آگوست 7, 2016 | آثار ملی ایران, ایرانشناسی, باغ ایرانی, معماری, معماری اصيل ايرانی |
باغ های حاشیه کویر
باغ فین کاشان
چگونگی ابنیه و قصور تاریخی چشمه فین در دوره های قبل از اسلام اصلا روشن نیست و مثل خیلی از شئون باستانی ایران تاکنون مدارک معتبری برای شناسایی اونها به دست نیومده. بخصوص بعد از خرابی آخرین دوره شهر باستانی سیلک که 1500 سال قبل از میلاد روی داده هیچ اطلاع صریح و قطعی از اوضاع تاریخی این منطقه بدست نیومده.
در فین چشمه بزرگی است که از یک سنگ بر میاد چنانکه سیاحان جهان مانند اون چشمه کمتر نشون داده اند و بیشتر زراعت و باغات کاشان بر این آب است.

باغ فین کاشان + عکس و پلان معماری , باغ ایرانی
باغ فین در عصر قاجاریه

باغ فین کاشان
فتحعلی شاه بر اثر دلبستگی زیادی که به صفای باغشاه و زیبایی های چشمه فین داشت دستور داد تا همزمان با ساختمان مدرسه سلطانی خرابی های وارد شده به باغ را ترمیم کنن.
عکس محوطه باغ

باغ فین کاشان + عکس و پلان معماری , باغ ایرانی
در محوطه باغ هم علاوه بر اونکه کلیه کف و ازاره و نماسازی دیوار و اطراف جدولهای عمارت و خیابانها و دو حمام بزرگ و کوچک اون با تخته سنگهای مرمر شفاف و کاشیهای ممتاز 7 رنگ و فیروزه ای ساخته و پرداخته گردید صفه نو بنیادی هم به نام شتر گلوی فتحعلی شاهی در طرف جنوب شرقی باغ احداث شد که الان استخوان بندی اصلی اون به همین اسم باقی مونده. این بنا علاوه بر حوضخانه چهار طاقی با حوض جوشی که آب سرریز اون به وسیله سه جدول کاشی از وسط خیابانهای باغ جریان می یابه مشتمله بر صفه وسیع و سرپوشیده با 4 ایوان و شاه نشین که قبلا کف همه اونا از تخته سنگهای بزرگ مرمر فرش شده بود و در دو طرف شمالی و جنوبی این بنا دو حیاط خلوت با اتاقهای زیاد و سایر لوازم سکونت زندگی انسانی احداث شده بود.آخرین دیدار فتحعلی شاه از باغ فین در سال 1249 هنگام عزیمت او به سوی اصفهان رو ی داد که هشت روز در اونجا به سر برد .

حمام فین کاشان از آثار دوره قاجاریه
بازدید اول و آخر ناصرالدین شاه از باغ شاه فین
درماه ذیقعده 1265 هنگام برگشت ناصرالدین شاه از اصفهان به پایتخت به اتفاق میرزا تقی خان امیرکبیر که هنوز در اوج اقتدار صدارت فرمانروایی می کرد، آن دو یک هفته در این باغ به سر بردند ولی این ایام کوتاه که مثل خط فاصلی دو دوره مختلف و متضاد گذشته شیرین و آینده تلخ اونها رو از هم جدا می کرد سریعا سپری شد.
بعد از 40 روز که زندانیان در نهایت پریشانی و رنجهای روانی و تحمل انواع اهانت و خواری از افسران اونها گذرانیدن سرانجام روز 18 ربیع الاول اخرین صحنه اون ماتمکده اشکار شد. امیر کبیر را با مژده پوشاندن خلعت و وصول عفو به حمام خدمه باغ شاه کشاندند سپس دژخیمان که در کمینگاه اماده بودن وارد گرمابه شدن و بعد از ابلاغ فرمان شاه مبنی بر ماموریت خود برای قتل امیر طریقه و طرز اعدام را به نظر او واگذار کردن.
امیر همینکه فهمید باید تسلیم سرنوشت بشه و بمیره دستور داد رگهای هر دو دست او را گشوده شریانها را پاره کردن و دژخیمان بعد از انجام کار خود با عجله متواری شدند.

نقشه هوایی , باغ فین کاشان + عکس و پلان معماری , باغ ایرانی
منظره دلنواز و خرم باغ فین با قتل امیر به حالت غم انگیز در اومد، علایم ماتم و عزا از درختان سرو کهن اشکار شد و سایه تاریکی فضای فین را در بر گرفت و به ماتمکده تبدیل شد و کار به جایی رسید که کاخ با عظمت فین قلمرو دزدان شد.
سپس اقدامات لازم برای انتقال سرپرستی اون از اداره دارایی به فرهنگ و نیز ثبت قانونی اون به عمل اومد.
سپس برنامه ای برای تعمیرات اساسی آنجا مطابق با وضع نقشه قدیم اون تنظیم کرد.
در سال 1327 با پیشنهاد مدیر کل باستانشناسی کشور، این باغ برای تاسیس موزه اختصاصی آثار تاریخی شهرستان کاشان در نظر گرفته شد و ساختمان مناسبی در ضلع غربی باغشاه بر روی خرابه های خلوت نظام الدوله احداث شد.

باغ فین کاشان + عکس و پلان معماری , باغ ایرانی
دسامبر 11, 2015 | آثار ملی ایران, اصفهان, باغ ایرانی, باغ فین, تاریخچه, کاشان |
باغ فین کاشان
باغ فین کاشان + عکس و پلان معماری باغ ایرانی٬ هنر و معماری٬ یونسکو٬ باغ فین کاشان٬
-

-
عکس و پلان با موضوع باغ ایرانی
-

-
باغ فین کاشان + عکس و پلان معماری , باغ ایرانی
-

-
پلان باغ فین کاشان
-

-
باغ فین کاشان + عکس و پلان معماری , باغ ایرانی
-

-
نقشه هوایی , باغ فین کاشان + عکس و پلان معماری , باغ ایرانی
-

-
باغ فین کاشان + عکس و پلان معماری , باغ ایرانی
-

-
عکس زیبا , باغ فین کاشان + عکس و پلان معماری , باغ ایرانی
-

-
باغ فین کاشان + عکس و پلان معماری , باغ ایرانی
-

-
باغ فین کاشان + عکس و پلان معماری , باغ ایرانی
-

-
درب و پنجره ارسی و گره چینی ؛ باغ فین کاشان + عکس و پلان معماری , باغ ایرانی
-

-
باغ فین کاشان + عکس و پلان معماری , باغ ایرانی
باغ فین کاشان یکی از مهمترین باغهای ایرانی + تصاویر
باغ فین کاشان
باغ شاه در فین , قصری مرکب از شاخصهای معماری صفویان , زندیان و قاجاریه است.
این بنا به خاطر ذخیره فراوان آبش ( چشمه سلیمانی) , باغی با درختان ستبر, یک استخر با فواره های بسیار و یک حمام تاریخی ( جاییکه امیرکبیر به قتل رسید) بسیار مشهور است ساختمان اصلی پارک و صوفه به زمان سلطنت شاه صوفی و شاه سلیمان ( پادشاهان صفویه ) نسبت داده می شوند که بعدها , دیگر شاهان صفوی آنرا گسترش داده و به مرمت آن پرداخته اند. بنای باقیمانده فعلی مرکب از دو صوفه است که به شاه عباسی و فتحعلی شاهی شهرت دارند و یک بنا که آنرا کریم خانی می نامند و حمام معروف که در قسمتی از پارک واقع شده و ساختمانی که هم اکنون موزه می باشد .
صوفه شاه عباسی در حقیقت یک ساختمان دو طبقه است که در مرکز پارک واقع گردیده و روبروی دروازه باشکوهی قرار دارد . در مرکز صوفه استخر زیبایی نیزوجود دارد . بر روی دیوارها و سقف صوفه , اثرهایی از نقاشیهای رنگی دوران صفویه را می توان مشاهده نمود. این نقاشیها شامل منظره هایی از صحنه های شکار و تصاویر شاهزادگان و غیره می باشد.
مجموعه باغ فین در سال ۱۹۳۵ میلادی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.کار ثبت جهانی این اثر که از سال ۲۰۰۷ میلادی آغاز شده بود، چندین سال به طول انجامید و سرانجام در زمستان ۱۳۸۹، مرحله اول ثبت این اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو به انجام رسید.
گردآورنده: خانم رفعتی
باغ فین و مجموعه بناهای آن در کاشان واقع شده. این اثر در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شمارهٔ ثبت ۲۳۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و چند سال است که به ثبت جهانی یونسکو نیز رسیده است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران،باغ فین و مجموعه بناهای آن در کاشان واقع شده .این اثر در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شمارهٔ ثبت ۲۳۸ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.و چند سال است که به ثبت جهانی یونسکو نیز رسیده است.
برخی منابع تاریخی قدمت این باغ را به دوران سلطنت آلبویه میرسانند. به استناد این منابع، زلزله مهیب سال ۱۵۷۳ میلادی باعث تخریب کلی باغ شد.
بقایای باغی در چند صد متری باغ فین(باغ نو) موجود است که به باغ کهنه معروف است. باغ کهنه در دوره ایلخانان مغول بیشترین گسترش را یافته بودهاست. به هرحال ساختمان باغ فین فعلی به دوران شاهعباس اول نسبت داده شده و میراث فرهنگی ایران طراح باغ را غیاثالدین جمشید کاشانی میداند. با این وجود منابع دانشگاهی طراح باغ را شیخ بهایی معرفی میکنند.
کار ساخت و توسعه عمرانی باغ در دوره شاه صفی و شاهعباس دوم نیز ادامه یافت و به اوج رسید. بناهای سردر ورودی، کوشک صفوی و یکی از حمامها محصول این دوره بودهاند. همچنین شاه سلیمان صفوی صفهای پیرامون چشمه فین بنا نمود که احتمالاً موجب تغییر نام چشمه فین به چشمه سلیمانیه بودهاست.
از اواخر دوره صفویه تا دوره زندیه و همزمان با حمله افغان و لشکرکشیهای نادر شاه، توجهی به باغ نشدهاست. در دوره کریمخان زند و همزمان با وقوع چند زلزله پیاپی، باغ و ابنیه موجود در آن مورد مرمت قرار گرفت و بنای خلوت کریمخانی به آن افزوده گشت.
در دوره سلطنت فتحعلیشاه قاجار، بخشهایی زیادی به ابنیه باغ افزوده شد. تقریباً مابقی ابنیه موجود در باغ، همگی محصول این دوران است. ولی با مرگ فتحعلیشاه، کار رسیدگی به باغ و درختان آن رها شد و حتی بخشهایی از باغ از میان رفت. با ثبت ملی این اثر در هفتاد سال پیش، رسیدگی و توجه به آن اهمیت بیشتری یافت.
در دوره پهلوی، بنای موزه ملی کاشان بر خرابههای خلوت نظامالدوله و همچنین بنایی در حدفاصل کتابخانه و حمام ها ساخته شد و سایر ابنیه نیز مورد مرمت قرار گرفت.سوء مدیریت و بیتوجهی در چند سال اخیر، موجب خسارات جبران ناپذیری به باغ شدهاست.
باغ فین در ۹ کیلومتری مرکز شهر کاشان و در انتهای خیابان امیرکبیر فعلی و روستای فین کوچک قدیم قرار دارد. این باغ در مجاورت چشمه سلیمانیه و بالادست دشتی با شیب ملایم قرار دارد. در حال حاضر بخشی از ابنیه موجود به چایخانه و کبابخانه اختصاص دارد. دسترسی به باغ فین از طریق خیابان امیرکبیر صورت میپذیرد. وسایل نقلیه عمومی از جمله مینیبوس از مرکز شهر کاشان این دسترسی را تامین میکنند.
وجود عناصر آب و درخت که عناصری پویا هستند در کنار ابنیه که عناصر ثابت معماری هستند، هویتی زنده به این اثر فرهنگی و تاریخی بخشیدهاست. باغ فین یکی از مهمترین نمونه باغهای ایرانی است که همچنان زنده و پابرجاست. همچنین این باغ به خوبی روش ایجاد منظر فرهنگی را معرفی میکند.
حمام فین در باغ فین کاشان است.
این حمام قدیمی به خاطرقتل میرزا تقیخان امیرکبیر صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار در ۲۰ دی ۱۲۳۰ هجری خورشیدی مشهور است.
درقسمت جنوبی باغ فین دو حمام وجود دارد که به حمام کوچک و بزرگ معروف است، حمام کوچک از آثار دوره صفویه و همراه با بنای اولیه باغ فین ساخته شدهاست. حمام بزرگ در دوران قاجاریه به وسیله فتحعلی شاه ساخته شدهاست.
حمام بزرگ مخصوص امرا و حمام کوچک اختصاص به استفاده خدام داشتهاست. در هریک از حمامها قسمت هایی شامل ورودی، گرمخانه، آبنما، خزینه، محل نظافت و سربینه (رختکن) به چشم میخورد. کانال هایی جهت تعویض آب خزینهها و حوضچهها در کف حمامها وجود دارد. دیوار حمامها با عایق رطوبتی مخصوص – ماسه، آهک یا ساروج – پوشانده شدهاست. این حمام دارای دالانها و راهروهای زیادی است و معماری زیبایی دارد.
موزه ملی کاشان واقع در این باغ از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۸۹ تعطیل بوده و در بهمنماه ۱۳۸۹ مجدداً دایر شدهاست. امروزه بازدید از بخشهای گوناگون باغ امکانپذیر است.
این مجموعه، در کنار میدان نقشجهان و کاخ چهلستون، بیشترین بازدید کننده و گردشگر استان اصفهان را به سوی خود جلب مینماید.
آدرس:اصفهان؛کاشان؛انتهای خیابان امیر کبیر؛ فین
منبع:delgarm.com
اکتبر 24, 2015 | Gholhak Garden, ایران, باغ ایرانی, شمیرانات, طهران ( تهران ), قلهک |
ساخت و ساز یواشکی انگلیس در باغ تاریخی قلهک
-

-
منطقه قلهک , شمیران , باغ قلهک
-

-
باغ قلهک
-

-
قطع درختان باغ قلهک
-

-
مترو منطقه قلهک
-

-
تجمع روبروی اقامتگاه تابستانی انگلیس
-

-

-
گورستان باغ قلهک کشته شدگان جنگ جهانی دوم
-

-
نقشه محله قلهک
-

-
تجمع بخاطر قطع 300 درخت در باغ قلهک
-

-
مترو قلهک
-

-
نقشه محله قلهک
-

-
منطقه قلهک , شمیران , باغ قلهک
-

-
منطقه قلهک , شمیران , باغ قلهک
-

-
تهران قدیم تجمع مردم مقابل باغ تابستانی انگلیسیها
به گزارش «امپراتوری دروغ»، در سکون رسانههای خبری در هفتههای اخیر فعالیتهای عمرانی بسیاری در باغ قلهک که اکنون در اختیار سفارت انگلستان است، انجام شده و بدون اطلاعرسانی قبلی تغییرات مختلفی در این باغ قدیمی با حضور تعداد زیادی کارگر در حال انجام است.
بر اساس این گزارشها، تنها در یک از موارد متولیان فعلی این باغ در حال ساخت یک پارک بازی ویژه کودکان در بخش شمالی باغ قلهک هستند.
درباره باغ قلهک
گفتنی است، دیوار آجری قرمز رنگ باغی که در اذهان عموم مردم بیشتر با نام «باغ قلهک» معروف است،
در خیابان دکتر علی شریعتی، حد فاصل خیابان دولت و پل صدر ( پل دوگل یا درب دوم )با چند درب بزرگ و کوچک و با سیم خاردارهایی بر بالای خود، حامل خاطرات فراوانی از بیش از ۱۷۵ سال تاریخ ایران است.
شاید در بین مردان و زنان کهنسال قریه قلهک، هنوز هم بتوان افرادی را یافت که خاطرات جنگ جهانی اول و دوم و سالهای حضور انگلیسیها در این باغ و قریه قلهک را به خاطر آورند. اما داستان این باغ و حضور انگلیسیها در آن چیست؟

باغ قلهک
باغ قلهک
از دیرباز قریه قلهک از شمالیترین و زیباترین قریههای تهران بوده و آب و هوای خنک و فرحبخش این منطقه، زبانزد همه بوده است.
در سال ۱۲۵۱ قمری که «سرجان کمپبل» وزیر مختار انگلیس در ایران بود، محمدشاه این باغ را که جزو «تیول» شاهی بوده، به دولت انگلستان اجاره داد و سفارت انگلیس ییلاق خود را در قلهک بنا کرد.
پس از چندی، شاه از درآمد اجاره آن نیز صرفنظر نمود و این محل را تلویحاً به طور رایگان در اختیار هیأت سیاسی انگلیس نهاد.
مالالاجاره این محل در آن زمان ماهی ۳۰ تومان یا ۱۵ لیره بیشتر نبود، ولی این مرحمت شاهانه اعتبار فراوانی برای وزیر مختار انگلستان به ارمغان آورد و باعث افزایش شخصیت و اعتبار او در بین دیگر عوامل کشورهای خارجی در ایران شد.
این وضع بدین منوال ادامه داشت تا آنکه سالها بعد، با لغو حق کاپیتولاسیون، امتیازات ویژه انگلیسیها از بین رفت و دست آنان از قریه قلهک کوتاه شد. اما سایه شوم استعمار بر این باغ زیبا باقی ماند.
انگلیسیها از گذشته با استقرار در رزیدانس (اقامتگاه تابستانی) قلهک در ماههای گرم سال، برخی امور سفارتخانه خود را نیز در این محل انجام میدهند. این باغ و محفلها و تصمیمات گرفته شده در آن، تأثیرات فراوان بر تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران داشته است.
در دوره انقلاب مشروطه و درپی به توپ بستن مجلس توسط «لیاخوف» روسی، از آنجا که دولت انگلیس مخالف سیاستهای روسیه در ایران بود، به آزادیخواهانی که از مجلس جان سالم به در بردند، مثل دهخدا، تقیزاده و معاضدالملک پناه داد.
شمار زیادی از بازاریان و مردم دیگر در باغ قلهک بست نشسته و درخواست کردند تا سفیر انگلیس به آنها امان دهد و در حمایت از آنان و تحقق خواستههایشان اقدام کند. این جمعیت تعدادشان تا حدود ۱۴ هزارنفر نیز روایت شده است که عمدتاً اهل بازار بوده و باغ سفارت را پرکردند. در ضلع شمالی این باغ، موسسه ایرانشناسی بریتانیا و مرکز فرهنگی و آموزشی بریتانیا واقع است.
در جنوب این باغ و ضلع شمالی خیابان دولت نیز گورستان باغ قلهک با دربی چوبی و قدیمی و وسعتی چند هزار متری خودنمایی میکند. گورستان قدیمی این باغ در بین اهالی محل با نام «گورستان دولت» نیز معروف است.
از سردر گورستان و از روی صلیبهای نصب شده بر روی قبور و نیز تواریخی که روی سنگها منقوش شده چنین به نظر میرسد که این گورستان صرفاً به اجساد سربازان انگلیسی در ایران، در جریان سالهای ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸ میلادی – ۱۲۹۳ تا ۱۲۹۷ هـ.ش(جنگ جهانی اول)، همچنین سالهای ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵ میلادی ۱۳۱۸ تا ۱۳۲۴ هـ.ش(جنگ جهانی دوم) اختصاص دارد.
اما این گورستان، سالها پیش از سال ۱۲۹۳ هـ .ش، در محوطه روبروی کلیسای سفارت انگلیس احداث شده و اجساد عدهای از انگلیسیها در آن دفن شدهاست.
برخی دیگر از دفن شدگان این گورستان، افسران و نظامیان انگلیسی هستند که در جبهههای جنگ با مسلمانان ترک عثمانی، در جریان جنگ اول جهانی کشته شدند و اجساد آنان به گورستان قلهک حمل و در آنجا دفن شده است.
اکتبر 24, 2015 | Gholhak Garden, باغ ایرانی, تهران قدیم, شمیرانات, قلهک |
قلهک
-

-
منطقه قلهک , شمیران , باغ قلهک
-

-
باغ قلهک
در گذشته آب قلهک، به عنوان یکی از آبادیهای شمیران از هفت رشته قنات تامین میشد که مهمترین آنها دو قنات موجود در باغ قلهک و دیگری قنات جاری در باغ قوامالسلطنه ( موزه آب کنونی ) بود.
آب قنات جاری در باغ قلهک که بسیار پر حجم است همچنان جاری است و علاوه بر سیراب کردن درختان کهنسال چنار و تبریزی این باغ، موجب رشد گیاهان و گلهای زیبا و متنوعی در این باغ شده که زیبایی خیره کنندهای به این باغ بخشیده است.
قریه قلهک به دلیل برخورداری از آب و هوای خنک و فرح بخش مورد طمع سلاطین قاجار بود و این باغ نیز جزو تیول شاهی بود که به سرجان کمپبل، وزیر مختار انگلیس در ایران اجاره داده شد و سفارت انگلیس ییلاق خود را در قلهک بنا کرد.
در سال 1251 قمری که «سرجان کمپبل» وزیر مختار انگلیس در ایران بود، محمد شاه این باغ را که جزو «تیول» شاهی بوده، به دولت انگلستان اجاره داد و سفارت انگلیس ییلاق خود را در قلهک بنا کرد. پس از چندی، شاه از درآمد اجاره آن نیز صرفنظر کرد و این محل را تلویحاً به طور رایگان در اختیار هیئت سیاسی انگلیس گذاشت. مالالاجاره این محل در آن زمان ماهی 30 تومان یا 15 لیره بیشتر نبود، ولی این تفقد شاهانه اعتبار فراوانی برای وزیر مختار انگلستان به ارمغان آورد و باعث افزایش شخصیت و اعتبار او در بین دیگر عوامل کشورهای خارجی در ایران شد.
در ادامه، اتباع انگلیسی با فراموشی مرحمت شاهانه، پا از حد خود فراتر گذاشتند و از حقوق خود تجاوز کردند و به ایجاد هرگونه دخل و تصرف به عنوان منطقه مسکونی در این محل رویآوردند. در این روزها، با استفاده از شرایط خاص آن دوران و ناآرامیهای ملی، دستدرازی انگلیسیها به حدی رسید که عملا حاکمیت خود را بر سراسر قریه قلهک گسترش دادند و خود را حاکم بلامنازع قلهک برشمردند و از انجام هر فعالیتی در این قریه اجتناب نکردند. بدینگونه نمایندگان استعمار پیر، سیطره خود بر قلهک را آغاز کردند.
اما سیطره انگلیسیها بر قریه قلهک بیش از حد گسترش یافت و در تاریخ آمده است که در این دوره حاکمیت بر قلهک با انگلیسیها بوده و مامورین ایرانی حق مداخله در امور این قریه را نداشتند تا جایی که حتی کدخدای این قریه را نیز انگلیسیها تعیین میکردند.
سلیمان بهبودی در یادداشت های تاریخی خود در همین رابطه نوشته است:
” چندی پیش از کودتا، نظمیه به فکر افتاد، پاسگاهی در قلهک ایجاد و به کار مردم رسیدگی کند. در شمال دیوار سفارت انگلیس، مغازه جدیدالاحداثی بود که اجاره کردند و چهار نفر که یک وکیل و یک سرپاسبان بودند با میز و لوازم دفتری آمدند. اما بلافاصله همان کدخدای سفارت انگلیس آمد، میزتحریر و لوازم دفتر را به خیابان ریخت و با ناسزاگویی ماموران شهربانی را از قلهک بیرون کرد.”
این وضع بدین منوال ادامه داشت تا آنکه سالها بعد، با لغو حق کاپیتولاسیون، امتیازات ویژه انگلیسیها از بین رفت و دست آنان از قریه قلهک کوتاه شد. اما سایه شوم استعمار بر این باغ زیبا باقی ماند.
باغ قلهک و ماجرای به توپ بستن مجلس
انگلیسیها از گذشته با استقرار در رزیدانس (اقامتگاه تابستانی)قلهک در ماههای گرم سال، برخی امور سفارتخانه خود را نیز در این محل انجام میدهند. این باغ و محفلها و تصمیمات گرفته شده در آن، تاثیرات فراوان بر تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران داشته است.
در دوره انقلاب مشروطه و درپی به توپ بستن مجلس توسط «لیاخوف» روسی، از آنجا که دولت انگلیس مخالف سیاستهای روسیه در ایران بود، به آزادیخواهانی که از مجلس جان سالم به در بردند، مثل دهخدا، تقیزاد و معاضدالملک پناه داد. همچنین مرحوم بهبهانی در این باره می گوید:” شمار زیادی از روحانیون و بازاریان و مردم دیگر در باغ قلهک بست نشسته و درخواست کردند تا سفیر انگلیس به آنها امان دهد و در حمایت از آنان و تحقق خواستههایشان اقدام کند.
این جمعیت تعدادشان تا حدود چهارده هزارنفر نیز روایت شده است که بیشتر اهل بازار بوده و باغ سفارت را پرکردند.”از دیگر ارتباطات این باغ با پیشینه تاریخی ایران، حضور سفیر و عوامل سفارت انگلیس در ماههای گرم سال در این باغ سبز و خرم و به رسمیت شناختن حکومت و ولیعهد ایران بود. در دوره عباس میرزا، دو دولت روسیه تزاری و انگلستان، سلطنت ایران را در اولاد عباس میرزا، نایب السلطنه به رسمیت شناخته و آن را تضمین کردند؛ از این رو چه در زمان فوت فتحعلیشاه و چه در زمان مرگ محمدشاه و همینطور پس از درگذشت ناصرالدینشاه و متعاقب آن درگذشت مظفرالدین شاه، در هر زمان، تنها اعلام حمایت این دو دولت از ولیعهد رسمی کشور، موجبات صعود وی را به تخت سلطنت میسر میساخت.
برکناری محمدعلیشاه از سلطنت نیز با تصمیم و حمایت ضمنی دو دولت انگلیس و روسیه انجام شد و در خصوص برکناری احمدشاه نیز به دلیل بیرون رفتن موقت دولت شوروی از صحنه سیاست ایران، موافقت انگلیسیها جلب و آنان از این جایگزینی حمایت کردند.
دولت ایران در این سالهای تاریک، قدرت، سلطهای بر دو قریه قلهک و زرگنده نداشت و در باغ دو سفارتخانه، نبض سیاست ایران، البته در فصل تابستان، میتپید و هیچ اقدامی در ایران نبود که بدون جلب موافقت و هماهنگی ساکنان این دو محل ییلاقی به سرانجام برسد.
نشست های فراماسونی در باغ قلهک
از بین تمامی جلسات برپاشده در این باغ، مرموزترین جلسات، برپایی نشستهای فراماسونها در این باغ بود. در دوره پهلوی اول، با وجود آنکه درپی اختلاف بین رضاخان و محمدعلی فروغی، وی از کار برکنار و خانهنشین شده بود اما دستهای خوفناک، پرقدرت و نامرئی فراماسونها از فراموشخانه انگیسیها در باغ قلهک بیرون آمد و رضاشاه را مجبور به بازگرداندن فروغی کرد.
در ادامه، فروغی که خود استاد اعظم لژهای ماسونی در ایران بود، به دفعات به همراه نمایندگانی از آمریکا و انگلیس و از جمله شخص سفیر انگلیس در فراموشخانه باغ قلهک گرد هم جمع شدند و سعی کردند تاریخ ایران را رقم زنند. پادشاهی محمدرضا شاه یکی از نتایج همین جلسات مرموز بود.
گذشته از اینکه باغ قلهک در خود رازهای فراوانی دارد که هر یک از این رازها میتواند گرههای فراوانی از تاریخ نادانسته ایران باز کند.
گورستان متجاوزان انگلیسی در قلهک

گورستان قلهک ، باغ انگلیس

گورستان قلهک ، باغ انگلیس
در جنوب این باغ و ضلع شمالی خیابان دولت نیز گورستان باغ قلهک با دربی چوبی و قدیمی و وسعتی چند هزار متری خودنمایی میکند. گورستان قدیمی این باغ در بین اهالی محل با نام «گورستان دولت» نیز معروف است.علاوه بر باغ، وجود این گورستان نیز برای بسیاری از تهرانیان جای سوال دارد. چرا در حالی که بسیاری از گورستان های قدیمی تهران، به جز آن دسته که در بقاع متبرکه واقع هستند از بین رفتهاند و به عنوان مثال گورستان مسگرآباد و غیره به پارک تبدیل شده، ولی این گورستان که اکنون دایر نیست، هنوز پابرجاست؟
از سردر گورستان و از روی صلیبهای نصب شده بر روی قبور و نیز تواریخی که روی سنگها منقوش شده چنین به نظر میرسد که این گورستان صرفا به اجساد سربازان متجاوز انگلیسی در ایران، در جریان سالهای 1914 تا 1918 میلادی – 1293 تا 1297 هـ.ش(جنگ جهانی اول)، همچنین سالهای 1939 تا 1945 میلادی 1318 تا 1324 هـ.ش(جنگ جهانی دوم) اختصاص دارد. اما این گورستان، سالها پیش از سال 1293 ش، در محوطه روبروی کلیسای سفارت انگلیس و در حقیقت نمازخانه سفارت احداث شده و اجساد عدهای از انگلیسیها در آن دفن شدهاست.
قطعا عدهای از مدفونان در این گورستان از جمله کسانی هستند که همت و جهاد دلاوران تنگستانی و یاران رئیسعلی دلواری، آنها را مایه عبرت همیشگی متجاوزان قرار داد.
همچنین بسیاری از اتباع سرشناس انگلیس نیز که در ایران میمردند در این گورستان دفن شدهاند. برخی دیگر از دفن شدگان این گورستان، افسران و نظامیان انگلیسی هستند که در جبهههای جنگ با مسلمانان ترک عثمانی، در جریان جنگ اول جهانی کشته شدند و اجساد آنان به گورستان قلهک حمل و در آنجا دفن شده است.
علاوه بر نظامیان بعضی از دیپلماتهای انگلیسی و اعضای خانوادههای آنان هم که در تهران فوت شدهاند نیز در این گورستان دفن هستند.در میان اجساد مدفون شده، اسامی چند هندی و عراقی نیز دیده میشود که در نیروهای مسلح انگلیس خدمت کردهاند و پس از کشته شدن اجازه داده شد تا جنازههای آنان در این گورستان دفن شود.
این گورستان، شاید یکی از زیباترین بناهایی باشد که هر زمان، تازگی و طراواتی مغایر با ذهنیت شکل گرفته پیرامون معنای «گورستان» دارد. نزدیک به سه هزار متر زمین چمنکاری شده که با درختان و گلهای رنگارنگش، عموماً جولانگاه پرندگانی است که از چند متر آن طرفتر، از گرما و هیاهو و… به این سبزهزار تاریخی پناه میآورند.
بعد از ورودی چوبی این گورستان، بنای گنبد شکلی با سبک معماری ایرانی-اسلامی وجود دارد که در بدو امر به نظر میرسد شاید مزار یکی از شعرای عارف و یا امامزادگان باشد، به گونهای که این توهم در برخی بینندگان ایجاد میشود و حتی برخی عابران ندانسته به آن ادای احترام میکنند.
در هر سوی بنای گنبدی، 8 کتیبه یادبود، به قرینه، خودنمایی میکند که بر این کتیبهها بیش از چهار هزار نام میتوان یافت که خاطره کشته شدگانی را زنده نگاه میدارد که هیچ نشانی از آنان یافت نشده و بازماندگان به ذکر نام بسنده کردهاند.
در بین گورستان به ترتیب و نظمی خاص، زمین چمنکاری و صلیبی قدکشیده و بیش از پانصد سنگ قبر به چشم میخورد. زمین چمنکاری را چتری از باران آبافشان میپوشاند. قطرات آب، با لطافت برگهای درختان کهنسال اطراف را نوازش میکند و با وزش هر نسیم خنکای قطرات آب و پنجه نسیم درهم میشوند و بر لطافت فضا میافزایند. گلهای بهاری و تابستانی نیز، رنگرنگ و هزار رنگ با شبنم قطرات رخ میشویند و از دم روحفزای خود جانی دوباره به باغ میدهند.
گفته میشود که اعضای بیش از 20 سفارتخانه و در واقع دولت، دو بار در سال ـ اواخر فروردین و آبان ـ به همراه اعضای سفارت انگلیس، جهت ادای احترام به سربازان متجاوز انگلیسی در این گورستان حضور مییابند.
دیدگاه یک پژوهشگر
نصرالله حدادی، مورخ، تهران شناس و پژوهش گر آنگونه که در یک وب سایت آورده شده است میگوید:
پس از کشته شدن گریبایدوف، سفیر روسیه در تهران در باغ ایلچی که مورد حمله مردم واقع شده بود، روسها در آن برهه از زمان با توجه به اینکه با کشور های اروپایی، عثمانی و ژاپن درگیری داشتند، سفارت خود را به محدوده ارک منتقل میکنند که انگلیسیها نیز پس از آن همین درخواست را ارایه کرده و محل فعلی سفارت خود در تهران را دریافت می کنند. پس از آن وقتی که روسها یک منطقه تابستانی را برای سفارتخانه خود طلب میکنند، حکومت منطقه زرگنده را انتخاب میکند که اوج این موضوع در حکایت محمد علی شاه قاجار مشهود است که وی به این سفارت خانه فرار میکند. اما مقارن همین زمان است که انگلیسها نیز درخواست میکنند که باغ قلهک را در مقابل اینکه روسها نیز در ایران باغ ییلاقی دارند، دریافت کنند. ضمن اینکه ایتالیاییها نیز بخشی از باغ فرمانیه را گرفتند و عثمانیها نیز دنبال این مسئله بودند که در این عرصه موفق نبودند.
حدادی با بیان اینکه انگلیسها از قدیم الایام محل و باغی برای اقامت تابستانی خود دریافت میکردند تا اتباع آنها در آن اقامت داشته باشند، می گوید:
در این بین به دلیل اینکه ناصر الدین شاه قاجار دیپلماسی نداشته و اتابک اعظم، صدر اعظم او نیز بیشتر آنگلوفیل بوده است، انگلیسیها کم کم این باغ را تصرف میکنند؛ بدون اینکه سندی در این باره داشته باشند و معوض آن را به ایران بدهند؛ چرا که هر کشوری که می خواهند سفارتی و یا مکانی در کشور دیگر داشته باشد یا باید بخرد یا معادل آن را به آ ن کشور بدهد که جزو خاک آن کشور به حساب میآید.
وی با اشاره به تحمیل قانون کاپیتولاسیون از سوی روسیه به ایران به عنوان یکی از مفاد قرارداد ترکمانچای و گلستان، معتقد است: هر امتیازی که روسها میخواستند؛ انگلیسها نیز آن را دنبال میکردند و حتی مثال معروفی بود که ناصرالدین شاه میگفت: من میخواهم به جنوب کشورم بروم، روسها بدشان میآید، میخواهم بروم شمال کشورم انگلیسها بدشان میآید، مردشور این پادشاهی را ببرند.
سفارت انگلستان اسناد واگذاری مدت دار را جعل کرده است
حدادی در پایان با اشاره به اسناد ارایه شده از سوی سفارت انگلستان مبنی بر واگذاری مدت دار باغ قلهک به این کشور، میگوید:
مسائلی که برای واگذاری مدت دار مطرح میشود به هیچ وجه صحت ندارد و انگلیسیها این مطالب را جعل کردهاند.
اکتبر 24, 2015 | Gholhak Garden, باغ ایرانی, تهران قدیم, دروس, زرگنده, شمیرانات, قلهک |
Gholhak Garden

منطقه قلهک , شمیران , باغ قلهک
به یاد مشتی حسین حیدری کسی که در قلهک بیش از هزار درخت کاشته و آن منطقه را به باغ قلهک تبدیل کرد .
باغ قلهک تهران Gholhak Garden of Tehran
باغهای مهم قلهک عبارتند از :
باغ قوام، باغ محمد دانشور، باغ سفاریت انگلیس، باغ کلیسا که دارای قنات جداگانه ایست.
باغ و خانه مخبرالدوله هدایت که بعدها در تملک مهدیقلی خان مخبرالسلطنه هدایت بوده است. این باغ در پایین قلهک بوده است.
باغ هادی دولت آبادی پدر یحیی دولت آبادی.
باغ ساعدالدوله، باغ حشمت الدوله، باغ سفارت عثمانی و باغ دادیان(ستوده، 1371: 672).
باغ مخبر الدوله در پایین قلهک«جارچی باشی از باغ مخبر الدوله فقط نام برده است و شرحی درباره آن ننوشته است.»
مخبر السلطنه هدایت درباره این باغ می نویسد:
نیم ساعت به ظهر مانده از شهرستانک حرکت کردم ، سه بعد از ظهر به قلهک رسیدم و در گردنه چند دانه تگرگ هم دیده شد. در قلهک در باغ خودمان پیاده شدم. باغبان را گفتم هندوانه جاضر کرد، آب آن را خوردم، جانی به من داد. ناصر الدین شاه روز شنبه 16 جمادی الاولی 1298 قمری سری به این باغ زده است.
باز در 7 جمادی الثانی 1298 قمری به این باغ آمده است. روز جمعه 15 رجب 1299 قمری شاه به باغ ییلاقی مخبرالدوله در قلهک خواهند رفت(ستوده، 1371:676).
باغ دادیان در قلهکمخبر السلطنه هدایت درباره این باغ می نویسد: از فجایع این اوقات قتل میرزا مصطفی پسر حاجی میرزا حسن آشتیانی و سید ابو القاسم دربست حضرت عبد العظیم بوده، به دستیاری مفاخر الملک نایب الحکومه. غره ربیع الاول 1327(نوروز سلطانی) خاکستر و عقرب بر سر مردم ریخته بودند. درب سفارت عثمانی نارنجک انداختند. صنیع الدوله با بعضی اقوام و اقارب از طهران به قلهک در باغ دادیان می رود(ستوده، 1371: 677).

منطقه قلهک , شمیران , باغ قلهک
باغ ییلاقی عثمانیها در قلهک« ناصر الدین شاه روز 16 جمادی الاولی 1298 قمری سری به این باغ زده است(ستوده، 1371: 677).
باغ ساعد الدوله در قلهکدر همین روز شانزدهم جمادی الاولی به باغ ساعد الدوله نیز رفته است (ستوده، 1371: 678).
باغ حشمت الدوله در قلهکدر همین روز ناصر الدین شاه سری به باغ حشمت الدوله زده است(ستوده، 1371: 678).
باغچه هادی دولت آبادی پدر یحیی دولت آبادی در قلهک یحیی دولت آبادی درباره این باغچه می نویسد:
خبر می رسد که حکومت نظامی می خواهد به بهانه اسباب غارت شده بعضی از خانه های محترمین و تمام خانه های شهر را بکاوند .
این است که نگران مانده، زنی را به عنوان معالجه نزد یکی از دکتران شهر که با من دوستی دارد و با خارجه ها بی رابطه نیست می فرستم و از او می خواهم با سفارت انگلیس مذاکره کند اگر من خود را به قلهک که محل ییلاقی انگلیسیان است و پدر من آنجا باغچه ملکی دارد برسانی می توانم جان خود را حفظ کنم یا نه، دکتر مزبور ملاقات کرده اطمینان حاصل می نماید و مرا اطلاع می دهد. در این حال مصمم می شوم به هر وسیله هست خود را به قلهک برسانم و در این کار غلامعلی خان قجر که سالها زحمت پرورش او را کشید هام مرامساعدت کرده و روز پنجشنبه سیم شهر جمادی الاثانی 1326 قمری با لباس مبدل به باغ قلهک می رسم… بعد از ورود به قل هک که قدری آسایش خیال حاصل می کنم یادم می آید. پانزده سال پیش از این شاهزاده محمد تقی میرزا رکن الدوله در طهران به پدرم گفت باغچه قلهک را دارید یا فروختید؟ پدرم جواب داد دارم. گفت به شما وصیت می کنم . اگر هر چه را دارید فروختید این باغچه را نفروشید که روزی به کار شما خواهد خورد. امروز همان روز است که باغچه جان ما را حفظ می کند(ستوده، 1371: 678).
باغ سفارت انگلیس (قلهک و زرگنده و رستم آباد)
سرگور اوزلی وزیر مختار انگلیس در تهران اولین سفارتخانه انگلیس در تهران را بنا نمود. زمین سفارتخانه را محمدخان زنبورکچی به اشاره فتحعلی شاه در اختیار وزیر مختار انگلیس قرار داد. سپس انگلیس ها به عمارت و باغ سفر در شهر بسنده نکردند و در روزگار محمد شاه حق مالکیت سفارت ییلاقی در قلهک را نیز به دست آوردند.
محمد شاه در سال 1828 میلادی این حق را به سرجان کمپبل وزیر مختار انگلیس واگذار کرد (طهران قدیم،1388: 218).
بنا به نوشته لرد کرزن، اهالی قلهک که در آن زمان صد خانوار بیشتر نبودند از مزایای خاص در مجاورت سفارت انگلیس برخوردار شدند. ایشان از سرباز دادن و تهیه جا و تدارک علیق برای قشون دولتی معاف بودند و عوارض را به وزیر مختار انگلیس می دادند. کدخدا نیز گمارده ی وزیر مختار انگلیس بود.دولت روس برای عقب نماندن از این رقابت، حقوق و مزایای همانندی در قریه زرگنده دارا شد و امپراطوری عثمانی نیز در حدود پل زرگنده، آلمانی ها در دزاشیب و بعدها اتریشی ها در رستم آباد همین مزایا را به دست آوردند (طهران قدیم،1388: 218).
چارلز جیمز ویلسن درباره سفارتخانه ییلاقی انگلیس در قلهک می نویسد:
وزیر مختار انگلیس- سر رونالد تامس- در قریه قلهک هم که در دامنه جبال آنجا واقع و قریب یک فرسخ از تهران مسافت دارد منزل ییلاقی بسیار خوبی دارند. به این معنی که منزل ییلاقی ایشان در قریه قلهک عبارت از خانه بسیار کوچکی است که آن را ژنرال ماژر مامور به خدمت هندوستان ساخته اند و در قرب آن خانه یک خانه و دستگاه عمارت بزرگی از جهت مهمانخانه وسفره خانه لو ساخته شده است و تمام عمارت ییلاقی و سفره خانه و مهمانخانه وزیر مختار انگلیس در وسط یک باغ بسیار وسیعی واقع است که در بعضی از نقاط آن باغ خانه های بسیار کوچک منشیان و سرا پرده ایشان به مرور زمان ساخته شده است. در قریه مزبور اشتهار دارد که آنجا در زیر اداره و حکم وزیر مختار بریتانیای کبیر واقع است. یکی دیگر از حقوقی که متعلق به سلاطین بوده و سر رونالد تامسن دارای آن امتیاز شده است اینست که مشار الیه ماذون است که طاوس نگاه دارد چه در ایران باستثنای اعلیحضرت شاه و خانواده سلطنت هیچکس ناذون نیست که در خانه خود طاوس نگاه دارد (ستوده، 1371: 673)
دبستان جم در محله قلهک:
دبستان دولتی جم که در حال حاضر نیز وجود دارد، قبرستان قلهکی ها بود، این مکان توسط جم نخست وزیر رضا شاه که در این محله زندگی می کرد به دلیل عدم وجود مدرسه در این مکان تبدیل به مدرسه شد. اولین مدرسه شمیران، مدرسه شاپور در تجریش بود و دومین مدرسه شمیران مدرسه جم بود.جم این مدرسه را اجازه روحانی و کدخدای محله تاسیس نمود. در این مدرسه شخصیتهای مهم سیاسی درس خوانده اند که از آن جمله شخصیتها، دکتر ولایتی می باشد. هنرمندان زیادی نیز در این مدرسه درس خوانده اند از جمله: نصرا… افجه ای، قوامی (خواننده قدیمی)، ایرج میرزا و هنرمند جوان حمید عجمی و …..قایآ (مصاحبه با مرتضی رازفر، 1388).
حمام اهالی قلهک: حمام اهالی قلهک که در حال حاضر مخروبه شده است توسط انگلیسی ها در قلهک ساخته شد. بیان شده است که اولین دوشی که در ایران آمد در همین حمام نصب شد (مصاحبه با مرتضی رازفر، 1388).
تلفنخانه قلهک:اولین تماس تلفنی که از شمیران با تهران گرفته شد دراین محله و در تلفن خانه ای که در کوچه تلفن خانه (شهید یزدانیان فعلی) بود گرفته شد (مصاحبه با مرتضی رازفر، 1388).
قلهک
نام قدیمش قلاهک بوده (قلعه کوچک) مابین تجریش و تهران قرار دارد.
واژه قلهک
کلمه قلهک از دو کلمه «قله» و «ک» تشکیل شدهاست که قله معرب کلمه کله، مخفف کلات به معنای قلعه است.
عقیده اهالی بر این است که به دلیل اهمیت آبادی قلهک که سه راه گذرگاههای لشگرک، ونک و شمیران بوده است، به آن(قله- هک) گفته شده است درسال ۱۲۵۱ قمری محمد شاه امتیاز استفاده از. زمینهای مناطق قلهک و زرگنده را به ترتیب به دولتهای بریتانیا و روسیه واگذار کرد.
پس از آن و در دوره سفارت سر جان کمپبل وزیر مختار بریتانیا در ایران، در زمان فتحعلیشاه آنجا را به عنوان رزیدانس گرفته و در آن با اجازه خودسرانه خود دخل و تصرف هایی کردند. بریتانیاییها تغییرات گستردهای در قلهک انجام دادند و باغ تابستانی سفارت و واحدهای منطقه مسکونی کارکنان خود را در قلهک بنا نهادند. امتیاز قلهک تا دوران پادشاهی رضا شاه در اختیار بریتانیا باقی ماند و چون کاپیتولاسیون لغو شد تمام امتیازاتشان از بین رفت و فقط همان باغ برایشان باقی ماند پس از آن با الحاق قلهک به شهر تهران، مالکیت زمینهای منطقه به شهر تهران واگذار شد و تنها باغ سفارت در اختیار دولت بریتانیا باقی ماند.
حکومت روس و انگلیس در زرگنده و قلهک
مرحوم سلیمان بهنودی در این باره می نویسد:
قبل از کودتای رضا شاه حکومت قلهک با سفارت انگلیس و حکومت زرگنده با سفارت روس بود و مأمورین دولت حق مداخله نداشتند. به این معنی که اهالی قلهک تحت حمایت دولت بریتانیا بودند و از خدمت نظام معاف بودند و مالیات سالانه خود را به وزیر مختار بریتانیا می پرداختندو بجز اتباع بریتانیا و اهالی قلهک کسی حق نداشت در قلهک صاحب ملک شودو خارجیان ساکن قلهک باید برای امورشان بجای دولت ایران از بریتانیا اجازه نصب پرچم یا امور خود را در قلهک بگیرند و روس ها در ده زرگنده در مجاورت قلهک که باغ سفارت روس بود از حقوق مشابه انگلیسی ها برخوردار بودند. یکی از مستخدمین سفارت انگلیس در قلهک در داخل سفارت دفتر داشت. هرکس از اهالی قلک گرفتاری داشت یا هرگاه بین دو نفر نزاعی در می گرفت باید بروند سفارت انگلیس نزد آن مستخدم که به نام کدخدا بود عرض حال خود را بدهد و او رسیدگی کند. همینطور بود در در زرگنده که مامورین دولتی مداخل نداشتند و به همین مناسبت مامور دولتی به قلهک و زرگنده نمی آمد .
نام کدخدای ده قلهک در آن دوره زمانی”محمد بیک” بود که از طرف انگلیسی ها برای اداره محله در نظر گرفته شده بود. نام وی در اصطلاح محلی “مدبک” بود. وی در کوچه کهنه (سهیل کنونی) محلی را برای مجازات افراد شرور محله در نظر گرفته و آنها را در این محل تادیب می کرد .
چندی قبل از کودتا نظمیه به فکر افتاد پاسگاهی در قلهک ایجاد و به کار مردم رسیدگی کند. در شمال دیوار سفارت انگلیس مغازه جدید الاحداثی بود که اجاره کردند و چهار نفر که یکی وکیل سوم و سه پاسبان بودند با میز و لوازم دفتری آمدند مشغول شدند اما بلافاصله همان کدخدای سفارت انگلیس آمد میز تحریر و لوازم دفتر را به خیابان ریخت و با ناسزاگویی مامورین شهربانی را از قلهک بیرون کرد و صدا از جایی بلند نشد. این اوضاع پایتخت مملکت بود (خاطرات، : 11 و 10).
-

-
منطقه قلهک , شمیران , باغ قلهک
-

-
تجمع روبروی اقامتگاه تابستانی انگلیس
-

-
منطقه قلهک , شمیران , باغ قلهک
حضور انگلیس ها در قلهک منجر به آن شد که به امنیت و بهداشت در محله توجه ویژه شود به گونه ای که به طور کامل محله را با نیروهای قلهکی تحت پوشش قرار دادند. حمام عمومی محله ساخت انگلیسی ها بود و آب قنات های باغ به بیرون می آمد و اهالی از آن استفاده می کردند. آب این قنات ها به کوچه سجاد (کوچه ده قدیم) سرازیر می شد و مردم از این آب بهره مند می شدند. اهالی در رابطه با آب قلهک می گویند: هر کسی آب قنات های قلهک را خورد در این محله ماندگار شد .
قلهک محل مجادلات سیاسی و تحصن آزادی خواهان، خصوصا در زمان مشروطیت نیز بوده است. پس از به توپ بستن مجلس شوای ملی توسط بریگاد قزاق، از آنجا که دولت بریتانیا مخالف سیاستهای روسیه در ایران بود، به آزادیخواهانی چون دهخدا، تقی زاده و معاضدالملک و دیگرانی که از مجلس جان سالم به دربرده بودند، پناه داد. سپس سفارت بریتانیا به دستور لیاخوف محاصره شد، اما سرانجام با دخالت سفیر بریتانیا همه پناهندگان از ایران خارج شدند.
در قلهک امامزاده ای به نام امامزاده اسماعیل هست (جمعی از اقوامم ازجمله مادر پدر م در آن مکان مدفون هستند) در قدیم هفت رشته قنات داشت و از رودخانه دربند حق آبه داشت و سه مسجد یک تکیه و یک حسینیه و دو گورستان داشت
در قدیم در قلهک و زرگنده بر سر مسیل این رودخانه که تابستان ها هم تا زمان بچه گی من آب داشت و ما بچه ها در آن شنا می کردیم .چندین آسیاب آبی بود که امروز هیچ اثری از آنها وجود ندارد
در گذشته آب منطقه قلهک از هفت رشته قنات تأمین میشد که مهمترین آنها دو قنات موجود در باغ سفارت بریتانیا و دیگری قنات جاری در باغ قوام السلطنه بوده است. آب قنات جاری در سفارت که بسیار پرحجم و همچنان جاری است، درختان چنار کهنسال منطقه را سیراب میکند. در منطقه قلهک دارای 2 مسجد به نام های مسجد جامع و مسجد اعظم قلهک وجود دارد که قدیمیترین مسجد مسجد اعظم قلهک می باشد که در آن در ایام تاسوعا و عاشورا نخل قلهک برای ایام سوگواری بیرون آورده می شود همچنین حمام اهالی قلهک واقع در خیابان جلالی جنب بن بست شریعتی می باشد که به نام گرمابه حافظ تا چندین سال پیش معروف بوده است که در حال حاضر تعطیل می باشد که قدمتی بیش از 80 سال دارد که تاریخ به وجود آمدن آن مشخص نیست ولی شواهد نشان می دهد که آب قنات که از سفارت انگلیس وارد حوضچه حمام می شده و کوره پزخانه توسط برگ درختان و الوار سوزانده شده آب گرم می شده و اهالی حمام می کردن که بعدها لوله کشی آب و گاز آمده و دوش حمام نصب شده که قبلا به صورت خزینه بوده است در قلهک یک کوچه به نام کوچه سجاد که در قدیم به (( کوچه ده )) معروف بوده که اهالی قدیمی در این محل زندگی می کردنند که در حال حاضر هم هستن ولی به دلیل ساختمان نوساز و افراد جدید به این محل آمده اند که بافت قدیمی به سبک جدید تغییر شکل داده است . مسجد کوچک دیگری هم در ابتدای کوچه سجاد هنوز هم وجود دارد از طرف جلالی که این مسجد هم قدیمی می باشد.
روایت شده است که می گویند: روزی رضا خان از دو راهی قلهک فعل رد می شد دید سمت چپ بسته است و مسیر ناهموار و شکستگی دارد گفت من می روم سعد آباد تا بر می گردم این جاده بایستی صاف شده باشد و همین طور هم شد. از آن زمان به بعد نام این محل دو راهی قلهک نام گرفت
خیابان دولت در محله قلهک:
این خیابان شرقی ، غربی از خیابانهای قدیمی منطقه محسوب می شود به گونه ای که محله قلهک و دروس را به هم وصل می کند. عریض شدن این خیابان از سالهای پیش مطرح بوده است .ولی جالب است که این خیابان تنها حدود دو سه سالی است که عریض شده است.
دلیل نام گذاری این خیابان را می توان به حضور گسترده هیات دولت در این خیابان مرتبط دانست در آن زمان دولتمردانی چون ابراهیم زند، مهندس ازکیا، جم، سرتیپ تاج بخش (مسئول دفتر شاه)، آقای مخبرالسلطنه (نخست وزیر رضا شاه) و …. در این خیابان منزل داشتند و به این دلیل بود که این خیابان نام “دولت” به خود گرفت
باغهای قلهک
باغهای مهم قلهک که در قدیم بود و الان اکثراً نیستند عبارتند از: باغ قوام، باغ محمد دانشور، باغ سفارت انگلیس، باغ کلیسا که دارای قنات جداگانه ایست. باغ و خانه مخبرالدوله هدایت که بعدها در تملک مهدیقلی خان مخبرالسلطنه هدایت ، باغ تیمور تاش (پدر بزرگم باغبان این باغ بزرگ بود و اخیراٌ مهران مدیری سریال مربوط به قاجاریه را در این باغ ساخت). این باغ در پایین قلهک بوده است. باغ هادی دولت آبادی پدر یحیی دولت آبادی. باغ ساعدالدوله، باغ حشمت الدوله، باغ سفارت عثمانی و باغ دادیان
دبستان جم در محله قلهک:
دبستان دولتی جم که در حال حاضر نیز وجود دارد، قبرستان قلهکی ها بود، این مکان توسط جم نخست وزیر رضا شاه که در این محله زندگی می کرد به دلیل عدم وجود مدرسه در این مکان تبدیل به مدرسه شد. اولین مدرسه شمیران، مدرسه شاپور در تجریش بود و دومین مدرسه شمیران مدرسه جم بود.
جم این مدرسه را ا اجازه روحانی و کدخدای محله تاسیس نمود. در این مدرسه شخصیتهای مهم سیاسی درس خوانده اند که از آن جمله شخصیتها، دکتر ولایتی می باشد. هنرمندان زیادی نیز در این مدرسه درس خوانده اند از جمله: نصرا… افجه ای، قوامی (خواننده قدیمی)، ایرج میرزا و هنرمند جوان حمید عجمی و …..قایآ و من نگارنده نیز گواهینامه (تصدیق) کلاس ششم خود را در این مدرسه گرفتم.
حمام اهالی قلهک که در حال حاضر مخروبه شده است توسط انگلیسی ها در قلهک ساخته شد. بیان شده است که اولین دوشی که در ایران آمد در همین حمام نصب شد
و هنوز هم جمعی از اقوام پدری ام ساکن قلهک و زرگنده در جوار قلهکند.
و درایام جنگ جهانی دوم تعداد ی از نظامیان مسیحی در ضلع جنوبی باغ سفارت و خیابان دولت مدفون شدند:
گورستان متفقین در تهران
.اولین مرکز تلفن بین شهری در قلهک ساخته شد.

مترو منطقه قلهک
منطقه قلهک به طور خاص به کوچه سجاد معروف است که پیش از این کوچه ده نام داشته است.

نقشه محله قلهک
قلهک از شرق به خیابان شریعتی و از غرب به خیابان جلالی و دولت منتهی میشود. آب این منطقه که یکی از آبادیهای توابع شمیران است از هفت رشته قنات تأمین میشد که مهمترین آنها دو قنات موجود در باغ سفارت انگلستان و دیگری قنات جاری در باغ قوام السلطنه بوده است. آب قنات جاری در سفارت که بسیار پر حجم و همچنان جاری است، درختان چنار کهن سال منطقه را سیراب می کند.
قلهک از نظر تاریخی نیز اهمیت بسیاری دارد. درسال 1251 ه. ق، که سرجان کمپبل وزیر مختاری بریتانیا در ایران بود ، محمد شاه تمامی اختیارات منطقه قلهک را به دولت انگلستان، که سفارت ییلاقی خود را در قلهک بنا کرده بود، واگذار کرد، اما اتباع انگلیسی از حقوق خود تجاوز کردند و هر گونه دخل و تصرفی را به عنوان منطقه مسکونی در آن جا به عمل آوردند.
اما چندی بعد، با لغو حق کاپیتولاسیون، تمام امتیازات آنها از بین رفت و فقط باغ سفارت در اختیارشان باقی ماند. قلهک محل مجادلات سیاسی و تحصن آزادی خواهان ،خصوصا در زمان مشروطیت، نیز بوده است. پس از به توپ بستن مجلس از سوی لیاخوف، از آن جا که دولت بریتانیا مخالف سیاستهای روسیه در ایران بود، به آزادی خواهانی که از مجلس جان سالم به دربرده بودند، مثل دهخدا، تقی زاده و معاضدالملک، پناه داد.
به دستور لیاخوف، فرماندار نظامی تهران، سفارت محاصره شد، اما سرانجام با مخالفت سفارت بریتانیا با محاصره آزادی خواهان، همه پناهندگان از ایران خارجشدند. کلمه قلهک از دو کلمه “قله” و “ک” تشکیل شده است که قله معرب کلمه کله، مخفف کلات به معنای قلعه است. عقیده اهالی بر این است که به دلیل اهمیت آبادی قلهک که سه راه گذرگاههای لشگرک، ونک و شمیران بوده است، به آن( قله- هک) گفته شده است.

جولای 8, 2015 | آثار ملی ایران, ایرانشناسی, باغ ایرانی, تاریخچه, معماری ایرانی, معماری سنتی, یزد |
باغ دولت آباد یزد
باغ دولتآباد از باغهای قدیمی شهر یزد در کشور ایران و هم ردیف باغ فین در کاشان و باغ شاهزاده ماهان در کرمان میباشد.
بادگیر عمارت بادگیر آن با ارتفاع ۳۳/۸ متر بلندترین بادگیر خشتی شناخته شده در جهان است.
این باغ در تاریخ ۱۳۴۶/۱۲/۲۳ به شماره ۷۷۴ در ردیف آثار ملی ایران قرار گرفته است؛ و همچنین یکی از باغهای ایرانی ثبت شده در میراث جهانی توسط یونسکو است.
باغ دولتآباد در یزد در اواخر دوره افشاریه و درسال ۱۱۶۰ ه. ق توسط محمد تقی خان معروف به (خان بزرگ) که وی سرسلسله خاندان خوانین یزد بود احداث گردید. مرحوم محمدتقی خان ابتدا قناتی به طول ۶۵ کیلومتررا احداث نمود و آب را از مهریز به یزد و محل کنونی باغ دولتآباد رساند و سپس مجموعه حکومتی (دارالحکومه) خو د را بنا کرد. این باغ با مساحتی درحدود ۷۰/۰۰۰ مترمربع شامل ساختمانها، حوضها و آبنماهای بسیاری بوده که در فضای بین آنها باغهای با درختان انار و انگور و… باگلهای فراوانی زینت بخش محیط بودهاند.
قنات تاریخی عظیم دولتآباد با قدمتی بیش از ۲۰۰ سال از احداث پنج رشته قنات تشکیل شده و از ارتفاعات مهریز سرچشمه میگرفته و پس از مشروب کردن بخشی از زمینهای مهریز و به کار انداختن چند آسیاب آبی و طی بیش از ۵۰ کیلومتر به یزد میرسیده و باغ دولتآباد را آبیاری میکرده. اما این باغ در حال حاضر توسط چاه نیمه عمیق مجاور آبیاری میشود.
این بنا که میبایست در اختیار نوادگان محمد تقی خان یعنی منوچهر خان رحیمی (بزرگ خاندان رحیمی) باشد، توسط میراث فرهنگی تملک
شد و در حال حاضر زیر نظر محمد علی معزالدینی (داماد نماینده ولی فقیه) اداره میشود.(شجره نامه در کتاب جامع جعفری به چاپ رسیدهاست)
این باغ از دو بخش کلی اندرونی و بیرونی (جلوخان) تشکیل میشود.
دولتآباد از نقطه نظر گونه شناسی عملکردی، باغ «سکونتگاهی-حکومتی» است. به نحوی که باغ بیرونی محل انجام تشریفات حکومتی، مراسم ورزشی و اداره امور شهر بوده است و باغ اندرونی، بخش خصوصی و اقامتگاهی مجموعه به شمار می رفته است. درباغهای سکونتگاهی-حکومتی، عرصه اندرونی را از سایر عرصهها کاملاً متمایز میکردند و حتی دربان یا حاجبی را برای نظارت بر آن تعیین میکردند
خش اندرونی
این بخش محل سکونت حاکم و خانوادهاش شامل ساختمانهای زیر بوده است.
ساختمان هشتی (بادگیر تابستانه)
حرمسرا
بهشت آیین
مطبخ
برج دیدبانی
آب انبار خصوصی
اصطبل تابستانه و زمستانه
ساختمان هشتی
ساختمان (عمارت) هشتی از مهمترین بخشهای مجموعه به شمار میرود که در آن، تلفیق جریان هوا و آب به زیباترین شکل صورت گرفته است. دراین ساختمان با تلفیق باد و آب که درحوضهای داخل ساختمان درجریان است هوای خنک از زیر بادگیر به قسمت شاه نشین و تالارها انتقال پیدا میکند. به همین دلیل به این بنا، ساختمان تابستانه نیز گفته میشود.
این بنا از سه شاه نشین با درهای مشبک٫ اتاقک بادگیر٫ هشتی و دو اتاق پستو تشکیل شده و شکل کلی بنا شبیه به یک هشت ضلعی است٫ همچنین بادگیر قرار گرفته بر آن نیز از نوع هشت تنبوشه میباشد.
سقف قسمت میانی (هشتی) دارای کاربندی زیبایی که اثر استاد حاجی علی اکبر آخوند است که با سیم گل و دمگیری گچی به طرزی بسیار ماهرانه اجرا شده است.
بخش بیرونی
این بخش محل استقرار کاروانها٫ همچنین رسیدگی به امور حکومتی و شامل ساختمانهای زیر بوده است .
جلوخان و سردر
تالار آیینه
عمارت تهرانی
دو بازارچه
آب انبار عمومی
موقعیت قرارگیری
در اصلی این مجموعه در خیابان شهید رجایی قرار گرفتهاست و در دیگری که در بلوار دولتآباد قرار دارد.
اطلاعات اثر |
کشور | ایران |
نوع | فرهنگی |
معیار ثبت | (i)(ii)(iii)(iv)(vi) |
شمارهٔ ثبت | ۱۳۷۲ |
منطقه | آسیا و اقیانوس آرام |
تاریخچه |
تاریخچهٔ ثبت | ۲۰۱۱ (طی نشست سیوپنجم) |
اطلاعات ثبت ملی |
شماره ثبت ملی | ۷۷۴ |
تاریخ ثبت ملی | ۲۳ اسفند ۱۳۴۶ |
تا اینجای مطلب ویرایش و گرداوری بود از سایت ویکی پدیا
تاریخچه باغ دولت آباد یزد
در یادگارهای یزد ، نوشته ایرج افشار آمده است که مطالعه تواریخ قدیم یزد نشان می دهد که باغ های مهم و بزرگ و زیبا از قدیم ترین ایام در آنجا ساخته می شده و ذکر بسیاری از آنها در آن کتب موجود است. از جمله در تاریخ جدید یزد از سی باغ نام رفته است. ولی افسوس که اثری از هیچکدام از آنها اکنون برجای نیست. باغ دولت آباد یزد ازنمونه باغ های بزرگ ایران است که در سال 1160 هجری قمری « دوره زندیه» بنا گردیده است. بادگیر مرتفع و زیبای آن با ارتفاع 33 متر از سطح زمین بلندترین بادگیری است که تاکنون شناسایی شده است. این باغ بزرگ یکی از بنیادها و آبادانی های محمدتقی خان مشهور به خان بزرگ، سر سلسه خاندان خوانین یزد و مرد مقتدر آن عهد است. او ابتدا قناتی با نام دولت آباد ایجاد کرد و سپس از آب آن قنات باغ دولت آباد را به وجود آورد. قنات تاریخی عظیم و مهم دولت آباد دارای قدمتی بیش از دویست سال است که از احداث پنج رشته قنات تشکیل شده است.
مؤلف جامع جعفری ذیل عنوان « ذکر قنات مبارکه دولت آباد یزد ایراد وقف نامه آن از منشـآت عالم ربانی آقای سید احمد اردکانی…» و پس از عبارت پردازی ای زیاد می نویسد:
«… تخمیناً معادل پانصد درب باغ و مساوی دوهزار جریب زمین از آن آب شاداب است… منبع و مظهر آن هر دو در بلوک مهریجرد است و … و در ساحت نه فرسنگ زمین قمری به جهت آن آب حفر فرموده از بلوک مهریجرد به حوالی ولایت کشانیدند و در حومه شهر به زراعت رسانیدند و آسیابی در قریه محمدآباد چاهوک که واسطه میان مهریجرد و شهرت بنا فرموده، از آن آب دائر ساختند … بالجمله بنای قنات مزبور بر چهار رشته قنات است… رشته اول قنات مسمی به باقر آبادست که در اصل مرغابی بود و بعد از انتقال به نواب جنت مآب خان مغفور سعید آبی بر روی کارش آمد… رشته دوم قنات مسمّی به مهدی آبادست… رشته سیم قنات مسمّی به … است … رشته چهارم نصفه از قنات قدیمه بغداد آبادست که منتقل به خود فرموده … و این چهار رشته قنات را بر روی هم مسمّی به قنات دولت آباد ساخت از ساحت مهریجرد به عرصه حومه شهر چنانکه مسطور گشت جاری گردانیده و در موضع آبشاهی ربع از قنات دولت آباد را مفروز نموده و به اولاد فرخنده نهاد خود بخشیده اند و سه ربع دیگر را به حومه آورده ربعی از آن سه ربع را به ضمیمه باغ دولت آباد که نیز از ابنیه آن بزرگوارست با اراضی تابعه باغ مزبور وقف بر چهارده معصوم فرموده اند که متولی شرعی آن (نام متولی را از نسخه خطی زدوده اند)…»
مؤلف جامع جعفری سپس به نقل متن وقفنامه پرداخته است و بلافاصله پس از اتمام آن توصیف عمارات مربوطه به باغ را موضوع سخن خود قرار داده و تلخیص آن بدین صورت است:
«یکی دیگر از بناهای نزهت انتمای آن بزرگوار باغ دولت آبادست که متصل به دروازه چهار منار و خارج شره واقع است و از آب قنات دولت آباد مشروب می شود… فضای باغ به حسب طول به بسط … و به حسب عرض … و در سمت شرقی عمارتی به طرح هشت … طرح ریزی کرده اند… حیاض حوضخانه ها هشتی طرحش… آب حوض فلک را… برباد داده و اعجوبه بادگیر عیوق طرحش … راه آمد شد با کیوان گشاهد … مقابل آن عمارت در سمت غربی که بدایت باغ است طرح عمارت دیگر ریخته اند…» (یادگارهای زد؛ ایرج افشار)
باغ دولت آباد پس از محمد تقی خان رو به ویرانی رفت و اگرچه دوباره مورد مرمت قرار گرفت ولی هیچگاه به روزگاران آبادانی و دلگشایی عهد خان بزرگ نرسید.
عملیات مرمت و بازسازی باغ دولت آباد از سال 1348 توسط دفتر فنی سازمان ملی حفاظت آثار باستانی آغاز شد و تا سال 1316 ادامه داشته است. بخش هایی از مجموعه که مورد مرمت قرار گرفت عبارتند از: عمارت تالار آیینه، عمارت مستخدمین، آشپزخانه ها، عمارت تهران، قسمت ساباط و آب انبار عمارت حرمخانه، عمارت بادگیر و عمارت سرو، عمارت بهشت آیین، همچنین در فاصله سال های 1355 تا 1361 عملیات باغسازی و محوطه سازی در این باغ تاریخی صورت پذیرفت. باغ دولت آباد یزد در تاریخ 23/12/1346 به شماره 774 در ردیف آثار ملی کشور قرار گرفت.
از سال 1348 تا 1364 وزارت فرهنگ و هنر این باغ را از اداره اوقاف اجاره نموده و در اختیار دفتر حفاظت آثار باستانی کشور قرار داد. در حال حاضر باغ در اختیار متولی موقوفه قرار دارد.
یزد – خبرگزاری مهر: یزد را نگین کویر نامیده اند که با خشت های خشک خود بدون عبور رودی و وجود دشتی نه درختی سرسبز دارد و نه حیاتی سبز اما همین کویر در دشتهای کویری اش چشم اندازی زیبا و آرامش را برای آدمی به ارمغان آورده است.
به گزارش خبرنگار مهر، گرچه استان یزد کویری و خشک است و مردمان آن همیشه از کم آبی رنج برده و قناعت پیشه کرده اند اما این خطه باغ هایی زیبا در خود دارد که چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند و اين سئوال را در ذهن بيننده تداعي مي كند كه چگونه ممکن است در این شهر چنین زیبایی تلفیق با ذوق و هنر معماری نهفته باشد.
این استان به لحاظ داشتن باغ های زیبای ایرانی که حتی در میراث جهانی نیز به ثبت رسیده است، در آستانه نوروز، زیبایی و دل انگیزی خود را به رخ می کشد و هر بیننده ای را به سوی خود فرا می خواند.
هر یک از این باغ ها متعلق به خانداني ثروتمند و خانی معروف و بزرگ بوده اند که در گوشه گوشه این شهر کویری ساخته و بنا شده اند.
از جمله این باغ ها می توان باغ و عمارت دولت آباد یزد را نام برد که از لحاظ معماری، شیوه ساخت، تزئینات و طراحی بیانگر فرهنگ و شیوه زندگی در دوران خود هستند.
باغ دولت آباد یزد، میراثی سر سبز در دل شهری کویری
این عمارت زیبای تاریخی فرهنگی در مرکز شهر یزد و درون بافت تاریخی واقع شده که از خیابان شهید رجایی به ورودی باغ راه دارد و چهارراه پشت آن نیز به نام دولت آباد شناخته شده است.

تاریخچه و معرفی طبیعت و معماری ایران در باغ دولت آباد یزد
محمد تقی خان بافقی
باغ دولت آباد یزد به سال ۱۱۶۰ هجری قمری توسط محمدتقی خان بافقی که به خان بزرگ معروف بوده، ساخته شده است.
این بنای تاریخی در دوره های افشاریه و زندیه شامل عمارت سردر، ساختمان هشتی و بادگیر، عمارت بهشت آیین و تالار آینه، عمارت تهرانی، آب انبار دو دهانه و باغ و با دو ساختمان زمستانی و تابستانی ساخته شده است.
ساختمان های باغ، خصوصی و عمومی بوده اند که ساختمان خصوصی برای انجام کارهای حکومتی بوده است.
اقامتـگاه زمسـتانی خانواده در باغ خصوصی رو به تـابش جنوب قرار گرفته است در طرف دیگر، اقامتگاه تابستانی قرار دارد که در سایه بنا شده و از آزار هوای بسیار گرم فارغ است و به وسیله پنج حوض و نسیمی که در بادگیر می وزد، خنک می شود.

تاریخچه و معرفی طبیعت و معماری ایران در باغ دولت آباد یزد
باغ دولت آباد که قدمت آن به 260 سال می رسد، مدتها محل اقامت کریم خان زند بوده و مدتی نیز در دوره قاجاریه عبدالرضاخان یزدی که با شاه زادگان قاجاری به مبارزه بر خواسته بوده در آنجا کروفری داشته و در دوره زندیه و قاجاریه در شمار زیباترین باغها بوده و اکنون نیز وجود دارد.
در عمارت هشتی و بادگیر باغ، تلفیقی از جریان هوا و آب انجام می پذیرد. این باغ به وسیله قنات دولتآباد تغذیه می شد و سنگ های به کار رفته در عمارت میانی (بهشت آیین) از نوع مرمر سیاه تبریزی بوده است.
فضای سبز باغ را درختانی مانند انگور و سرو و کاج تشکیل داده اند و در حاشیه باغچه های باغ مملو از گل های محمدی و سرخ است اما به دلیل کم آبی در این استان، باغ دولت آباد حالتی خشکیده دارد.
از دیگر ویژگی هایی که عمارت باغ دولت آباد دارد، وجود بلندترین بادگیر خشتی جهان در آن است.

تاریخچه و معرفی طبیعت و معماری ایران در باغ دولت آباد یزد
ارتفاع بادگیر این باغ از سطح زمین 34 متر است و در شب زیبایی این مجموعه را دوچندان می کند.
این بادگیر به خوبی کولر، نقش خنک کننده را برای ساختمان ایفا می کند که در گذشته در اقصی نقاط این شهر کویری چنین بادگیرهایی استفاده می شده است.
در این ساختمان ها با تلفیق باد و آب که در حوض های داخل ساختمان در جریان است، هوای خنک به قسمت شاه نشین و تالارها انتقال پیدا می کند به همین دلیل به این بنا، ساختمان تابستانه نیز گفته می شود.
درهای این بنای تاریخی از چوب است و برای تزئین آن نجاران و هنرمندان با دستان خود طرح و نقشی زیبا بر آن ترسیم کرده اند که هنوز هم از زیبایی خاصی برخوردار است.
عمارت دولت آباد از اتاق های متعددی برخوردار است که بیشتر این اتاق ها دارای حوضی کوچک هستند که همیشه در آن آب بوده و تعدادی ماهی نیز در این حوض ها خودنمایی می کردند.

تاریخچه و معرفی طبیعت و معماری ایران در باغ دولت آباد یزد
اتاق اصلی این عمارت که رو به باغ و حیاط قرار دارد، در ورودی آن با شیشه های رنگارنگ کوچک و بزرگ و با طرح های زیبا مزین شده که در هنگام وجود خورشید و پرآب بودن حوض منظره زیبایی از نقاط رنگی منعکس شده را بر روی حوض مرمرین به نمایش میگذارد.
وجود شیشه های رنگی در درهای این بنا و تابش نور خورشید در آن مانعی برای وجود حشرات موزی و گزنده در ساختمان بوده که امروزه نیز به دلیل تکنولوژی و مواد شیمیایی حشره کش، بسیار کمرنگ و محدود از آن استفاده می شود.
ازدیگر ویژگی های این باغ قناتی به طول ۶۵ کیلومتر و آب نمای داخل باغ به طول ۲۰۶ متر و عرض شش متر است.

تاریخچه و معرفی طبیعت و معماری ایران در باغ دولت آباد یزد
قنات
قنات تاریخی عظیم و مهم دولت آباد با قدمتی بیش از 200 سال از به هم پیوستن پنج رشته قنات تشكیل شده كه از ارتفاعات مهریز سرچشمه میگرفته و پس از مشروب كردن بخشی از اراضی مهریز و به كار انداختن چند آسیاب آبی و پس از طی بیش از 50 كیلومتر به یزد می رسیده و آبادی هایی چند در اطراف یزد چون آبشاهی، خرمشاه و باغ دولت آباد را آبیاری می كرده است.
یکی از خصوصیات مهم این باغ، نظم دقیق و هندسی در نحوه کاشتن درختان است و برای این منظور هر بخش از باغ که به مربع یا مستطیل است به مربع های کوچک تقسیم و در هر راس این شبکه مربعی یک درخت که عمر طولانی تر دارد کاشته می شد و سپس این مربع ها به مربع های کوچک تر تقسیم و در هر راس آن درختان با عمر متوسط و به همین ترتیب درختان با عمر کوتاه در رأس های مربع های میان آنها کاشته می شد.

تاریخچه و معرفی طبیعت و معماری ایران در باغ دولت آباد یزد
مرحوم محمدتقی خان در اواخر عمرخود مجموعه باغ دولت آباد، قنات دولت آباد و بخشی از ارضی مشروب به این قنات را وقف چهارده معصوم نمود و بخشی از اراضی مزبور را نیز وقف اولاد وی كرده است.
اين باغ در ايام نوروز پذيراي تعداد زيادي از علاقمندان به طبيعت و معماري است و در اين ايام روزانه حداقل هزار نفر از آن بازديد مي كنند.
——————–
گزارش: ابوالفضل محمدی
تاریخچه و معرفی طبیعت و معماری ایران در باغ دولت آباد یزد
گرداوری ، ویرایش و تحقیق از : فن و هنر ایران زمین