلف و متنوع و تزئینات داخلی بنا ها در ایران بی نظیر است . کاشیکاری و طاقنما بندی و وضع ظاهری بنا نیز بسیار جالب و نمونه خوبی از ابنیه تلفیفی است(نوربخش،1384،ص،1104)
– کاخ گلستان
پس از شاه عباس صفوی که چهارباغ و عمارت ایوانی ساده‌ای را در محل کنونی کاخ گلستان احداث نمود کریم خان زند به سال 1163 ه.ق اقدام به ساخت ارگ و حصار و برج در آن نمود. سپس در دوران قاجاریه دقیقاً در سال 1268 ه.ق مقارن با پنجمین سال سلطنت ناصرالدین شاه قاجار قسمت شرقی باغ وسعت یافت و کاخ‌هایی در اطراف همین باغ که گلستان خوانده می‌شد بنا گردید. به طور تفکیکی مجموعه کاخ‌های ضلع شمالی باغ گلستان که شامل تالار، موزه، سرسرای ورودی، تالار برلیان، تالار عاج و تالار بلور می‌باشندپیش از دیگر قسمت‌های کاخ احداث شده‌اند.(فرج الهی،شناسنامه پامنار،ص6)
مدرسه دارالفنون
مدرسه دارالفنون که در واقع نخستین مدرسه عالی دوران جدید ایران به شمار می رود، به کوشش میرزا تقی خان امیر کبیر وزیر عصر ناصرالدین شاه در سال 1266 ه.ق ساخته شد . ایجاد داالفنون را باید آغاز تحول و دگرگونی تازه ای در فرهنگ ایران جید دانست . نخستین استادان این مدرسه را هفت معلم اتریشی تشکیل می دادند و شماری مترجم فارسی زبان از میان محصلان اعزامی به اروپا 1260 ه.ق برای آنها برگزیده شده بودند . نقشه دارالفنون توسط میرزا رضای مهندس که درزمان عباس میرزا ، ولیعهد فتح علی شاه برای تحصیل به انگلیس رفته بود،تهیه و در اوایل سال 1266 ه.ق به سرپرستی محمدتقی خان معمار باشی ساخته شد . چهار طرف حیاط مدرسه را پنجاه اتاق احاطه کرده و در برابر آنها ایوانی گسترده است . نخستین در ورودی مدرسه به سوی ارگ بود ودر کنونی که در خیابان ناصرخسرو است بعدها ساخته شد . .(فرج الهی،شناسنامه پامنار،ص9)
-عمارت مدرسه مروی
بانی این عمارت شخصی است به نام فخرالدوله که به دستور فتح علی شاه قاجار حاکم مرو بوده است. از این رو این بنا فخریه خوانده شده اما به مدرسه مروی نیز معروف است و قدمتش به قرن سیزدهم هجری قمری می رسد. این عمارت شامل جلو خان، سردربلند، صحن وسیع، حجره ها و چندین ایوان مزین به کاشی کاری خشتی است که در بالای یکی از این ایوان ها که در مقابل در ورودی مدرسه قرار دارد عبارتی به خط نستعلیق نوشته شده است که در آن به توصیف بنا و تجلیل از فتح علی شاه قاجار همچنین از بزرگی و شکوه مدرسه و مقایسه آن با تاق کسری (ایوان مداین) سخن رفته است. (میکاییلی،طباطبایی،1387،ص40)
– بقعه امام زاده سیدالحق
محل این بقعه در خیابان ناصرخسرو و (ناصریه) و در کوچه خدابنده لو است. و مردم قدم گاه چهارده معصوم می نامندش. طول و عرض آن 4 و 3.5 متر است که به دالانی به عرض یک متر متصل است. در زیارت نامه نام صاحب مرقد موسی بن جعفر آمده است. (میکاییلی،طباطبایی،1387،ص35)
– امام زاده روح الله بن موسی الکاظم
این بقعه در خیابان باب همایون جنب میدان توپخانه است. طول و عرض آن 6 و 4 متر است با ضریح چوبی زیبا تاریخ 1311 قمری را می توان بر لوح کاشی کاری کوچک بالای آن دید.
معابر مهم:
خیابان ناصر خسرو
این خیابان با پر شدن خندق ارگ در سال 1282 (هـ.ق) به وجود آمد و آن را خیابان “ناصریه ” برگرفته از اسم ناصر الدین شاه نامیدند.شمال این خیابان ابتدا باز نبود تا آنکه در سال 1284 قمری ، آن را به میدان امام خمینی باز کردند و دروازه ای نیز برایش ساختند . این خیابان میدان امام خمینی را به بازار متصل می کرد.از بناهای معروفی که در آن خیابان وجود دارد می توان دبیرستان دارالفنون ، عمارت شمس العماره و عمارت کامران میرزا ، نایب السلطنه را نام برد .شمس العماره اولین بنای مرتفع تهران است که ناصرالدین شاه برای خود ساخت . (میکاییلی،طباطبایی،1387،ص48)
خیابان باب همایون
این خیابان از شمال به جنوب ، نیمه شمالی ارک را به دو قسمت تقسیم می کرد و میدان امام خمینی را به خیابان درب اندرون مربوط مي ساخت . چون درب شمالی عمارت ارک، مزین به آینه کاری بود و مانند الماس می درخشید، به آن باب همایون و نیز باب الماس و بعدها خیابان الماسیه می گفتند.باب همایون قبلاً کوچه ای کثیف و باريک بود که در سال 1288 هـ.ق به دستور ناصرالدین شاه تعریض و درخت کاری شد. دروازه ای با شکوه برای آن احداث کردند که به “دروازه دولت” معروف شد . بعدها هنگام توسعه تهران در زمان ناصر الدین شاه،آن را خراب نموده .از بناهای مهم زمان قاجار در این خیابان، قورخانه، مدرسه نظام و مسجد مهد علیا بود.(سواد كوهي،1378،ص18)
میدان ارگ
بر اساس شواهد تاریخی،افغان ها پس از تصرف تهران در سمت شمال آن پلی ساختند که در مقابل آن دروازهای احداث شد که آن را ارگ نامیدند.در زمان آغا محمد خان قاجار، ارگ تقریباً در شمال تهران قدیم قرار داشت ،اما در سال های بعد ،با توسعه شهر و ایجاد خیابان های جدید،ارگ در نقطه ی مرکزی تهران قرار گرفت.محدودهی این محله در انطباق با بافت فعلی شهر تهران از شمال به میدان و خیابان امام خمینی (ره)،از شرق به خیابان ناصر خسرو ،از غرب به خیابان خیام و از جنوب به خیابان پانزده خرداد محدود میشود.نخستین تغییراتی که به واسطه ی شهری در محدوده ارگ قدیم به وجود آمد ،پر کردن خندق های اطراف آن و احداث خیابان های جدید از جمله ناصریه،جلیل آباد(خیام)وجبه خانه (بوذر جمهری)بود.در این محله ،برخی خانواده های سلطنتی و شاهزادگان و رجال در خانه هایی که شامل چند ساختمان و باغ بود،زندگی می کردند.پس از قتل گریبایدوف،وزیر مختار روسیه،سفارت روسیه نیز به داخل ارگ منتقل شد.خانه بعضی از درباریان معروف مانند:معیرالممالک (داماد فتحعلی شاه)و منزل پدری دوست علی خان (داماد ناصر الدین شاه )نیز در ارگ قرار داشت.در قسمت شمال شرقی ارگ سلطنتی،مدرسه دارالفنون ساخته شد که یک در آن ،به خیابان ارگ(باب همایون)و در دیگرش،به خیابان ناصریه(ناصر خسرو) باز می شد .این مدرسه،در رشته های مختلف مهندسی،معدن شناسی،طب،داروسازی،جغرافیا و… به تعلیم دانش آموزان می پرداخت.میدان ارگ در جنوب کاخ سلطنتی که در آن زمان،میدان شاه نیز نامیده می شد،از چشمگیر ترین اماکن تهران قدیم به شمار می آمد که توپ مروارید ،از غنائم جنگی نادر شاه،زینت بخش آن میدان بود.تنها آثار به جای مانده از مجموعه تاریخی ارگ تهران،عمارت رادیو،کاخ دادگستری،قسمت اصلی کاخ دارایی،سر در قور خانه،ساختمان دار الفنون ،ساختمان کلانتری ارگ ،بانک ملی شعبه بازار ،مسجد ارگ و ساختمان سابق وزارت کشور می باشند. (میکاییلی،طباطبایی،1387،ص14)
خیابان ناصر خسرو (ناصریه سابق)
پیش از توسعه دارالخلافه تهران، در محل خیابان ناصریه خندق شرقی ارگ قرار داشت. روبوری شمس العماره، بازاری وجود داشت که به بازار «کنار خندق» معروف بود. زمانی که خیابان ناصریه را در سال 1289(ه.ق) تعریض کردند و دکان ها و بازار را از میان بردند، تیمچه صدراعظم و دکان های غربی بازار در کنار خیابان جدیدالاحداث ناصریه قرار گرفت.در سال 1292 (ه.ق) از دارالفنون که داخل ارگ قرار داشت، یه در به خیابان ناصریه باز شد. در سال 1304 (ه.ق) نیز در قسمت غربی این خیابان، عمارتی به شیوه فرنگی جهت تلگرافخانه و به وسیله علی قلی خان مخبر الدوله،وزیر علوم ساخته شد که هم اکنون به مخابرات تبدیل شده است.خیابان ناصر خسرو (ناصریه سابق) هم اکنون از خیابان پانزده خرداد، ضلع جنوبی کاخ گلستان،آغاز و با جهت جنوب به شمال به میدان امام خمینی منتهی می شود. (میکاییلی،طباطبایی،1387،ص48)
-خیابان خیام (جلیل آباد)
خیابان کنار حصار غربی ارگ، که اکنون «خیام» نام دارد، را در قدیم جلیل آباد می نامیدند. این خیابان از گلوبندک آغاز و به خیابان مریضخانه (سپه) منتهی می شد. در خیابان جلیل آباد مؤسسات و عمارت های مهمی وجود نداشت، زیرا همه بناهای سلطنتی کنار این خیابان، داخل ارگ بودند و ارگ از این سمت، دری به سوی خیابان نداشت. این خیابان، بعدها امتداد یافت و اکنون از خیابان شوش (با جهت جنوب به شمال) آغاز و بعد از قطع خیابان مولوی و عبور از میدان محمدیه و چهار راه گلوبندک، به خیابان امام خمینی منتهی می شود. (میکاییلی،طباطبایی،1387،ص43)
http://pamenar.mytehran.ir/Default.aspx?tabid=51792&language=fa-IR
«پامنار» ميزباني براي آرامش گردشگران
- مجموعه: مکانهای تفریحی ايران
سد دز در ميان كوه‌هاي زاگرس در شمال خوزستان، يكي از جاذبه‌هاي گردشگري است كه از شهر انديمشك قابل دسترسي است.
شهر آجرها، دزفول در شمال استان خوزستان؛ آثار تاريخي بسياري اعم از خانه، حمام، آسياب و پل قديمي ساساني دارد. پس از ديدن آثار موجود و در مجموع فضاي شهر، نوبت به مناطق طبيعي و تاريخي اطراف مي‌رسد كه به‌ويژه در نوروز رنگ و بويي ديگر مي‌يابند. روستاي پامنار در فاصله‌ي 50 كيلومتري شمال شرق شهر دزفول يكي از مناطق نمونه گردشگري محسوب مي‌شود كه نوروز را به گردشگران ارمغان مي‌دهد.
پامنار روستایی است با جاذبه‌هاي تاريخي و طبيعي گوناگون که به عنوان مهم‌ترين آنها مي‌توان به درياچه پشت سد دز اشاره کرد جايي که پهنه آسمان و زمين يک رنگ شده و در زمستان ميزبان پرندگان مهاجر مي‌شود و قايق‌راني بر روي درياچه لذتي زايدوالوصف به دنبال دارد. ابوطالب راهنماي محلي در مورد فعاليت‌هاي ممكن مي‌گويد: «از امكان قايق‌راني بر روي درياچه وسيعي كه پشت سد دز شكل گرفته، مي‌توان بهره برد.» وي البته متذكر شد كه تا فاصله معيني از تاج سد مي‌توان پيش رفت در غير اين صورت با سيستم دفاعي سد برخورد مي‌شود.
اين راهنماي محلي به امکان ماهي‌گيري به عنوان يکي ديگر از فعاليت‌هاي ممكن اشاره كرد: «به‌ويژه آن که ماهي‌هاي درياچه در حقيقت ماهي‌هاي رودخانه‌اي هستند که با سيستم دريايي يعني با مواد معدني فراوان و در آب عميق زندگي مي‌کنند در نتيجه از نظر فيزيکي با ماهي‌هاي مشابه خود در بالادست يا پايين‌دست رودخانه تفاوت دارند.»
علاوه بر ساحل روستاي پامنار، چادر زدن در سواحل مقابل كه تنها با قايق قابل دسترس‌اند، خود از ويژگي‌هاي خاص منطقه محسوب مي‌شود كه مي‌تواند فضاي مناسبي به دور از شلوغي‌هاي نوروز را براي گردشگر فراهم كند.
درياچه سد دز جاذبه اصلي روستاي پامنار به حساب مي‌آيد اما جداي از آن آثار تاريخي منطقه را نيز بايد در نظر آورد. قلعه شاداب يكي از اين آثار است كه ابوطالب درباره آن مي‌گويد: «مربوط به دوره ساسانيان است، زماني که خورشيدآفرين و فدک‌ناز در آن زندگي مي‌کردند. در زمان پهلوي اول يا دهه‌هاي 20 و 30 به عنوان دژ دفاعي در مقابل غارتگران مورد استفاده قرار مي‌گرفت. تا 25 سال پيش مسکوني بوده اما بعد از آن که ماشين آمد و جاده کشيده شد، قلعه نشيني نيز از بين رفت. در حال حاضر نيز پاييز با شروع بارندگي محل نگهداري گوسفندان مي‌شود كه تا آخر ارديبهشت آنجا مي‌مانند.»
اين راهنماي محلي در مورد قلعه تاريخي شاداب ادامه مي‌دهد: «قلعه با حدود 12هزار مترمربع وسعت دو راه ورودي دارد، يکي از آنها راه صعب‌العبوري است كه مورد استفاده افراد بومي روستاهاي پامنار و پاقلعه است و مردم عادي فقط از راه ديگر مي‌توانند رفت و آمد کنند و همين رمز پيروزي ساکنان بوده زيرا با وجود يک سنگربان مي‌توانستند مقابل يک لشکر مقاوت كنند.»
پايين قلعه کُنارستان است، مكاني كه درختان فراوان سدر يا کُنار، منطقه‌اي مناسب براي گردشگري ايجاد كرده‌اند. کمي پايين‌تر اشکفت يا غار زرده قرار دارد که تابستان‌ها خيلي خنک است و با درختان بادام اطراف، يکي از جاهاي زيبا محسوب مي‌شود.
يکي ديگر از نقاط ديدني منطقه قبرستان قديمي قلعه شاداب است با سنگ‌هاي ايستاده و نقوش متفاوت که هر کدام گوياي مشخصاتي از متوفا هستند و ابوطالب در توضيح نقوش مي‌گويد: «سوار بر اسب و با شمشير نشانه مردي سلحشور در ميدان رزم است. ديگري نشان مي‌دهد که متوفا خانمي با مهارت اسب‌سواري و شکار بوده و مي‌توانسته از درخت نخل بالا رفته و خرما بچيند. ديگري رقصنده خوبي بوده و در ساخت کوزه و رنگ‌آميزي آن ماهر بوده است.»
«خوشه‌هاي گندم گوياي آن است که متوفا کشاورز خوبي بوده و زمين زراعي زيادي داشته و به مردم هم گندم مي‌داده است. ديگري آهنگر توانايي است و يکي ديگر ميزبان جنگجويان و رهگذاران بوده زيرا بر سر سنگ قبرش قليان جوزي يعني قلياني که برخلاف قليان‌هاي معمولي که مخزن آب آن از شيشه و استيل و نقره است، مخزن آب به شکل کوزه‌اي و از جنس چوب گردو است، حک شده است.» اين راهنماي محلي در ادامه يادآور شد: «در رابطه با چوب گردو نکته جالب آن است که اگر چرب شود، قسمت ترک خورده، ترميم شده و به حالت اوليه بازمي‌گردد به همين دليل براي قليان‌هاي سفري مورد استفاده قرار مي‌گرفته است.»
علاوه بر آثار تاريخي و طبيعي، پامنار از مناطق اصلي كپوبافي يعني يكي از صنايع دستي اصلي منطقه به حساب مي‌آيد كه زنان روستايي به اين كار مشغول‌اند و نوآوري و طرح‌هاي جديد از مشخصات اين صنايع دستي بوده و تلاش زنان و دختران در اين رابطه قابل توجه است.
ابوطالب معتقد است: «سفر به پامنار و لذت بردن از طبيعت آن به راحتي ميسر است زيرا امكان اقامت در خانه روستايي و همچنين چادر زدن هست و روستاييان پذيراي گردشگراني هستند كه به فرهنگ بومي احترام گذاشته و به طبيعت آسيب نمي‌رسانند.»
لازم به ذكر است كه در حال حاضر روستاي پامنار در برنامه تورهاي مسافرتي به استان خوزستان جاي ندارد اما دسترسي به آن به واسطه فاصله كمي كه از شهر دزفول دارد، به راحتي ممكن بوده و از آنجا كه داراي تنوع طبيعي و تاريخی است مي‌توان برنامه‌اي بين يك تا چند روز براي آن در نظر گرفته و آرامش و فعاليت را توأمان در تعطيلات گنجاند.
تهرانشناسی
محله های تهران
پامنار
مطالب مرتبط :
- چهارراه سرچشمه: گذرگاه تاریخ و تجارت در قلب تهران
چهارراه سرچشمه یکی از قدیمی‌ترین و شلوغ‌ترین چهارراه‌های تهران است که در مرکز این شهر واقع شده است. این چهارراه در تقاطع خیابان‌های امیرکبیر و مصطفی خمینی قرار دارد. - پل چوبی تهران: گذرگاه تاریخ و مدرنیته
پل چوبی پلی در مرکز شهر تهران است. این پل در تقاطع خیابان انقلاب و خیابان عشرت آباد در جهت شمالی-جنوبی قرار دارد و دسترسی میدان عشرت آباد به میدان بهارستان را امکان پذیر می کند. - سفری به یافت‌آباد قدیم | از کلاه پهلوی تا سواری‌های فورد ( تهران قدیم )
این صفحه قرار است شما را ببرد به یافت‌آباد قدیم؛ میان مردمانی که به شکل خاصی لباس می‌پوشیدند و با مشاغل خاصی پول درمی‌آوردند - طرح ترافیک جدید تهران آغاز شد + نقشه
نقشه طرح ترافیک تهران - برج رولکس فرمانیه + عکس ( تهران کامرانیه ) 2019
برج رولکس فرمانیه , علی دایی و کریم باقری در برج رولکس فرمانیه، آدرس برج رولکس فرمانیه : تهران خیابان کامرانیه برج دو قلوی رمارزیدنت معروف به برج رولکس . - تهران قدیمی‌تر از آنچه می‌پنداریم
تهران قدیم ،ما ایرانیان به میراث باستانی خود، چه درون شهرها و چه برون آنها کم توجه هستیم. بخصوص در شهرها، به‌دلیل سودجویی لجام گسیختۀ زمانۀ ما - خیابان ناصریه (ناصر خسرو) سال ۱۳۰۱ شمسی
خیابان ناصریه (ناصر خسرو) سال ۱۳۰۱ شمسی - پل طبیعت تهران
پل طبیعت ، پل محلی برای عبور از یک نقطه به نقطه دیگری است، آما گاهی شرایط ویژه یک پل میشود محلی برای ماندن. مکانی برای غذا خوردن - دبیرستان فیروز بهرام
عکس از ساختمان های تهران قدیم ساختمان دبیرستان فیروز بهرام - المان مفهومی در موزه زندان قصر
المان مفهومی در موزه زندان قصر تهران قدیم ، عکس های جالب از تهران بزرگ و تهران قدیم - تهران چهارراه پارک وی المان شهریساعت حدود 11 شب از فرحزاد رستوران شکوفه که در حال طراحی و دیزاین آن هستم بود، رسیدم زیر پل که این سازه توپ شکل نظرم را جلب کرد، یاد دو چرخه افتادم ولی اینکه به دوچرخه شبیه نیست شما وقتی این توپ را می بینید چه احساسی را تجربه می کنید. با تشکر از… خواندن بیشتر: تهران چهارراه پارک وی المان شهری
- محله دروازه شمیران
دروازه شمیران یکی از محلات قدیمی و تاریخی تهران است که امروزه در مرکز شهر تهران و در منطقه ۱۲ شهرداری تهران قرار دارد. یکی از دروازه‌های شمالی شهر تهران قدیم در این منطقه قرار داشته و مسیر تهران به شمیرانات از میان آن عبور می‌کرده است.
