درودگری , نجاری , صنایع چوب , درودگری چیست ؟

درودگری

درودگری- درودگری یا نجاری شغلی با قدمت چند هزار ساله

نجاری . درودگری، هنر و تجارت برش ، کار بر روی چوب و اتصال چوبها به یکدیگر است . این اصطلاح شامل هر دو جنبه چوب از نظر ساختاری و قاب بندی و مواردی مانند درها ، پنجره ها و راه پله ها است.

درودگری یا همان نجاری از زیرگروه های صنایع چوب است که از دیرباز بشر به آن مشغول بوده است. این حرفه در دهه های گذشته از جایگاه ویژه ای در میان مشاغل برخوردار بوده است. در این مقاله سعی بر این است که به توضیح مفاهیم کلی درودگری بپردازیم و شما را با این هنر قدیمی هرچه بیشتر آشنا کنیم.

تعریف درودگری

هنر درودگری در اصل همان هنرنمایی فرد درودگر روی چوب است به این منظور که قطعات چوب را به شکل دلخواه برش بدهد و کنار هم بچیند و از ترکیب آن ها با هم، وسیله ای کاربردی یا با مصرف تزیینی بسازد. همچنین هنر چوب تراشی و کنده کاری روی چوب و ساخت سازهای موسیقی هم جزو هنر زیبای نجاری یا درودگری به حساب می آیند.

تاریخچه درودگری

درودگری– صندلی یافت شده در تپه چشمه علی در جنوب شرق تهران یا همان شهر ری

در زبان فرانسه قدیم واژه ای به معنی کالسکه ساز وجود داشت که واژه کنونی نجاری یا درودگری از آن مشتق شده است. چوب و ابزارآلات ساخته شده از چوب از آغازین دوران وجود بشر بر روی کره خاکی مورد توجه و استفاده بوده است. از چوب به عنوان ابزار کشاورزی، ماهیگیری، ساخت سر پناه، ساخت وسایل منزل، ساخت کشتی، سوزاندن و گرم شدن و غیره استفاده می شده است، اما متأسفانه به این دلیل که چوب در گذر زمان دچار پوسیدگی می شود، بقایای سازه های چوبی قدیمی یافت نمی شوند یا یافتنشان بسیار دشوار است.

درودگری هنری با قدمت چند هزار ساله است و شواهد وجود چاه آب ساخته شده با چوب بلوط در 7000 سال قبل در آلمان شرقی دیده شده است. در مصر باستان در نقاشی های 2000 سال قبل از میلاد تصاویر تخت و صندلی چوبی مشاهده می شود. حدود 400 سال بعد از میلاد، کار با چوب به عنوان یک هنر مطرح شد و محبوبیت و مقبولیت زیادی پیدا کرد.

در جای جای دنیا اثر این هنر اصیل با سازه هایی با قدمت های مختلف به چشم می خورد. ایران نیز از این امر مستثنی نیست و درودگری و کار با چوب نقش بسزایی در زندگی ایرانیان داشته است. گفته می شود که هنر درودگری در ابتدا از مصری ها شروع شده و در گذر زمان به چین و بعد از آنجا به یونان، بابل، ایران و سایر ممالک و تمدن ها رسیده است.

از جمله قدیمی ترین نمونه های چوبی دیده شده در ایران، می توان به صندلی یافت شده در تپه چشمه علی در جنوب شرق تهران یا همان شهر ری توسط اریک اشمیت در سال های 1934تا1936 دانست. این صندلی متعلق به نیمه دوم هزاره ششم قبل از میلاد و به رنگ قرمز است که در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شده است. در منطقه املش در استان گیلان هم نمونه ای صندلی قدیمی متعلق به دو هزار سال قبل از میلاد کشف شده است.

استفاده از چوب به عنوان وسایل کاربردی مثل لوازم منزل، صندلی، وسایل آشپزخانه و غیره در دوران قبل از اسلام هم رایج بوده است، ولی عمدتا این وسایل نمایی ساده و بدون نقش و نگار داشتند و وسایل زیبا و پر نقش و نگار مختص پادشاهان و منازل آن ها بود. بعد از اسلام، از سازه های چوبی زیبا و تراش خورده بیشتر در درب اماکن متبرکه، منبر مساجد، ضریح ها و … استفاده می شود و هنرهایی مانند منبت کاری، معرق کاری، مشبک، خراطی، ارسی، گره چینی و غیره هم پدید آمدند.

ابزار درودگری

درودگری- ابزارآلات درودگری

هنر درودگری یا نجاری جزو هنرهایی است که گستردگی بالایی دارد و در گذر زمان ابزارآلات گوناگونی ابداع و وارد حیطه این صنعت شده اند و در دوران های مختلف به تکامل خود رسیده اند. از جمله این ابزارآلات می توان به چند مورد زیر اشاره کرد :

انواع اره نجاری
دریل
گندگی
کمپرسور هوا
اور فرز
رنده در انواع برقی و دستی
جعبه ابزار
پولیشر
زاویه سنج
متر و گونیا
مغار و چکش
پیستوله
رطوبت سنج
سنباده زن
میخ کوب و منگنه کوب
و غیره

نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که ابزار نام برده شده در این قسمت صرفا جهت اطلاعات اجمالی بوده و ابزارآلاتی که در هنر درودگری و نجاری به کار گرفته می شوند، بسیار گسترده تر از این فهرست هستند.

جایگاه درودگری در ایران

درودگری- کلبه ساخته شده از چوب

از گذشته دور تا به امروز، کشور ایران با داشتن جنگل های شمالی مخصوصا در خطه گیلان و مردم هنر دوست، حرف زیادی در صنعت درودگری داشته است؛ به طوری که درودگری و نجاری جزو مشاغل پر رونق مردم گیلان بوده است و گیلان را به عنوان مهد تمدن چوب ایران می شناسند. علاقه به چوب و حرفه درودگری به قدری زیاد و عمیق است که در بعضی از مناطق حتی خانه هایشان را هم از چوب می ساخته اند و این خانه ها باعث صرفه جویی در مصرف انرژی می شدند و این امر به این علت است که به خاطر طبیعت به خصوص چوب، داخل این خانه ها در تابستان خنک و در زمستان گرم است.

درودگری- منبت کاری

اما متأسفانه امروزه با ورود مدرنیته به جوامع مختلف دنیا از جمله ایران، جایگاه این هنر کمی کمرنگ تر شده است و به موارد کمتری محدود شده است. دیگر افراد تمایلی به داشتن خانه ها یا کشتی و قایق های چوبی ندارند، ولی همچنان از چوب برای سازه های داخل منزل، نظیر مبلمان، دکوراسیون داخلی، وسایل تزئینی و غیره استفاده می شود و هنرمندان مختلف در زمینه هایی نظیر خراطی، منبت کاری، معرق کاری، مشبک و غیره مشغول به کار هستند.

چگونه درودگری را بیاموزیم؟

اهمیت آموزش در کارهای مختلف مخصوصا کارهای فنی و هنری بسیار بالا است، زیرا بدون گذراندن دوره های آموزشی خوب، فرد مجبور است هر آزموده ای را دوباره بیازماید و این کار باعث اتلاف وقت و انرژی و حتی کاهش انگیزه و علاقه فرد برای ادامه مسیر می شود.

هنر درودگری و کار با چوب نیز از این قاعده مستثنی نیست. برای آموزش این هنر کلاس ها و راه های مختلفی وجود دارد که در اینجا به بررسی برخی از آن ها می پردازیم:

کارآموزی در کارگاه های خصوصی

این نوع کارگاه ها زیاد برای یادگیری نجاری و درودگری مناسب نیست، زیرا هدف اصلی آن ها آموزش به افراد نیست؛ بلکه ساخت سازه های چوبی و کسب درآمد است. این نوع آموزش معمولا بدون دستمزد است. کارآموزی که وارد این کارگاه ها می شود، معمولا کارهایی که به وی سپرده می شود را گاه به طور مداوم برای ماه های طولانی انجام می دهد و از یادگیری تکنیک های دیگر باز می ماند. این نوع آموزش به طور کلی بازدهی آموزشی پایینی دارد.

اگر فرد نه به عنوان کارآموز، بلکه به عنوان یک فرد حقوق بگیر هم وارد این کارگاه ها شود، باز هم امکان کار با تمامی دستگاه ها را ندارد و فقط در قسمتی که کارفرما تعیین کرده است، مشغول به کار می شود که این امر هم با هدف آموزش همخوانی ندارد.

کلاس های کوتاه مدت دولتی و سازمانی

در این کلاس ها مدارک قابل قبول و معتبری صادر می شود، ولی بیشتر از این که علم و دانش در کار نجاری مهم باشد، داشتن مهارت مهم است و این کلاس ها به دلایل مختلف روی تبحر هنر آموزان تمرکز لازم را نمی گذارند. هنرجویان بعد از گرفتن مدارک این کلاس ها و در زمان استخدام در شرکت های خصوصی، باید مهارت خود را به کارفرما ثابت کنند. یکی دیگر از نقاط ضعف این گونه کلاس ها این است که بعضا مطالبی که در کوتاه مدت می توان آموزش داد را در بازه زمانی بلند مدت ارائه می دهند و عملا از نظر زمانی مقرون به صرفه نیست؛ البته از نکات مثبت این روش می توان به وجود ابزارآلات پیشرفته در کارگاه های آموزشی اشاره کرد.

هنرستان های فنی و حرفه ای و دانشگاه های دولتی و آزاد

فرد با ورود که این هنرستان ها در دوران تحصیل خود می تواند به بهترین وجه و با امکانات نسبتا خوب، مطالب مرتبط با صنعت درودگری را فرا گرفته و بعد از ورود به دانشگاه، در رشته های صنایع چوب یا مهندسی سازه های چوبی تحصیلات خود را تا سطح دکتری ارتقاء دهد؛ ولی این نوع فراگیری هم زمان بر است.

کلاس های کوتاه مدت و بلند مدت خصوصی

هدف اصلی این کلاس ها، آموزش نجاری به صورت کاملا تخصصی است تا هنر آموزان بتوانند با استفاده از امکانات موجود در کارگاه، به سطح مهارتی مورد نیاز و مطلوب خود برسند و به راحتی در شرکت های خصوصی استخدام شوند. این کلاس ها علم و مطالب تئوری دانشگاهی را با تجربه عملی ادغام کرده و یک بازدهی مطلوب ارائه می دهند. اگر فرد برای گرفتن مجوز نیاز به مدرک سازمان فنی و حرفه ای داشت، خیلی راحت می تواند با اطلاعاتی که از این کلاس ها کسب کرده است در آزمون سازمان فنی و حرفه ای شرکت کرده و مدرک اخذ نماید.

معایب شغل درودگری

ساعت کاری این شغل بالا است و اگر فرد بخواهد سفارشی را به موقع تحویل دهد، شاید مجبور باشد چندین روز پیاپی را به صورت مدام و حتی شبانه به کار مشغول شود. گاه برای انجام بعضی از پروژه ها، فرد مجبور است در شرایط آب و هوایی نا مناسب مشغول به کار شود.

شغل درودگری خطراتی از قبیل آتش سوزی، گرد و غبار و آسیب به سیستم تنفسی، سر و صدای بالا، آسیب های بدنی و مخصوصا آسیب به چشم و غیره را دارد؛ اما با این حال علاقمندان در این زمینه به راحتی می توانند با استفاده از ابزارآلات استاندارد و رعایت نکات ایمنی لازم، سلامت خود را حفظ کنند.