تاریخچه کنده کاری چوب در جهان
هزاران سال پیش مردم عادی از چوب به عنوان ماده اولیۀ ارزان و در دسترس استفاده می کردند ، بنابراین برآورد دقیقی از تاریخ منبت کاری چوب در ایران و جهان وجود ندارد ، از طرف دیگر ، دوام چوب در برابر عوامل طبیعی زیاد نیست و به دلیل گرما ، رطوبت و سایر عوامل طبیعی ، قابل تغییر و فرسایش است ، بنابراین اثری از کار های منبت کاری قدیمی و کنده کاری چوبی در دست نیست .
قدیمی ترین منبت شناخته شده یک مجسمه چوبی است که در مصر مربوط به 2500 سال قبل از میلاد کشف شده است . البته مجسمه چوبی بُت 1100 ساله شیگیر را می توان قدیمی ترین اثر منبت کاری چوب دانست .
تاریخچه منبت کاری در ایران در دوره های مختلف
هنر منبت کاری در ایران قدمتی طولانی دارد و به ورود اعراب در حدود 1500 سال پیش باز می گردد .
قدیمی ترین منبت کاری شده در ایران ، یک دَر چوبی متعلق به مسجد جامع قدیمی شیراز است .
این در که مربوط به قرن سوم هجری است ، حدود 1200 سال قدمت دارد .
اوج هنر منبت ایران در دوره صفویه بود و در اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجار رو به افول نهاد .
امروزه حرفه منبتِ چوب مانند سایر صنایع دستی ایران در اقصی نقاط کشور جا افتاده و به ویژه در شهر هایی مانند گلپایگان و آباده از رونق خوبی برخوردار است .
در میان شهر های ایران ، تراش های اصفهان بیش از سایر مناطق کشور به دلیل جابجایی گردشگران خارجی و ساختمان های به جا مانده از گذشته ، در جهان شناخته شده است .
سقف چوبی عمارت هشت بهشت یکی از نمونه های حکاکی روی چوب اصفهان است که مورد توجه بسیاری از بازدیدکنندگان خارجی قرار گرفته است .
از زمان ظهور سلجوقیان ، استفاده از چوب به تدریج تغییر شکل داده و تراش چوب به امری عادی تبدیل شده است .
متأسفانه در این دوره نمونه های زیادی از صنعت چوب وجود ندارد .
اما دو قطعه از ساخت قرن 12 ، حدود اواخر دوره سلجوقی ، در موزه نگهداری می شود .
تزئین منبت کاری روی چوب با گل و گیاهان برجسته امروزه معمول است .
آثار صنعت منبت چوب در دوره چنگیز و تیمور نسبتاً بیشتر است و نقوش ایرانی و طرح های چینی بسیار زیاد است .
دوره تیموری
در دوران تیموری ، منبت کاری به روال سابق ادامه داشته است.
یکی از بهترین نمونه های این دوره دو درب نیمه دوم قرن 15 ( قرن 9 هجری قمری ) است که در موزه متروپولیتن نگهداری می شود .
این جز های دو درب به قطعات مربع تقسیم می شوند و در داخل هر یک از آنها تقسیمات دیگری نیز وجود دارد و تزئینات آن نقش های هندسی و برگ های ظریفی است که معمولاً توسط طل افروشان دوره تیموری استفاده می شد .
دوره زندیه و قاجار
در دوره زندیه و قاجار ، تراش چوب کاهش یافت و ساخت در های منبت کاری شده و قطعات بزرگ جای خود را به قطعات کوچک تر مانند رحل قرآن و قاب آینه داد .
به طور کلی هیچ اثر معتبری از گذشته وجود ندارد و دلیل این امر می تواند عمر کوتاه چوب باشد که به تدریج از بین می رود و همچنین عدم نگهداری صحیح وسایل چوبی به دلیل کمبود مواد و تجهیزات محافظتی مانند لاک الکل ها و رنگ های مورد استفاده امروزی.
با این حال ، در کشور ما آثار نسبتاً قدیمی حکاکی چوب وجود دارد ، که بیشتر روی درب مقبره ها ، مساجد انجام می شود و دلیل بقای آنها به دلیل احترام مذهبی مردم نسبت به این مکان ها است .
برخی از آنها تا 1000 سال قدمت دارد .
در حال حاضر ، تراش چوب در تمام نقاط ایران رایج است ، می توان گفت در شهر های تهران ، اصفهان ، شیراز ، آباده ، شاهرود و . . . منبت کاری نسبتاً بیشتری انجام می شود .
نحوه ساخت آینه منبت کاری روی چوب ( آینه منبت کاری ( ماه ) )
منبت کاری شاخه ای از صنعت چوب است که به عنوان یک تکنیک هنری در نظر گرفته می شود ، این شامل کنده کاری روی چوب است و منبت کار کسی است که کنده کاری روی چوب را انجام می دهد ، همچنین کنده کاری روی چوب یکی از هنر ها و صنایع دستی چوبی است که نقش برجسته ها و نقاشی ها را به تصویر می کشد و از حکاکی روی چوب به دست می آید .
اولین تاریخ منبت کاری به گذشته های دور برمی گردد که از ابزار های ساده برای تراش چوب استفاده می شده است . این هنر اصیل ایرانی همیشه از گذشته تا امروز مورد توجه بوده و در بسیاری از آثار حجمی و تزئینی مورد استفاده قرار گرفته است .
نوشته شده توسط : ف . پاکزاد
مقالات مرتبط با مبلمان چوبی:
