بررسى جایگاه هنر از دیدگاه قرآن و روایات
نصیرى، على
كارشناسى ارشد رشته علوم قرآن و حدیث
دانشكده الهیات و معارف اسلامى دانشگاه تهران
استاد راهنما: دكتر آذرنوش، آذرتاش
استاد مشاور: دكتر قرهچانلو، حسین
۱۳۷۷
۲۶۳ص
ضرورت توجّه به هنر و بازیافت حدود و ثغور آن، با عنایت به درك قدرت هنر و توجّه به قدرتهاى باطلكیش به جایگاه هنر و ظهور نهضت اسلامى و عدم بازیافت مرزهاى بایسته هنر، موضوع مورد بحث در رساله است.جهانى بودن زبان هنر در میان راههاى مختلف پیامرسانى و برخوردارى از سرعت و پذیرش بیشتر آن در انتقال پیام، همگى حكایت از قدرت هنر دارد؛ قدرتى كه مىتواند به راحتى مرزهاى جغرافیایى را در نوردد و محدودیتهاى زبانهاى گوناگون ملّتها را پشت سر نهد و در دورترین نقاط جهان، میلیونها نگاه را واله زیبایى خود سازد و لبخند بر لبها بنشاند، حتّى در عصر سیاست نیز هنر، قدرت خود را آشكارا نشان داده است. یك خطابه آتشین یا شعر نغز و حماسى، یا فیلمى شورانگیز، به راحتى مىتواند ملّتى را علیه یك نظام بشوراند. این پایاننامه در هشت فصل فراهم آمده است. نگارنده ابتدا در دیباچه، ضرورت توجّه به هنر و بازیافت حدود و ثغور آن را با عنایت به سه مطلب، روشن نموده است: ۱ . قدرت هنر، ۲ . توجّه قدرتهاى باطلكیش به جایگاه هنر، ۳ . ظهور نهضت اسلامى و عدم بازیافت مرزهاى بایسته هنر.
وى، سپس نیاز انقلاب اسلامى به هنر را در دو دلیل بازگو نموده است:
الف . ابلاغ پیامهاى آزادىبخش، ب . مقابله با شبیخون فرهنگى.
سپس در فصل اوّل، كه درباره بازشناخت كلّیاتى درباره هنر است، ابتدا تعریف مفهوم هنر را در لغت و اصطلاح، با استناد به اقوال هنرشناسان بیان نموده و در این راستا، عناصر معنایى هنر را معرّفى نموده و تاریخ پیدایش هنر و دیرینه بودن آن را بازگو كرده است. وى، ابتداى پیدایش هنر اسلامى را در لابهلاى چكاچك شمشیرها و آواى سمّ سُتوران در بیابانها و بانگ پیروزى «اللَّه اكبر» دانسته و نقش بسزاى هنر در حفظ آثار اسلامى را در خطّاطى و معمارى خلاصه كرده است.
طبقه بندى هنر و مراتب آن، بررسى عوامل رویكرد آدمى به جلوههاى هنرى، بررسى علل مخالفت با مقولههاى هنرى و بیان فرق بین هنر سره و ناسره، نگاهى به فلسفه هنر و جایگاه آن در میان عموم طبقات، نقد دیدگاه هنر براى هنر، و مطالبى درباره هنر دینى و انقلاب اسلامى، جلوههاى هنر و زیبایى در كتاب تكوین، از دیگر مقوله هایى است كه به طور مفصّل در این قسمت بحث شده است.
فصل دوم، درباره قرآن، شاهكار اثر منثور است. نگارنده در این فصل، با بیان ویژگىهاى خاصّ این اثر منثور، ضمن اشاره به درونْساخت فصاحتى آن، به مناسبت، به تعریف علم معانى، بیان و بدیع پرداخته و قرآن را در اوج فصاحت و بلاغت، معرّفى نموده و با بیان ویژگىهاى هنر بیانى قرآن، این فصل را خاتمه داده است.
در فصل سوم – كه درباره هنر خطابه و جایگاه آن در كتاب و سنّت است – نخست، تاریخ خطابه و اثر آن را در اسلام بیان نموده و سپس با ذكر شواهدى از خطابههاى رسول خدا و امیر مؤمنان، وارد فصل بعدى شده است.
فصل چهارم، درباره بررسى جایگاه شعر در قرآن و روایات است. در این فصل نیز ضمن بیان ایرادها و انتقادها به مقوله شعر و شاعرى و پاسخ به شبهات موجود در این باب و بیان شعر ممدوح و مذموم، جایگاه شعر را در قرآن و روایات، مشخّص نموده و نقش سیره پیشوایان دینى و حمایت از شعر را توضیح داده است.
فصل پنجم در زمینه بررسى جایگاه هنر قصّهپردازى در قرآن و روایات است. نگارنده، نخست ضمن آوردن مثالهایى از داستانهاى قرآنى، نگاهى به دیرینه داستان نموده و بیان موقعیت قصّه در میان عرب پس از ظهور اسلام و نقش آن در تاریخ اسلام، به زبان تمثیلى و تفاوت میان قصههاى تمثیلى و افسانهاى با قصّههاى قرآنى اشاره دارد و ویژگىهاى قصّههاى قرآنى به خوبى روشن مىشود.
فصل ششم، درباره هنر موسیقى از نگاه قرآن و روایات است. در این فصل، نخست نگاهى به تاریخ پیدایش موسیقى شده و سپس، مفهوم موسیقى و غنا مورد بررسى قرار گرفته و دلایل حرمت غنا بیان شده است.
در فصل هفتم، بحث هنرهاى تصویرى و تجسّمى از نگاه كتاب و سنّت، مطرح است. نقاشى و مجسّمهسازى از مصادیق بارز این مقوله است كه نگارنده، وجه اشتراك این دو را بیان مىكند و نسبت دو هنر را مىسنجد. سپس ادلّه قائلان به حرمت مطلق و قول به تفصیل را بازگو مىنماید.
در پایان این فصل نیز نگاهى به هنر عكاسى دارد و به تناسب، بحث را به سینما و تصویر متحرّك مىكشاند و نظر شریعت را در مورد آن، بیان مىكند.
در فصل هشتم، هنر نمایش را رساترین ابزار انتقال پیام برشمرده و ضمن تعریف نمایش، هنر نمایش را از دیدگاه آیات و روایات بررسى مینماید و در آخر، تحلیلى نهایى بین انظار صاحبان بینش و كسانى غیر آنان دارد كه با این تحلیل، مطلب پایان مىپذیرد.
منبع : وبسایت
گرداوری گروه فن و هنر ایران زمین
