معرفی مسجد جامع اصفهان و ارزش‌های برجسته جهانی

مسجد جامع اصفهان

مسجد جامع اصفهان، زیباترین محراب های گچ بری شده ی مساجد ایران
مسجد جامع اصفهان، یادگاری از قرون ابتدایی اسلام و یکی از آثار تاریخی و مهم شهر اصفهان که به نام مسجد جامع عتیق هم معروف است.

این بنا که ساختار اولیه ی آن به قرون نخستین اسلامی باز می گردد و به عنوان نمونه ای ارزشمند از مساجد چهار ایوانی به شمار می آید.

طبق مدارک تاریخی این مسجد در طول زمان به سبب آتش سوزی، زلزله، جنگ ها و نا آرامی ها خراب و دوباره بازسازی شده است.

معرفی مسجد جامع اصفهان و ارزش‌های برجسته جهانی

« مسجد جامع اصفهان، با عظمت خاموش، جدی و اسرارآمیز خود یکی از زیباترین آثار معماری جهان است.»

( پروفسور آرتور اپهام پوپ)

شهر اصفهان ، مرکز شهرستان استان اصفهان ، با پهنه‌ای حدود دویست و پنجاه کیلومترمربع ، در دل فلات ایران قرار دارد .

منابع و مآخذ

_ اتینگهاوزن، ریچارد، هنر و معماری اسلامی (1) 1250-650، ترجمه یعقوب آژند، تهران: انتشارات سمت، چاپ سوم، زمستان 1382

_ انصاری، جابر، تاریخ اصفهان و همه جهان، نشر حسین عمارزاده صاحب امتیاز روزنامه و مجله خرد، چاپ مهر 1321

_آیت الله زاده شیرازی،باقر، “مساجد جامع اولیه- منطقه اصفهان- واقع در مرکز محله محال اردستان”، مجله اثر، سال لول، شماره اول، بهار 1359

_ پوپ، آرتور اپهام، معماری ایران: پیروزی شکل و رنگ، ترجمه کرامت الله افسر، تهران: یساولی، فرهنگسرا، 331 تا 332

_ سیرو، ماکسیم و گدار، آندره، آثار ایران، ترجمه ابوالحسن سرو قد مقدم، انتشارات آستان قدس، جلد 4 چاپ 1368

_  فلاری، اس، مسجد نایین، ترجمه کلود کرباسی، مجله اثر، شماره 22 و 23، ،1372 صفحه 151تا 167

_ گالدیری، اوژینو، مسجد جامع اصفهان، ترجمه عبدالله جبل عاملی، تهران: انتشارات میراث فرهنگی، جلد 3 چاپ اول 1370

_ گالدیری، اوژینو، مسجد جامع اصفهان در زمان آل بویه، ترجمه حسین علی سلطان زاده پسیان، سازمان ملی آثار باستانی، مشهد: آستان قدس رضوی، 1368

_گدار، آندره، و دیگران، آثار ایران، ترجمه ابوالحسن سرو مقدم، مشهد: آستان قدس رضوی، چاپ 1368

_ هنرفر، لطف الله، آشنایی با شهر تاریخی اصفهان، چاپ 1344

_ مافروخی، مفضل بن سعد، محاسن اصفهان، ترجمه حسین بن محمد آوی، انتشارات مرکز اصفهان شناسی و خانه ملل، چاپ 1375

_ ……..، مساجد جامع ایران مسجد جامع اصفهان، انتشارات موزه رضا عباسی، چاپ 1358

_ مشکوتی، نصرالله، فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران، اولین نشریه سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران، تهران: انتشارات سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران، 1349

منبع: http://anthropology.ir

---

 

گزارش بازدید از مسجد جامع اصفهان +عکس
مسجد جمعه یا مسجد جامع اصفهان از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین ابنیه مذهبی ایران است. کاوشهای باستانشناسی نشان از آن دارد که احتمالا این مسجد پیش از تسلط اعراب بر این شهر، مرکز مذهبی مهم شهر بوده و بصورت یکی از آتشکده‌های شهر اصفهان کاربری داشته‌است. کشف یک پا ستون، با تزیینات دوره ساسانیان، در منطقه شمالی مسجد، وجود بنایی قبل از اسلام را تایید می‌کند. درباره تاریخچه تغییر و تحولات مسجد اختلاف نظرهایی وجود دارد ولی به نظر می‌آید ساخت مسجد جامع به قرون اولیه هجری و در زمان عباسیان بوده که در قرن سوم هجری محراب آن تخریب و جهت قبله آن اصلاح شده‌است.نکته جالب توجه در معماری این مسجد آنست که بخش‌های گوناگون آن در طول نزدیک به دوهزار سال شکل گرفته‌اند و طی این سالها همواره در حال مرمت و باز سازی بوده‌است که آخرین آنها بازسازی بخش تخریب شده بر اثر بمباران هواپیماهای عراقی در طول هشت سال جنگ ایران و عراق بوده‌است.مهم‌ترین طرحهای توسعه در دوران آل بویه و صفویه صورت پذیرفته‌اند. سبک معماری مسجد شیوه رازی است.
از مرکز شهر به سمت مقصد خود واقع در خیابان قیام (سبزه میدان) حرکت میکنیم.

باسرعت مجاز در صبح یکروز معمولی پانزده دقیقه ای به مقصد میرسیم.بافت مدرن شهری را پشت سر گذاشته و در انجا به بافت سنتی و کوچه بازارهای تنگ و برخی بازسازی شده میرسیم ؛ خیابانی ازفروشنده ،مردم پیر و جا افتاده و گاهی دانش آموزان و دانشجوبان و چند توریست که همراه با لیدر های خود به بازدید موزه های معماری جهان آمده اند.
انتهای یک بازار با بافت قدیمی

چند پله متوالی و در چوبی بزرگ ورودی مسجد را میبینیم .

گه دورتادور آن با کاشی های ادوار مختلف پوشیده شده است.بخشی از اطلاعات مسجد و معمار و..بر روی کتیبه های ورودی مسجد نوشته شده است مثلا در ورودی مسجد که کاشی ها با خط کوفی بنایی تزئین شده اند در سمت چپ درب ورودی کتیبه ای با متن [سال 1218 ه ق خطاط کتیبه آقای اصفهانی] قرار دارد.

پس از ورود به مسجد در سمت چپ و راست خود کاشی های مکتوب به خط کوفی بنایی را مشاهده میکنیم که روی هرکدام نوشته های [عجلو به صلاه قبل فوت و عجلو به صلاه قبل موت] به سختی خوانده میشود.

پس از چند قدم وارد شدن سمت راست خود ماکتی از مسجد قرار گرفته و در کنار آن ستون اولیه از قرن 2 ه-ق که زمان سنگ بنای اولیه مسجد بوده است.البته این ستون توسط دو ستون چوبی که مرمت گران قرار داده اند نگهداری میشود.

کمی جلودر از این مکان به سمت چپ کتابخانه مسجد وارد میشویم که موزه پچبری جهان در آن قرار دارد، چرا که هیچکدام از چشمه های سقف و ستون شبیه دیگری نیست.و این خوذ فلسفه بناهای اسلامی ست که نمادی از این که هیچ چیز در جهان (طبیعت) شبیه دیگری نیست.
مسجد جامع اصفهان نیز همچون بسیاری از بناهای کهن دارای دو چفد (قوس) باربر و غیربارور می باشد. که به قوس های غیر بارور که معمولا برای رفت و آمد بوده و قوس کمخیز دارد کلیل میگویند.

در کنار ستون ها آمودهایی قرار دارد که به شکل کلاه سربازان صفوی بوده و برای روشنایی استفاده میشده و سربازان انجام به وظیفه زیر آن می ایستادند.

روبروی آمودها و چند قسمت دیگر شباک هایی قرار دارد که فضای درون و بیرون را جدا میکند.

سپس به صفه جنوبی نظام المک که گنبدی مرتفع و زیبا دارد میرسیم .یکی از نمادهای این گنبد ها که از مربع میانی صفه به دایره گنبدختم میشود اتصال مادیات به معنویات است.گه این تبدیل توسط سه کنج ها (گوشواره ها) انجام شده .محراب اولیه صفه نظام الملک محرابی سلجوقی ست که تناسب بیشتری با بنا دارد اما روی آن را محراب مزعین با کاشی و گچبری های معرق صفوی پوشانده است که کوچکتر از محراب سلجوقی میباشد.

درون گچبری های صفوی و بالای محراب نوشته ای از اسامی (الله ،محمد،علی…)به خط کوفی ذکر شده استو

پس از خارج شدن از صفه به ایوان نظام الملک وارد میشویم که دیوارهای آن با کاشی معرق تزئین شده خطوط بالایی ایوان به خط کوفی بنایی و خطوط دور آن به خط ثلث میباشد میان ایوان سنگ آب قرار دارد که هرکسی بر وجود آن عقیده ای دارد یکی میگوید برای “آب خوردن “و دیگری میگوید “برای وضو گرفتن”و البته با منطق هم موضوع آب خوردن بیشتر جور می آید.

در این ایوان کتیبه ای وجود دارد که دستورات شاه به خط ثلث روی آن ذکر شده.و بالای ایوان (ورودی صفه)مقرنس هایی وجود دارد که به خط کوفی مزعین شده.

پس از بازدید صفه جنوبی به صفه غربی میرویم(صفه استاد) گه در بالای آن نام سلطان حسین بانی آن نوشته شده است.نوشته های که درون ایوان است بصورت آینه وار(مثنی)و با خط کوفی ست.

در این صفه بیت الشتا و محراب اولجایتو که در زمان ایلخانی ساخته شده است قرار دارد.در کنار محراب اولجایتو سه منبر که به ترتیب مربوط به صفوی ،ایلخانی و تیموری قرار گرفته .
در انتهای صفه در کوچکی که به بیت الشتا باز میشود که مربوط به دوره تیموری مورد توجه قرار میگیرد مکانی تاریک که از چادرهای مغولی ایده گرفته شده که طاق های چاربخشی

در تابستان خنک و در زمستان گرم ، نوری که در این مکان است به دلیل جنس سنگ ها که از مرمر سفید است و چند پنچره کوچک در سقف چارطاقی هاست.
پس از خروج از این صفه اولین چیزی که مورد نظر قرار میگیرد خدای خانه میان حیات که در زمان قاجار ساخته شده و مسقف بودن آن باعث میشود که آب درون آن خنک بماند.که البته بزرگترین خدای خانه ایران متعلق به مسجد عتیق شیراز است.

در قسمت شمالی مسجد صفه ای دیگر بنام تاج الملک که به تقلید صفه نظام الملک به دستور ابولفنائم مرزبان فیروز شیرازی ملقب به تاج الملک

در سال 482 ه ق ساخته شده است.اما بسیار کوچکتر از صفه نظام الملک است و یکی از زیباترین گنبد های جهان.

چرا که ارتور پپ در اولین بازدید خود ازاین مکان به شدت مهبوت شده و بارها و بارها به این مکان بازمیگردد و در اینباره میگوید:زیباتر از مسجد جامع و زیباتر از صفه تاج الملک ندیده ام.

صفه شرقی (صفه شاگرد)که به تقلید صفه غربی (صفه استاد) ساخته شده که به دلیل مرمت اجازه ورود به ما داده نشده..

اینجاست که بایستی گفت:مسجد جامع اصفهان موزه معماری جهان شناخته شده.

گرداوری گروه صنایع چوب و هنر ایران زمین