فرش ایرانی؛ نماد زندگی ایرانی
فرش ایرانی
از گذشته تا امروز در تمام خانه‌های ایرانی حتی محقرترین آنها مفروش كردن خانه با فرش دستباف یكی از زینت‌های خانه محسوب می‌شود. هرچند كه امروزه به دلیل گران بودن این فرش‌ها خرید آن برای بسیاری از طبقات جامعه غیرممكن است، ولی استفاده از آن به عنوان هنر و صنعت ایرانی از جایگاه و منزلت ویژه‌ای در میان خانواده‌ها برخوردار است.
در گذشته كه تا حدودی سبك چینش و دكوراسیون وسایل داخل خانه با امروز متفاوت بود و استفاده از مبل و صندلی جایگاه چندانی نداشت و تنها برای طبقات بالای جامعه مورد استفاده قرار می‌گرفت، معمولا سراسر اتاق را با فرش می‌پوشاندند و بافت قالی‌های بزرگ بسیار رایج بود تا سطح تمام اتاق را بپوشاند، ولی با جایگزین شدن مبل و صندلی به جای مخده و پشتی، استفاده از فرش‌های بزرگ در منازل از رواج افتاد، ولی از ارزش و جایگاه فرش كاسته نشد و به جای فرش‌های بزرگ، فرش‌هایی با قطعات كوچك‌تر رواج پیدا كرد.
مساجد نیز از جمله مكان‌هایی است كه همچنان از گذشته تا به امروز از مشتریان فرش‌های دستباف است.. قالی‌های بسیار گرانبها را زیرپا نمی‌انداختند و همچون تابلوهای نقاشی بر دیوارها آویزان می‌كردند یا لوله می‌كردند و در گوشه‌ای از منزل قرار می‌دادند و در مراسم خاص از آن استفاده می‌كردند.
به هر حال وقتی صحبت از فرهنگ و هویت ایرانی می‌شود بی‌شك فرش یكی از نمادهای بارزی است كه این فرهنگ و هویت را نمایان میكند. گذشته از صنعت فرش كه امروزه به عنوان یكی از اهرم‌های قوی بازرگانی كشور تبدیل شده، این هنر ایرانی كاركرد فرهنگی نیز به خود گرفته است؛ به طوری كه طرح‌ها و نقش‌های هریك نه تنها نشان‌دهنده دوره ویژه تاریخی است، بلكه نمادهایی از فرهنگ بافندگان آن را كه از منطقه‌ای خاص از ایران هستند، آشكار میكند.
اگرچه تاریخ شروع بافت فرش به درستی معلوم نیست ولی اغلب مورخان و باستان‌شناسان متفق‌القولند كه ایرانیان از جمله اولین اقوامی هستند كه بافت فرش را شروع كرده‌اند. شواهد حاكی از آن است كه فرش برای مقاصد صرفا كاربردی نظیر حفاظت خانه روستاییان از سرما و نم به وجود آمد و كم‌كم راه خود را به عنوان یك اثر زینتی و نشانه‌ای از تحول در خانه‌های اشراف و اعیان باز كرد.
گفته می‌شود دوره شكوفایی هنر فرشبافی در ایران مقارن حكومت صفویان است.
قدیمی‌ترین فرش جهان
اگر پازیریك را به عنوان قدیمی‌ترین فرش ایرانی بپذیریم قدمت قالیبافی در ایران به 500 سال قبل از میلاد حضرت مسیح یعنی بیش از 2 هزار سال پیش بازمی‌گردد.
البته شواهدی از اولین فرش ایرانی در كتب چینی نوشته شده است كه به دوره ساسانیان مربوط می‌شود.
این هنر در برهه‌های مختلف تاریخی تحولات زیادی به خود دیده است. از جمله عوامل تاثیرگذار بر این هنر دیرین ایران می‌توان به حمله مغول و ظهور اسلام اشاره كرد.
براساس اطلاعات سایت تخصصی بین‌المللی فرش ایرانی، قدیمی‌ترین فرش جهان ـ فرش پازیریك ـ یك اثر كاملا ایرانی هخامنشی است كه اكنون در موزه آرمیتاژ روسیه نگهداری می‌شود.
در این فرش به ابعاد تقریبا 2 مترمربع (210×183 سانتی‌متر) در هر سانتی‌متر مربع 36 گره وجود دارد و رنگ‌های به كار رفته در این فرش، سبز، آجری، قرمز تیره، آبی و قهوه‌‌ای هستند. البته گذر زمان باعث دگرگونی در رنگ قالی شده و تنها دلیلی كه باعث سالم ماندن نسبی قالی بوده یخبندان شدید منطقه دره آلتای است. شواهدی بیشمار گویای ایرانی بودن این قالی است.
حتی گزنفون، مورخ یونانی در كتاب خود با عنوان «سیرت كورش» می‌نویسد: ایرانیان برای این كه بسترشان نرم باشد قالیچه زیر بستر خود می‌گستردند.
مراكز تولید فرش در ایران
اگر چه قالیبافی در ایران یك هنر ملی است و به شهر و نقطه خاصی از كشور محدود نمی‌شود، اما برخی شهرهای كشور به مراكز فرش ایرانی شهرت دارند. تبریز از سال 1500 تا 1550 میلادی، كاشان از سال 1525 تا 1650 میلادی و كرمان از سال 1600 تا 1650 میلادی به مراكز فرش ایران تبدیل شدند.
آیین‌های قالیبافی
یكی از آیین‌های بسیار مشهور در میان قالیبافان، آوازخواندن هنگام بافت فرش است. آواز یا ترانه خواندن هنگام بافت قالی دارای وزن و آهنگی است كه با گره زدن بر تارها هماهنگی دارد. به گونه‌ای كه هجاهای آواز با سرعت گره‌ها تنظیم می‌شوند. از این رو قالیباف از میان تمامی مراحل بافت بیشتر هنگام گره زدن می‌خواند و هنگام پود كشیدن خواندن آرام‌تر شده و وقتی كه زمان شانه كوبیدن می‌رسد ساكت می‌شود، زیرا خواندن او با صدای كوبیدن شانه تناسبی ندارد و موزون نیست.
