سنگ صابون چیست؟

سنگ صابون چیست؟ چگونه شکل می گیرد؟ چگونه استفاده می شود؟(ترجمه)

سنگ صابون چیست؟

سنگ صابونی، سنگی دگرگونی است که عمدتاً از تالک به همراه مقادیر مختلفی از کلریت، میکاها، آمفیبول ها ، کربنات ها و دیگر کانی ها تشکیل یافته است. به این خاطر که این سنگ عمدتاً از تالک شکل گرفته، سنگی بسیار نرم می باشد. رنگ های سنگ صابون معمولاً خاکستری، مایل به آبی، سبز یا قهوه ای و رنگارنگ می باشد. نام سنگ صابون از لمس صابونی و نرمی آن مشتق شده است.

نام “سنگ صابون” اغلب در مواردی دیگر بکار می رود. معدنکاران و حفاران این نام را برای هر نوع سنگی که در هنگام لمس کردن، صابونی و لغزنده باشد، بکار می برند. اغلب در بازار صنایع دستی، تندیس ها و اشیاء تزئینی ساخته شده از سنگ های نرمی مانند مرمر سفید (آلاباستِر) یا سرپانتین را ساخته شده از “سنگ صابون” می نامند. بنابراین اگر نوع سنگ بکاررفته برای ساختن اشیاء برای شما اهمیت دارند مراقب باشید.

بسیاری نام “ اِستاتيت “(steatite) را به یک معنا با “سنگ صابون” بکار می برند. با این همه برخی نام ” استاتيت ” را مختص یک سنگ صابونی می دانند که نابرگوار(unfoliated) و ریزدانه بوده، تقریباً 1000 درصد از تالک تشکیل یافته و بسیار مناسب برای کنده کاری است.

سنگ صابون چگونه شکل می گیرد؟

سنگ صابون اغلب در مرزهای صفحه های همگرا (convergent plate boundaries)یعنی جایی که منطقه وسیعی از پوسته زمین در معرض حرارت و فشار مستقیم قرار می گیرد، شکل می گیرد. پریدوتیت ها، دونیت ها و سرپانتینیت ها در این محیط می تواند تحت تاثیر دگرگونی به سنگ صابون مبدل گردند. در مقیاسی کوچکتر، سنگ صابون می تواند در جاهایی شکل گیرد که دُولوسنگ سیلیسی (siliceous dolostones) بوسیله سیال های داغ و از نظر شیمیایی فعال، تحت فرآیند متامورفیسم (دگرگونی) آلتره شود.

خصوصیات فیزیکی سنگ صابون

سنگ صابون اساساً از تالک شکل گرفته بنابراین خصوصیات فیزیکی مشابه زیادی با آن کانی دارد. این خصوصیات فیزیکی، سنگ صابون را برای بسیاری از کاربردها، مفید می گرداند. این خصوصیات فیزیکی مفید عبارتند از:

· نرمی و بسیار آسان بودن برای کنده کاری

· نامتخلخل بودن

· غیرجاذب بودن (nonabsorbent)

· هدایت الکتریکی پائین

· مقاومت حرارتی

· ظرفیت گرمایی ویژه بالا

· مقاومت در برابر اسیدها و بازها

سنگ صابون، مانند سنگ های دیگر می تواند ترکیب کانیایی مختلفی داشته باشد. این ترکیب به جنس سنگ مادر و شرایط دما و فشار محیط دگرگونی آن وابسته است. در نتیجه خصوصیات فیزیکی سنگ صابون می تواند از معدنی به معدن دیگر و حتی در میان یک واحد سنگی یکپارچه (single rock unit) متفاوت باشد.

برخی اوقات درجه متامورفیسم اندازه دانه های سنگ صابون را تعیین می نماید. سنگ صابون دانه ریز برای کنده کاری با کیفیت عالی، مناسب تر می باشد. حضور کانی های دیگری غیر از تالک و درجه متامورفیسم می تواند بر سختی سنگ صابون (hardness) تاثیر گذارد. برخی از گونه های سخت دیگر سنگ صابون برای ساختن روکش های کابینت ها به سنگ صابون تالکی خالص (pure talc soapstone)، به این دلیل که بسیار مقاوم ترند، ترجیح داده می شوند.

سنگ صابون چگونه مورد استفاده قرار می گیرد؟

خصوصیات ویژه سنگ صابون آنرا برای گستره ای از مصارف مناسب می گرداند. شماری از مصارف سنگ صابون در زیر و در زیرنویس عکس های موجود در این مقاله شرح داده شده است.

– روکش های کابینت آشپزخانه و آزمایشگاه ها

– ظرفشویی ها

– دیگ ها، تخته های چخت و پز و سنگ جوش*

*: boiling chip or boiling stone] تراشه جوش یا سنگ جوش موادی ریز یا سطوح غیر هموار هستند که به مایع اضافه می گردند تا اینکه به آرامی جوش خورده از غلیان آن جلوگیری گردد.[

– کاسه ها و بشقاب ها

– سنگ قبر

– پنل های الکتریکی

– کنده کاری های تزئینی و تندیس ها

– کف و جداره شومینه

– بخاری های چوب سوز

– کاشی های دیوار و کف

– سنگ نمای ساختمان ها

– گرم کننده های تخت خواب (bed warmers)

– مدادهای نشانه گذاری (marking pencil)

– قالب های ریخته گری فلزات

– سنگ های مبرد (cold stones)

روکش کابینت آشپزخانه ها و آزمایشگاه ها

سنگ صابون اغلب به عنوان سنگی طبیعی جایگزینی برای گرانیت یا مرمر در ساخت روکش کابینت هاست. سنگ صابون بکاررفته در آزمایشگاه ها در برابر اسیدها و بازها تاثیرناپذیر (unaffected) است و در آشپزخانه ها با گوجه ها، نوشیدنی ها، سرکه و دیگر غذاهای معمولی لکه دار نمی شود. حرارت بر سنگ صابون تاثیر نمی گذارد. دیگ های داغ می توانند بدون ترس از ذوب شدن، سوختن و یا سایر آسیب ها، مستقیماً بر روی سنگ صابون قرار گیرند.

سنگ صابون، سنگی است نرم که به عنوان روکش کابینت ها به آسانی خراشیده می شود. با این همه یک صیقل ملایم و پردازش با روغن های نفتی (mineral oil) به آسانی خراش های کم عمق را از بین می برد. سنگ صابون برای بکارگیری به عنوان رویه میزکار یعنی جایی که اشیاء تیز یا ساینده روی آن قرار خواهند گرفت، مناسب نمی باشد.

کاشی ها و پنل های دیواری سنگ صابونی

در مکان هایی که حرارت و رطوبت وجود دارند، کاشی ها و پنل های سنگ صابونی،

انتخابی عالی می باشند.سنگ صابون، چگال و بدون تخلخل بوده، به خود رنگ نمی گیرد و آب را نمی پاشاند. این خصوصیات کاشی ها و پنل های دیواری سنگ صابون را انتخابی مناسب برای دوش ها، دیوارهای پیرامون وان (tub surround) و قاب های پشت ظرفشویی (backsplash) می سازد.

سنگ صابون یک مقاوم حرارتی است و نمی سوزد. این ویژگی آنرا برای پوشش دیوار پشت بخاری ها و اجاق های چوب سوز، بسیار مناسب می گرداند. شومینه ها نیز با سنگ صابون پوشیده می شوند تا کف شومینه ای (hearth) را بسازند که حرارت را به سرعت جذب کرده و آن را مدت زمان زیادی پس از خاموش شدن آتش، ساتع نماید. این ویژگی سنگ صابون در اروپا بیشتر از هزار سال پیش شناسایی شد و بسیاری از کف شومینه های اولیه از سنگ صابون پوشیده شده بودند.

اجاق های چوب سوز سنگ صابونی

سنگ صابون در دمایی که چوب می سوزد، نسوخته، ذوب نمی گردد و این قابلیت را دارد که حرارت را جذب و آنرا ساطع نماید. این خصوصیات از سنگ صابون یک ماده عالی برای ساختن اجاق های چوب سوزمی سازد. اجاق های ساخته شده از سنگ صابون داغ شده و حرارت را به درون اتاق ساطع می نماید. این سنگ همچنین با داغ نگهداشتن ذغال، اغلب افزودن چوب بیشتر را بدون نیاز به آتش زنه (kindling) امکان پذیر می سازد.

دیگ های پخت و پز سنگ صابونی

دیگ های پخت و پز سنگ صابونی، حرارت را به آسانی از اجاق جذب نموده، به سوپ یا خورش انتقال می دهند. به این خاطر که جداره آنها به نسبت دیگ های فلزی، ضخیم تر است مدت زمان نسبتاً بیشتری برای داغ شدن آنها نیاز است. با این همه آنها محتویات خود را به طور یکنواخت حرارت می دهند و حرارتشان را زمانی که از اجاق برداشته می شوند حفظ می نمایند- پخته شدن محتویات این دیگ ها تا زمانیکه دیگ خود به خود سرد شود ادامه می یابد. افرادی که یاد می گیرند چگونه با این دیگ ها آشپزی کنند ارزش آنرا بسیار خوب درک می کنند.

بشرِعصرحجر اولین دیگ های پخت و پز را از سنگ صابون بدون کمک گیری از ابزارهای فلزی ساخت. روی این سنگ های نرم با سنگ های تیز و بران، شاخ ها (antlers) و استخوان کار می شد. هنرمندان ماهر، کنده کاری این دیگ ها را مستقیماً روی برونزدها انجام می دادند. دیگ های سنگ صابونی کوچک بسیار ارزشمند بوده، بطورگسترده ای مورد دادوستد قرار می گرفتند. دیگ های بزرگ سنگ صابونی بسیار سنگین بودند و جابجایی آنها بسیار دشوار بود. اعتقاد باستان شناسان براینست که دیگ های بزرگ سنگ صابونی در مکان هایی مورد استفاده قرار می گرفتند که ساکنان آنان قصد اقامت های طولانی را داشتند.

در این عکس، روکش های کابینت تیره وظرفشویی از سنگ صابون ساخته شده اند. سنگ صابون مقاوم در برابر حرارت و لکه شدگی می باشد. غیرمتخلخل بوده و در برابر حمله اسیدی و بازی مقاوم می باشد. سنگ صابون اغلب به عنوان یک سنگ طبیعی روکش کابینت در آشپزخانه ها و آزمایشگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد. (تصویر از: Virginia Hamrick)

تالک بسیار نرم است و رنگ خاکه ای (streak) سفید دارد. از آنجایی که سنگ صابون عمدتاً از تالک ساخته شده، زمانیکه روی هر جسمی سائیده شود، پودری سفید رنگ را از خود به جای می گذارد. این اثر سفیدرنگ مشابه پودر تالک بوده و به آسانی بدون جایگزاری یک علامت ثابت زدوده می شود. مدادهای سنگ صابونی بوسیله خیاطان برای علامتگزاری روی پارچه ها بکاربرده می شوند. نشانه گذارهای سنگ صابونی همچنین بوسیله جوشکاران نیز بکاربرده می شوند. این پودر مقاوم در برابر حرارت است و زمانی که قطعه مورد جوشکاری در طول مدت جوشکاری حرارت می بیند، با سوختگی از بین نخواهد رفت.

سنگ خنک کننده نوشیدنی، مکعب هایی کوچکی از سنگ صابون هستند که در یخچال سرد شده، سپس برای خنک کردن نوشیدنی مورد استفاده قرار می گیرند. این خنک کننده ها ذوب نشده و نوشیدنی را رقیق نمی کنند. از آنجا که سنگ صابون ظرفیت گرمایی ویژه بالایی دارد و دما را بسیار آهسته تغییر می دهد، مقدار کمی از سنگ های خنک کننده نوشیدنی، می توانند یک لیوان نوشیدنی را برای مدت 30 دقیقه و یا بیشتر خنک نگه دارند.

مجسمه حکاکی شده سر یک زن روی استاتیت مشکی مربوط به قبیله سرخپوستی اینویت (Inuit) ، استاتیت گونه ای بسیار دانه ریز از سنگ صابون می باشد.

(عکس از Pierre Chouinard)

مجسمه بسیار مشهور”مسیح نجات دهنده” (Christ the Redeemer) که بر شهر ریودوژانیروی برزیل مشرف است از بتن مسلح ورویه سنگ صابون نما ساخته شده است. این مجسمه حدود 37 متربلندی داشته، روی کوه کورکووادو (Corcovado) قراردارد.

قالب گلوله سنگ صابونی که مربوط به دوران جنگ انقلاب آمریکا (1783-1775) می باشد. دو نیمه ازاین قالب می توانستند روی هم منطبق شده و به وسیله تکه های چوبی فرورونده در سوراخ های تعبیه شده در طرفین قالب، کیپ شوند. سپس سرب ذوب شده به درون 4 قالب گلوله ریخته می شد. قالب پس از خنک شدن باز گردیده و راهگاه (sprue) سرب از گلوله بریده شده، سطح گلوله صیقل خورده تا هموار می گردید. سنگ صابون به این دلیل برای ساختن قالب گلوله بکار می رفت که می توانست به راحتی کنده کاری شود، مقاوم حرارتی بود و به اندازه ای پایدار بود که می توانست برای صدها سال بکار گرفته شود.

(عکس از Guilford Courthouse )

بومیان آمریکایی ظرف های پخت و پز را از سنگ صابون می ساختند. این ظروف برای پختن گوشت و خورش در آتش قرار می گرفتند. دهانه یک ظرف نشکسته در حدود 10 سانتی متر عرض داشت. سنگ صابون برای این دست پخت و پزها بسیار عالی بود به این خاطر که در برابر حرارت مقاوم بوده و می توانست حرارت آتش چوب را تاب بیاورد.

(عکس از Grand Teton )

بومیان آمریکا سنگ های جوشاندن (boiling stones) را از سنگ صابون می ساختند. پخت و پز در گودالی کوچک که از یک پوست ضخیم حیوان پوشیده شده بود، انجام می پذیرفت. سنگ جوشاندن در نزدیکی آتش قرار می گیرفت تا زمانی که بسیار داغ می شد. سپس با فرو کردن چوبی در سوراخ تعبیه شده، سنگ داغ شدن، از آتش برداشته به درون گودال ویژه پخت و پزانداخته می شد .

(عکس از Ocmulgee National Monument)

“فیلمی در این زمینه موجود است. در صورت تمایل توسط ایمیل ارسال خواهد گردید”

باقیمانده صفحه کنترل ساخته شده از سنگ صابون نیروگاه برق کاس کاب (Cos Cob) نزدیک گرینویچ کِنِتیکِت (Greenwich, Connecticut) که در سال 1907 ساخته شده بود. قطعات ضخیم سنگ صابون اغلب برای نگهداری تجهیزات ولتاژ بالا وشبکه سیم کشی استفاده می شدند به این خاطر که سنگ صابون مقاوم حرارتی است و الکتریسیته را هدایت نمی کند. (تصویر از Jet Lowe, Historic American Buildings Survey)

یک جوهردان (inkwell) سنگ صابونی مربوط به سال 1700 میلادی با حروف اول اسم “ِای اِل” حکاکی شده بر یک طرف آن. (عکس از Guilford Courthouse National Military Park)

سنگ صابون توسط بومیان آمریکایی برای ساختن چَپُق ها بکار گرفته شده است. آنها سنگ صابون را به این خاطر بکار می بردند که این سنگ برای کنده کاری و سوراخ کاری آسان می باشد. ظرفیت گرمایی ویژه بالای سنگ صابون این خاصیت را به چَپُق می بخشد که جداره خارجی دمایی پائین تر از تنباکوی در حال سوختن در جداره داخلی داشته باشد. (عکس از Gill André)

توجه!