تاریخچه صنعت چوب در ایران

تاریخچه صنعت چوب در ایران

 

تاریخچه‌٬ صنعت چوب و مبلمان٬ صنایع چوب

تاريخچه صنعت چوب در ايران و منطقه هاری آذربایجان چوب یكی از اولین موادی است كه بطور طبیعی و فراوان در دسترس بشر قرار داشته است.از این رو تاریخ استفاده از آن به زمانهای خیلی دور می رسد.نا آشنائی انسانهای قدیم به ادوات مناسب جهت تبدیل این جسم،به طوری كه تاریخ نشان می دهد،مصرف آنرا محدود می ساخته ولی با پیشرفت زندگی و امكانات بهتر تبدیل چوب به صورت های مختلف هر چه بیشتر توسعه یافته است.بطور كلی میتوان گفت با انكه انسان قبل از تاریخ پناهگاه زندگی خود را از غارنشینی آغاز كرد ولی از چوب پیش از سایر مواد استفاده نمود.در كاوشهای باستان شناسی در كنار دریاچه های سوئیس،ساووآ(در حوزه آلپ)،ایتالیا و بسیاری از نقاط دیگر كه در گذشته در آب قرار داشته اند پایه های چوبی خانه های شناور مربوط به دوران پارینه سنگی،نوسنگی و عصر آهن هنوز به دست می آید كه نشانه قدمت استفاده از چوب در ساختمان،وسایل كار و منزل می باشد و نشان می دهد كه انسانهای قدیم چوب را به شكل خیلی ابتدایی بخصوص برای پایه و پوشش پناهگاه خود بكار می بردند.جالب اینكه هنوز هم در بعضی نقاط جهان مثل اقیانوسیه و مالاكا،خانه هایی شناور در آب توسط بومی ها به همان صورتهای ابتدایی ساخته می شود.

بطور كلی مصارف چوب در گذشته و تا حدود دویست سال پیش هنوز هم شكل سنتی خود را حفظ كرده بود و از قرنهای متمادی بدون تغییر وتحول چشم گیری در جوامع انسانی رایج بوده است.این مصارف شامل استفاده ازچوب در تهیه؛دسته افزار،گهواره،خانه سازی،تختخواب،نرده بام،وسائل كشاورزی،كشتی و قایق سازی،وسائل نخ ریسی و بافندگی،وسائل جنگی و شكار،میز و نیمكت،در سازی و گاری سازی،تابوت سازی و سوخت،بوده است.

در این میان ملاحظه می گردد كه نقش چوب در تكامل تمدن انسانها از اهمیت ویژه ای برخوردار است بخصوص زمانی كه تعمق كنیم كه در سواحل آبها تنها وسیله حمل و نقل،قایق و كشتی بوده و این وسیله حركت تا چه اندازه در اشاعه تمدن و تكامل آن و در كشف نواحی و منابع ناشنا خته در كره زمین تاثیر داشته و یكی از اسباب حفظ بقاء انسان در طی ادوار تاریخ گردیده است.

در موزه آلتونا در هامبورگ تكامل استفاده از چوب در كلیه موارد مذكور و نقش حیاتی این ماده در تداوم و تكامل انسان ها آشكارا از روی وسائل چوبی كه در آنجا جمع آوری گردیده نمایان است.به همین ترتیب آثار چوبی كه در موزه علوم طبیعی لندن وجود دارد بازگو كننده آن است كه بشر از حدود 10000 سال قبل با نیزه چوبی به شكار می رفته و در اروپای شمالی از 5000سال قبل،از قایق و وسائل چوبی استفاده می كرده است. مساله قبل توجه در تاریخچه مصرف چوب،تكامل صنایع چوبی در مصر قدیم است كه از حدود 3200 سال قبل از میلاد به خوبی به فنون كار با چوب آشنا بوده اند و در دوره آنتولی تیك (دوره سنگ و مس ) از فلز مس افزار های تبدیل چوب ساخته اند.در بازدید از موزه انگلستان و لوور به آثار متعددی از صنایع چوب در مصر قدیم بر می خوریم كه در خور اعجاب و تحسین می باشد و بطور كلی می توان گفت كه در دره نیل درودگری،ساختن گاری،افزار كشاورزی،تهیه روكش های چوبی و تخته لایه (بخصوص برای استفاده در تابوتها و محفظه مومیائی ها ) از ظرافت و دقت خاصی برخوردار بوده است.صنایع مستظرفه چوبی نیز نظیر حكاكی بر روی چوب،منبت كاری و مبل سازی،كه نمونه بارز آن تخت سلطنتی توتان خامون ملكه مصر كه از چوب آبنوس ساخته شده است و مربوط به 4000 سال قبل می باشد،رونق بسزائی داشته است.در كاوشگری ها از آثار مصر قدیم،مراحل مختلف تخته چند لایه سازی به شرح زیر مشخص شده است؛

_ تهیه لایه از توده چوب (چوب ماسیو ) توسط افزارهای شكاف دهنده

_ مسطح كردن و تراش دادن و پرداخت كردن

_ تهیه چسب

_ جور كردن لایه ها و چسب زنی

_ فشردن لایه های چسب خورده و تهیه تخته چند لایه.

در امپراطوری چین در حدود یازده قرن قبل از میلاد مسیح چوب به قدری اهمیت و ارزش داشته است كه آئین نامه هائی برای تنبیه متخلفبن كه درختان را قطع می كرده اند،وضع شده است.در معابد بودائی كه در هند و جنوب شرقی آسیا در اعصار بسیار قدیم ساخته شده اند،مجسمه های چوبی به اشكال مختلف قرار داده شده است،كه ظرافت هنرهای چوبی و اطلاع از خواص این ماده را بازگو می كند و غالب آنها از چوب خوش بوی صندل می باشد.

در یونان نیز صنایع چوب رونق داشته است ولی مسلما قدمت آن به پایه هنر مصریان نمی رسد.در امپراطوری روم از چوب نیز وسائل زیبا می ساختند و قدر مسلم آن است كه آثار روكش سازی چوبی كه در روم قدیم دیده می شود از مصر به بابل و آشور و از آنجا به روم انتقال یافته است.جالب توجه است كه رومیان قدیم به اهمیت نقوش چوب در ریشه وطوقه درختان پی برده بودند و از آنها روكش های خوش نقش،بخصوص از چوب توسكا و پسته،می ساختند.در قرون بعد از میلاد صنایع چوب در اروپای آن روز كه تحت سلطه رومیها قرار داشت نیز توسعه فراوان یافت بطوری كه در سده سوم میلادی رومیها كشتی های عظیم حمل گندم ساخته بودند و بعد ها در حدود سال های 1000میلادی علت تسلط اقوام وای كینگ و فرمان روائی آنان بر اروپای شمالی وجود كشتیهائی بود كه ) آثار آنها در موزه های ممالك اسكاندیناویwasaاز چوب بلوط می ساختند (نظیركشتی جمع آوری شده است.

پس از توسعه دین مسیح،صنایع هنرهای چوبی تحت تاثیر عقاید این دین قرار گرفت و شاهكارهای هنری،بازگو كننده آمال قلبی هنرمندان و كار ورزان در ساختمان كلیسا ها،هنوز هم به چشم می خورد.جالب این كه در اغلب این آثار چوب بلوط كه در شرائط طبیعی دوام زیاد دارد مورد استفاده قرار گرفته است.همانطور كه قبلا گقته شد از زمان شروع قرون معاصر (حدود 200 سال پیش) صنایع چوب عصر جدیدی آغاز كرد و سرانجام در سال 1808 در انگلستان اولین ماشین چوب بری كه شامل یك اره تسمه ای بود،كه در پیرامون دو گردونه می چرخید،ساخته شد و تدریجا در سایر نقاط اروپا این روش معمول گردید.
از این تاریخ چهره تبدیل چوب در جهان عوض شد و چوب درختان قطور به سرعت به قطعات نازك برای مصارف مختلف قابل تبدیل شد و استفاد ه از چوب ابعاد عظیم و متنوعی پیدا كرد.

با كشف نیروی برق و سیستم تلگراف،ارتباط نقاط دور با یكدیگر و انتقال انرژی مشكلی ایجاد می كرد كه این بار نیز تیرهای چوبی حامل سیم تنها راه حل بشمار می رفت بطوری كه در اوایل قرن نوزدهم مصرف تیر ارتباطات بطور سر سام آوری بالا رفت و در حال حاضر هم اهمیت خود را حفظ كرده است.
مصرف چوب به عنوان تكیه گاه (تراورس) خطوط قطار (ریل)،استفاده دیگری است كه اهمیت چوب را در ارتباط انسانها در خشكی ها بازگو می كند.به علاوه ساختن انواع و اقسام محفظه های متحرك چوبی مثل واگن،اطاق ماشین،قطار و اتومبیل هر یك باز گو كننده نقش چوب در تكامل تمدن انسانها می باشد كه تا حال حاضر همچنان بر قرار است و تا پایان جنگ جهانی اول حدود 4000 مورد مختلف برای كار برد چوب می شناختند.

مصرف چوب در ایران تاریخ مدونی از اعصار باستانی ندارد.ولی طبق مطالعاتی كه توسط كاوشگران انجام شده است مردمان بومی ایران قبل از مهاجرت آریائی ها از حدود 4200 سال قبل از میلاد مسیح چوب را برای خانه سازی مصرف می كرده اند و البته استفاد ه از چوب در تهیه وسائل كشاورزی نیز رونق داشته است.ولی از زمان هخامنشیان كه تاریخ مدون تری در دسترس می باشد مصرف چوب در امپراطوری ایران مشخص تر است و در سنگ نوشته هائی كه ازتخت جمشید به دست آمده استفاده از چوب سدر در پوشش و تزئینات كاخها مشخص شده است.

در كیش زردشت همه جا احترام به درخت از دستورهای اصلی بشمار می رفته است و بطوری كه از آثار سنگی تخت جمشید و اشعار قدیمی بر می آید درختان سرو،گز و كنار مقدس بوده اند.در عصر هخامنشیان افزار و ارابه های جنگی از چوب ساخته می شد و مورخین یونانی پیروزی كورش را در فتح سارد مدیون ارابه های چوبی و برجهای چوبی برای حمله به قلاع دشمن میدانند.واضح است كه تسلط هخامنشیان بر سرزمینهای اطراف دریای سیاه و مدیترانه نیز مرهون وجود كشتیهای عظیم و تجهیزات كافی حمل و نقل چوبی بوده است.

از دوره اشكانیان آثار مدونی در دست نیست و ساسانیان بیشتر در معماری (طرح ساختمانهای گنبدی شكل و طاق بازار )شكار،جنگ افزار و آلات موسیقی،از چوب استفاده می كرده اند.مثلا بربط كه شكم بزرگی داشته است،بهترین ساز موسیقی زمان ساسانیان بوده و مادر سازهای شكم دار امروزی نظیر تار،سه تار،كمانچه،ویلون سل و غیره است.

پس از پیشرفت دین حنیف اسلام در ایران نظیر آنچه كه قبلا در مورد عیسویت گفته شد،صنایع و هنرهای چوبی تحت تاثیر رهنمودهای الهی این دین قرار گرفت و بهترین آثار هنری چوبی را می توان در ساختمان مساجد،مزارها و اماكن مقدسه نظیر درب،منبر و كنده كاریها و شبكه بندی ها یافت كه اكثر آنها تا سال های اخیر با وسائل دستی بوجود می آمده است،و همان طور كه صنایع چوب با پیدایش ماشین اره در اروپا تحول تازه ای یافت،در سایر نواحی دنیا به مرور زمان دستگاههای دستی تبدیل چوب به ماشین های تبدیل تغییر یافت و در منطقه هاری آذربایجان نیز ابتدا چوب بری ها و سپس سایر كارخانه های تبدیل چوب مثل كبریت سازی،تخته چند لایه سازی،فیبر سازی،تخته خرده چوب سازی،مقوا سازی و غیره آغاز بكار كردند كه عموما قدمت آنها به 50 سال هم نمی رسد

Copyright © 2011 – Powerded By T.Nanavay