داستان های جالب درباره کوبه درب قدیمی

هنرهای سنتی : در گذشته نچندان دور زمودگران ،چلنگران و درودگران بوسیله چوب و فلز دربهایی زیبا محکم و بادوام برای ایرانیان میساختند .

اکنون دیگر از آن صنعتگران چند نفری بیش نمانده و بدلیل حمایت نکردن مردم از هنر سنتی ایران زمین ، آنان نیز به کاری دیگر مشغول شده اند .

تصاویر جالب درباره درب های سنتی و قدیمی ایرانی 

سرعت تحول وتوسعه علم در جهان به قدری زیاد شده است ،که گاهی اگرشخص پنجاه شصت ساله ای ،دفتر خاطرات خودش را هم ورق بزند، وبه روزهای کودکی وجوانی اش بر گردد ،چیزهایی را به یاد می آورد، که اکنون آنقدر قدیمی وکهنه جلوه می نماید ،که انگار قرن ها از دوران شیوع و رواج آن ها گذشته است .
بیاد آوردن “کوبه وحلقه”درهای چوبی خانه ها ،شبیه افسانه هایی است ،از دورانی که جنگاوران با منجنیق به جنگ می رفتند ،اماواقعیت آن است،که با همه تغییرات و تحولات پدید آمده در ساختمان ها،هنوز هم می توان در برخی از محلات قدیمی در های چوبی با کوبه و حلقه را دید.
کوبه وحلقه ای که نه تنها درشهرها وروستاهای دور افتاده بلکه در تهران مدرن امروزی هم در چهار محله عتیق؛ بازار و سنگلج وعودلاجان وچال میدان می توان دید. هنوزخانه هایی در این محلات پیدا می شود که در هجوم بیرحمانه و ویرانگر ساخت وساز ها به تسخیر بساز وبفروش ها، در نیامده ودرهای دولته چوبی شان با کوبه وحلقه و با وقاری باستانی گونه ، چشم میهمان صاحب خانه را هنگام ورود می نوازد، وصمیمانه او را به داخل دعوت می کند.
کوبه اسم آلت از مصدر کوبیدن است و آن آلتی آهنی است، که چکش وار به صفحه آهنی زیرینش کوبیده می شود، تا صاحب خانه از آمدن شخص باخبر شود. حلقه نیز که به ظاهر با کوبه متفاوت بوده ، و به شکل حلقه است در عمل همان کار کوبه رامی کند. صدای تولیدشده کوبه بم و به مردان و صدای حلقه زیر و به زنان اختصاص دارد.
در فرهنگ برهان قاطع آمده:
بضم اول وثانی مجهول وفتح بای ابجد،….. وهر چیز را نیز گویند تا بدان چیزی کوبند ، و عربان مدق خوانند.
در فرهنگ دهخدا در باره کوبه می خوانیم :

هر چیز را گویند که بدان چیزی کوبند وعربان مدق گویند.(برهان)(ناظم الاطباء). هر چیز که با آن چیزها کوبند چون دسته هاون.(یادداشت به خط مرحوم دهخدا):

آن زبازوش برکند گوشت آن کوبه را داد با یک دو غوشت

رودکی

کوبه که بدان برنج ومانند آن کوبند.(منتهی الارب ). آلتی فلزی که بر در خانه تعبیه کنند وآن را بر صفحه فلزی زیرین کوبند تا اهل خانه را خبر کنند. چکش در خانه.(فرهنگ فارسی معین).چکشی که بر در آویخته است وبدان الباب کنند. (یادداشت به خط مردم دهخدا). آلتی شبیه به گوشت کوب که بر سر ان سیمهای کوتاه اهنی یا برنجی فرو کرده باشندو با ان خمیر بعضی ازانواع نان را می کوبند.(فرهنگ فارسی معین). دسته هاون.یا نه. چوبی که به دان طبل ونقاره وامثال آن را نوازند.(یادداشت به خط مرحوم دهخدا ).

در” فضای ورودی معماری ” در این باره می خوانیم:
در گذشته کوبه هایی بر روی در ها نصب می کردند که در ساده ترین شکل ، کارکرد آن ها اطلاع رسانی بود.روی در ورودی خانه ها دو در کوب فلزی نصب می کردند. هر کوبه روی یک لته در قرارمی گرفت یکی از آنها را که چکش می نامند ، صدای بم تولید می کرد ودیگری را که معمولا حلقه می نامیدند صدای زیر ایجاد می کرد. چکش در مواردی مورد استفاده قرار می گرفت که مراجعه کننده مرد بود. ودر هنگامی که مراجعه کننده زن بود از حلقه استفاده می کرد. به این ترتیب ساکنان خانه از جنسیت مراجعه کننده با اطلاع می شدندو خود را اماده می کر دند. کوبه در ورودی بعضی از بناهای بزرگ ومهم, از جمله خانه های بزرگ و اعیان نشین را با طرح های بسیار زیبا,متنوع وپرکارچنان می آراستند که بعضی از انها را می توان از اثار هنری ارزشمند این مرز وبوم به شمار آورد.

در برخی از دوره ها ونیز در برخی از شهر ها چکش رابر روی لنگه راست وحلقه را بر روی لنگه چپ در ورودی نصب می کردند. در مواردی نیز چکش را روی لنگه چپ وحلقه را در روی لنگه راست نصب می کردند.در برخی از موارد , منحصرا از واژه کوبه برای نامیدن چکش استفاده می کرده اند

با تشکر از توجه شما

گرداوری فن و هنر ایران زمین