چرکس روسیه

چرکس

Circassians
Адыгэ Adyge
Circassian children in traditional costume holding the Circassian flag
کل جمعیت
حدود 4–8 million
مناطق با جمعیت قابل توجه
ترکیه

روسیه
720,000 (2010 )

کاباردینو-بالکاریا 493,467
آدیغیه 110,229
کاراچای-چرکسیا 57,427
سرزمین کراسنودار 24,061
سرزمین استاوروپول 10,574
مسکو 5,374
اوستیای شمالی-آلانیا 2,961
استان مسکو 1,306
سن پترزبورگ 1,181
استان روستوف 1,037
اردن
65,000 – 180,000
سوریه
80,000 – 120,000
آلمان
40,000
عراق
34,000
ایالات متحده آمریکا
9,000 – 25,000
عربستان سعودی
23,000
مصر
12,000
اسرائیل
4,000– 5,000
صربستان
2,800
ازبکستان
1,600
اوکراین
1,100
بلغارستان
600 (1994 Census)
هلند
500
زبان‌ها
Circassian
(West Adyghe, Kabardian Adyghe, extinct Ubykh Adyghe dialects), also Turkish, Russian, English, Arabic, Hebrew, German, Persian
دین
Predominantly Muslim
Minority Orthodox Christian and Catholic as well as Abkhazo-Circassian neopagan
گروه‌های قومی مرتبط
Abazgi (Abkhaz, Abazin)

چرکس‌ها در لباس محلی

یکی از پاشاهای چرکس به نام ابراهیم‌پاشا به همراه دو پسرش

چـِرکِس نام قومی قفقازی هم‌ریشه با گرجی هاست که در جمهوری آدیغه روسیه و ترکیه ساکن هستند.

چرکس‌ها به زبان چرکسیاز گروه زبان‌های قفقازی شمال غربی سخن می‌گویند و بیشتر آن‌ها مسلمان سنی‌مذهب و پیرو مکتب حنفی هستند.

پس از شکست عثمانی‌ها در قفقاز از روسیه و امضاء عهدنامه آدریانوپل در ۱۲۴۵/۱۸۲۹ چرکس‌ها تا سال ۱۲۸۱/۱۸۶۴ مقاومت زیادی در برابر روس‌ها کردند و بنا بر گزارش‌های عثمانی ۵۹۵٬۰۰۰ چرکس در میان سال‌های ۱۲۷۲/۱۸۵۶ و ۱۲۸۱/۱۸۶۴۴ منطقه بومی خود در قفقاز را ترک کرده و به آناتولی و روملی مهاجرت کردند.

در زمان عثمانیان، به‌ویژه در سدهٔ ۱۷۷ میلادی، بردگان چرکس به مناصب بالایی در دستگاه حکومتی عثمانی رسیدند. پس از آن دوره، نوادگان این موج عظیم مهاجران چرکس (و لاز و غیره) به تدریج ترک‌زبان شده به طوری‌که شمار بزرگی از مردم ترک‌زبان ترکیه امروزی از تبار آسیانی (چرکس و لاز و گرجی…) هستند.  بر پایه سرشماری سال ۱۹۴۵۵ در ترکیه، تنها ۶۶٬۶۹۱ چرکس هنوز به زبان چرکسی صحبت می‌کردند .

در ایران در شهر دژکرد نوادگان چرکس‌ها زندگی می‌کنند. اجداد این افراد سیصد سال پیش یه ایران مهاجرت کرده‌اند. منطقه‌ای در این شهر کوچک به نام ده چرکس وجود دارد. منبع : از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

جمهوری قره چای و چرکس یک کشور چندملیتی بوده که ۸۰ گروه قومی در این جمهوری زندگی می‌کنند. با توجه به آخرین سرشماری انجام شده جمعیت قره چای و چرکس حدود ۴۷۱٬۶۸۳ نفر است. تراکم جمعیت ۳۳٫۰۴ در هر کیلومتر مربع می‌باشد. از این مقدار جمعیت ۴۲٫۸۸۸% درصد مردم در شهرها زندگی می‌کنند.

چرکس . [ چ َ ک َ ] (اِخ ) در ترک ، قومی است . (آنندراج ) (غیاث ). مردم چرکسی . (ناظم الاطباء). مردمی از اهل چرکس . مردمی از سرزمینی بهمین نام که ممالیک مصر نیز به آنان منسوبند. صاحب قاموس الاعلام آرد: یکی از اقوام بلاد قفقاز است که در دامنه ٔ شمالی قسمت غربی سلسله جبال قفقاز و در وادیهای بایری که منتهی به رودخانه های «ترک » و «قوبان » است سکونت دارند. اصل و نسب این قوم مانند سایر اقوام قفقاز مجهول است و مشابهت و قرابت زبان ایشان با هیچیک از زبانهای معروف تحقیق نشده و بنا به ادعای خود ایشان تلفظ زبانشان بعربی نزدیک است ولی این ادعا سست و بی اساس میباشد. مشابهتی که از نظر اخلاق و آداب با مردم آلبانی دارند تصادفی است و دلیل بر قربت جنسی نیست . آنچه به تحقیق پیوسته اینست که چرکسها از زمانهای بسیار قدیم منفرداً در دامنه ٔ سلسله ٔ جبال قفقاز ساکن بوده اند و با اقوام موجود امروزی هیچ قرابت جنسی ندارند، معهذا ایشان از بقایای اقوام وحشی که در اروپا زندگی میکرده اند و یا از اقوام مغول نبوده اند و از نژاد بسیار مکمل قفقاز و قومی نجیب با قیافه ٔ زیبا میباشند. چرکسها هرگز بتشکیل دولتی نائل نشده و از دولتهای بزرگ نیز کاملاً تبعیت نکرده و همواره کمابیش استقلالی داشته اند. قبل از آنکه مغلوب روسیه شوند در حدود یک ملیون تن بوده اند و پس از آن عده ای به ممالک عثمانی هجرت کرده اند و ساکنان چرکسستان بسیار تقلیل یافته است . اگر چه قوانین نوشته شده و مدون نداشته اند ولی یک رشته عادات مخصوص داشته اند و اصول اداره و حکومتهای ایشان بطرز قدیمی بوده است . چرکسها به پنج طبقه تقسیم میشوند: طبقه ٔ اول «پشه » یا«پشی » که اشراف بودند، طبقه ٔ دوم «وورق » که اکثر در خدمت دسته ٔ اول بودند و خود نیز اعیان محسوب میشدند و درباره ٔ سایر مردم صاحب حکم و نفوذ بودند. طبقه ٔ سوم «آذادلی ها» که خود یا اجدادشان سابقاً برده بودند و بعد آزاد گردیدند و بعضی از ایشان ثروت بسیاری نیز بدست آوردند. طبقه ٔ چهارم برزگران . طبقه ٔ پنجم بردگان و کنیزانی بودند که آنانرا در اثنای جنگ از دشمنان به اسارت میبردند. دختران چرکسها قبل از تأهل آزادند. و از جمله ٔ وظایف ایشان پذیرایی از مسافران است شوهران خود راخود انتخاب میکنند و پس از تأهل حجاب میگیرند. چرکسها بسیار مهمان نواز و شجاعند و بحفظ ناموس و حیثیت بسیار اهمیت میدهند. از قوم چرکس کسانی از طرف خلفای عباسی و پادشاهان سلجوقی و دیگران بمقامات عالی نائل شده خدمات بزرگی هم بعالم اسلام کرده اند. بعضی از ممالیک چراکسه پس از ملوک ایوبی و بنی قلاوون مدت بسیاری در مصر حکومت کرده اند و از ایشان رجالی نیز در حکومت عثمانی به ابراز خدمات بزرگ نایل آمده اند اروپائیان و مخصوصاً انگلیسی ها درباره ٔ زبان چراکسه تحقیقات عمیقی کرده و یک رشته کتابها در این باب نوشته و صرف و لغات این زبان بخط لاتینی انتشار داده اند. (از قاموس الاعلام ترکی ج 2). رجوع به چرکسی و چراکسه شود.