ابنیه روستائی سنگین

ابنیه روستائی سنگین

این دسته شامل بناهای سنگی و گلی میشه. با وجود اینکه بناهای چوبی را میشه در طبقه خانه های سبک حساب کرد ولی چون ساختار قوی و محکم و تقریبا پایداری دارن و امکان جابجائی اونا اصلا وجود نداره ، بخاطر همین در این دسته قرار می گیرن. مصالح اصلی و عمده این نوع بناها خاک ، سنگ و چوبه که به بررسی مواد تشکیل دهنده اونا ، روش اماده کردن اونا برای مصرف ، روشهای مصارف مختلف اونا، جایشان در ساختمان و … آنها می پردازیم. واضحه که در باره همه مواد و مصالح ساختمانی باید چنین بررسیهائی انجام بشه.

ابنیه روستائی سنگین

خاک متداول ترین مصالح ساختمانی در روستاهای ایرانه. ازین ماده به اشکال مختلف مثلا مصالح باربر، مصالح پرکننده، ملات و اندود استفاده میشه.
ماده اساسی تشکیل دهنده خاک در نقاط مختلف ، ذرات ریز رسه. انتخاب خاک مناسب بستگی به نوع مصرف اون در ساختمون داره. خاکی که برای ساختن سفال روی پشت بام استفاده میشه بایستی فاقد هر نوع آمیختگی و مواد مختلف شیمیائی باشه و درجه خلوص بالائی داشته باشه.
ابتدائی ترین شکل استفاده از خاک کلوخه بی اونکه انسان نیرو و وقتی را برای شکل دادن به اون مصرف کنه.
این کلوخها هم از نظر شکل ظاهری و هم از نظر مقاومت بدون استحکام و مقاومت لازم بوده و وضع خطرناکی دارن. خصوصا اینکه ایستائی این قطعات بر روی هم به دلیل نداشتن سطوح صاف و هندسی ، خیلی ناپایداره. برای اتصال این کلوخها، از ملات گل استفاده میشه.

معماری ایرانی

بطور قطع میشه گفت که در همه نواحی ایران ، چینه گلی یکی از مرسوم ترین روشهای دیوار چینی در ساختمونه. خاکی که برای ساختن چینه گلی استفاده میشه ، الزاما دونه بندی خاصی نداره و ممکنه سنگهای 3تا4 سانتیمتری هم در اون دیده بشه. برای آماده کردن گل به منظور چینه گلی، خاک را آخوره کرده و با آب مخلوط می کنن و با پا یا با بیل اونو بهم می زنن تا ذرات اون کاملا با آب آمیخته بشه. بعد اونو تا حدی ورز میدن که ملکولهای خاک در اثر تاثیر آب حالت چسبندگی پیدا کنه.
گل نه اونقدر آبداره که به حالت روان در بیاد و نه انقدر سفت که حالت انعطاف پذیری نداشته باشه. تقریبا مثل خاک دونم است.
استفاده دیوارهای چینه ای متفاوته. یخچالهای قدیمی، حصار شهرها و روستاها، قلعه ها، برجها و باروها تقریبا همه با چینه گلی ساخته میشن. در و دیوار باغها و یا بعضی وقتا دیوار حیاطها و محل هائیکه قصد بارگزاری روی سر دیوارها نداشته اند ، به کار بردن چینه گلی خیلی رایج بوده و هست.

دیوار چینه ای

در بسیاری از بناهای مهم تاریخی هم از چینه گلی به صورت دیوار یا جرز استفاده شده. در مسجد جامع ساوه هنوز هم اساس های کاملا محکم و یکپارچه بتن مانندی دیده میشه که به مراتب از خشتهای استفاده شده درهمون جرزها محکم تره.
امتیازات چینه گلی کلا اینه که اولا از نظر ترکیب خاک و جنس اون تا حدود زیادی انعطاف پذیره. از نظر دانه بندی خاک وشن همراه هم محدودیت خشت نداره. خیلی ارزونه. از نظر زمانی هم سریع اجرا میشه. تنها اشکال استفاده از چینه ای گلی در اتاقها، ناصاف و غیر قائم بودن این دیوارهاست که به تناسب و زیبائی درون اتاق لطمه میزنه.

چینه گلی

گل قالب زده را خشت می نامن. خاک خشت بایستی بدون دانه های شن باشه ، مقدار نمکهای موجود درخاک بایستی کم باشه ، میزان رسی که در خاک وجود داره بایستی درصد خلوص بالائی داشته باشه. اول باید خاک را سرند کنن، خاک سرند شده را با اب مخلوط می کنن و به هم می زنن و ورز میدن تا مولکولهای خاک به خوبی به هم بچسبن .
اضافه کردن نرمه کاه به گلی که برای خشت زنی بکار میره ، سبب میشه که خشتها ترک نخورن و مقاومت اونا بیشتر بشه. عیب کار اینه که خشت در برابر موریانه اسیب پذیر میشه.
از خشت برای چیدن دیوارها ، جرزها و زدن طاقها استفاده میشه. شکل هندسی خشت امکان تهیه سطوح کاملا صاف و هندسی و نیز امکان به وجود اوردن شکستگی در دیوارها و امثال اونو فراهم می کنه. بعلاوه از نظر تعبیه بازشوها هم امکانات بهتری را در اختیار میزاره. مقطع دیوارهای اون کاملا یکنواخت و پاکیزه به نظر میاد . در دیوار چینی خشتی از ملات گل استفاده میشه و در طاق زنی با خشت از ملات گچ و خاک و یا فقط گچ استفاده می کنن.
آجر همون خشت پخته است. از اجرها برای دیوارچینی، سقف و طلق زنی، کف سازی و برخی اوقات بدنه سازی هم استفاده میشده و هنوز هم میشه. کلا در روستاهای ایران ، آجر رواج زیادی نداشته و اکثرا از خشت و چینه گلی استفاده می شده .
در شمال کشور استفاده از گل برای ساختن سفالهای خاص پوشش بام خانه ها رایجه. این سفالها یا مسطحن و یا منحنی می باشن.
ماده اصلی کاشی و سفال گل رسه که بعد از شکل دادن به اون و خشک شدن روی اونو لعاب میدن و برخی وقتها هم طرحهای برجسته بر روی اون ایجاد می کنن.
از سفال برای ساختن انواع ظروف هم استفاده میشه. گاهی شبکه پنجره ها را هم از گل درست می کنن که بعد از پختن تبدیل به شبکه سفالین میشه.
از مخلوط گچ و خاک برای زیرسازی و اندود دیوارهای داخلی استفاده میشه. مخلوط خاک وکاه هم ، به نام کاهگل برای اندود دیوارها و بامها استفاده میشه. حسن کاهگل اینه که تعمیر اون اسون بوده و میشه بطریقه موضعی اونو تعمیر نمود.
سنگها از نظر جنس، شکل، اندازه و رنگ متفاوتن. سنگهای آذرین موجود در کنار روستاها خیلی سخت و محکمن و به سختی تیشه می خورن در حالیکه سنگهای رسوبی وماسه ای کوهستانها قابل شکستن و قطعه شدن هستن . بهترین سنگهای ساختمانی سنگهایی هستن که قابلیت تیشه خوری داشته باشن.
از نظر رنگ هم سنگها تاحدودی متفاوتن و اغلب به رنگهای سیاه یا خاکستری هستن. در بین اونا رنگهای روشنتر هم مانند رنگ سبز درکه دیده میشه.
استفاده از سنگ در کفسازی و …
برخی اوقات نیز برای کفسازی از سنگهای تایل و مطبق استفاده می کنن. در نقاطی از ساختمان که بیشتر پاخور هستن از سنگ استفاده میشه. مثل پله ها و کف درگاهی…. برخی وقتا در پوشش در گاه ها هم از سنگ استفاده میشه. در برخی روستاها مخصوصا در خانه هائی که صاحبان اونا رفاه نسبی دارن، از ترکیب قلوه سنگ رودخانه ای با آجر در قالب نقوش هندسی برای پوشش کف حیاط ، هشتی خانه ، و راهروهای اون استفاده می کنن که در حقیقت نوعی کاربرد تزئینیه.
از قلوه سنگ جهت پوشاندن سطح معابر عمومی روستا ها هم استفاده میشه.
مطلب پیشنهادی: چینه گلی