سُفالگری
سُفالگری ساختن ظروف با گل است و به ظرف ساخته شده از این طریق سفال می‌گویند .
از مشهورترین سفالینه‌ها می‌توان به کوزه و پیاله سفالین اشاره کرد.
قبل از رواج شیشه سفالینه‌ها رایج‌ترین مظروفات بشر بودند . مرغوب‌ترین خاک در صنعت سفالگری خاک رس می‌باشد که بدلیل وجود مقادیر بالای آهن در آن، به رنگ سرخ است.
سفالگری از نخستین صنایع بشر می‌باشد . خاستگاه آن را گر چه به درستی آشکار نیست ولی از روی یافته‌های کهن سرزمین باستانی سومر می‌دانند و البته به تازگی کشف تمدن جیرفت تردیدهایی در مورد این نظریه ایجاد کرده است / تمدن معروف به کنار صندل که طبق اخرین کاوشها قدمت ان به شش هزار سال پیش می‌دانند و لوحی که در جیرفت کشف شد برای مطالعه به آمریکا و فرانسه فرستاده شد که توسط استادان شیکاگو و پاریس رمزگشایی شد که نتایج نشان داد این منطقه ۳۰۰ سال از خط نوشتاری تمدن شوش قدیمی تر است .
ظرفهای سفالی ، شاید یکی از قدیمی‌ترین ساخته‌های آدمی است.
انسان‌های اولیه از آن زمان که به فکر ذخیرهٔ آب و غذا افتادند و به خاصیت چسبندگی و شکل گیری گل رس پی بردند ظرفهای سفالی را به شکلهای گوناگون ساختند.
با گذشت زمان و گسترش زندگی، سفالگری هم تکامل یافت. انسان‌های آفریننده با دستهایشان بر ظرفهای گلی نقش و نگارهایی کشیدند و آنها را با رنگهای گوناگون آراستند. هم اینک در نقاطی از ایران از جمله در : مند گناباد ، لالجین همدان ، میبد یزد ، شهر رضای اصفهان ، زنوز آذربایجان ، کلپورگان سیستان و بلوچستان ، جویبار مازندران و سیاهکل گیلان ظروف سفالین تهیه می‌شود .
تولید وسایل و محصولات سفال و سرامیک در هر یک از نقاط نامبرده با اختلافی اندک در نوع مواد اولیه، رنگ و طرح تهیه می‌شود و به همین دلیل محصولات هر ناحیه به خوبی قابل تشخیص از فرآورده‌های سایر نقاط است.
خاک فیروزه فام
سفالگری ، یک هنر قدیمی ایرانی است که زیبایی خاصش می تواند زمینه خوبی برای راه اندازی کسب و کار باشد .
مریم سعید نژاد
سفالگری می‌تواند هنری لذتبخش باشد و در عین حال کسب و کاری پررونق هم محسوب شود . اگر علاقه و پشتکار دارید و می‌توانید سختی‌های راه را تحمل کنید از همین امروز سراغ سفال بروید . به سراغ یکی از سفالگرهای جوان رفتیم که سفالگری کسب و کار روزانه‌اش است . آزیتا رضازاده متولد سال1354 است و فوق‌لیسانس روانشناسی دارد اما علاقه‌اش به سفال باعث شد تا این هنر را به‌عنوان شغل اصلی‌اش انتخاب کند.
حالا هم فروش خوبی برای ظروفش دست و پا کرده است. اینجا کارگاه کوچک و دوست داشتنی اوست ؛ اتاقی پر از قفسه‌های مملو از ظروف سفالی نیمه کاره و ابزار و مواد سفالگری . کوره و چرخ و دیگر دستگاه‌ها را هم باید به دکور کارگاه اضافه کنید . صندلی کوچک پشت میز هم جایی است که ساعت‌های زیادی از عمر خانم رضازاده روی آن و در حال ساخت زیباترین سفال‌های فیروزه فام می‌گذرد.
خاطره سفال در کودکی
وقتی وارد خانه صمیمی و گرم آزیتا رضازاده می‌شوید رنگ آبی سفال‌های دور تا دور خانه اول از همه جذبتان خواهد کرد. روی دیوارها، روی میزها و حتی در آشپرخانه پر از ظروف سفالی دست‌ساز اوست. اینجا حتی موقع پذیرایی از مهمان‌ها هم ظروف و پیش‌دستی و فنجان‌های سفالی پیشقدم می‌شوند. وقتی مثل آزیتا یک مادربزرگ سنتی در شهر کرمان داشته باشید که تعداد زیادی کوزه و ظروف سفالی همیشه در خانه‌اش حاضر باشند، شما هم عاشق سفال خواهید شد؛ «از بچگی عاشق کوزه‌های سفالی قدیمی و بزرگ مادربزرگ بودم. سفال‌های آماده را می‌خریدم و با گواش نقاشی می‌کشیدم. چند سال پیش که خانواده‌ام به خارج از کشور رفته بودند و من خیلی حس تنهایی می‌کردم، برای بهتر شدن روحیه به‌کار سفال روی آوردم. مادرم که می‌دانست من از بچگی عاشق سفال بودم، سال87 به‌عنوان هدیه تولد، من را در یک آموزشگاه سفالگری ثبت‌نام کرد.
راه سختی را برای یاد گرفتن تمام فوت و فن سفال پشت‌سر گذاشتم . چند دوره آموزشی پیش استادهای مختلف گذراندم و از هر کدام نکاتی را یاد گرفتم . متأسفانه همه فوت کوزه‌گری را یاد نمی‌دهند و باید آنقدر دنبالش بروی تا خودت یاد بگیری. حتی برای پیدا کردن فرمول گل خوبی که محکم و لعاب پذیر باشد تا لالجین هم رفتم ولی اطلاعات درستی به من ندادند و به زور یکسری اطلاعات کم می‌دادند. خودم آنقدر درصدهای فرمول گل را کم و زیاد کردم تا بالاخره درست شد. گل آماده هم در بازار هست ولی محکم نیست و لعاب خوب روی آن نمی‌نشیند. تا همین 2 سال پیش هم آموزش می‌دیدم و الان هم اگر جایی به مشکل بخورم می‌پرسم و آزمون و خطا دارم و این نشان‌دهنده وسعت رشته سفالگری است.»
کارگاهم ذره ذره کارگاه شد
خانم رضازاده وقتی تصمیم به‌کار می‌گیرد یکی از اتاق‌های خانه نقلی‌شان را تبدیل به کارگاه سفال می‌کند و وسایل آن را کم کم جور می‌کند؛ «اوایل کار، کوره نداشتم و مجبور بودم کارها را ببرم جایی که برایم بپزند. خیلی ضرر می‌کردم چون هزینه پخت زیاد بود. برای مثال اگر یک بشقاب با هزینه پخت 12هزار تومان درمی‌آمد، مغازه‌ها 10500تومان می‌خریدند و 1500تومان ضرر می‌کردم. ولی خوشحال بودم که کارم خریده می‌شود و حالا می‌توانم پول‌هایم را جمع کنم برای خرید کوره . برای خرید کوره حتی گردنبندم را فروختم و با کمک وام کم کم کارگاهم را تکمیل کردم . اسفند89 بالاخره توانستم کوره بخرم و چون نزدیک عید بود 3 شبانه‌روز نخوابیدم و کار کردم تا سفارش هفت‌سین برای مغازه‌ها ببرم و بتوانم قسط اول کوره را بپردازم . البته همه پول کوره را نداشتم ولی کسی که کوره را برایم ساخته بود قبول کرد کوره را تحویل من بدهد تا بعدا بقیه پول را بدهم . با اینکه اوایل ضرر زیاد داشتم اما به‌خودم قول داده بودم هر طور شده ادامه بدهم.»
همین پشتکار باعث شد که او حالا مدرک فنی و حرفه‌ای نقش برجسته روی سفال ، مجوز کار در منزل و عضویت در سازمان میراث فرهنگی و صنایع‌دستی را داشته باشد و خیلی حرفه‌ای به کارش ادامه بدهد.
فروش خوب سفال‌ها
رضازاده از همان سال اول آموزش وقتی استادهایش به فروش کارها تشویق‌اش کردند، با ترس و دودلی از پذیرفته شدن کارها شروع به فروش کرد ؛ « با ترس زیاد یکسری بشقاب دکوری برای یک مغازه صنایع‌دستی بردم و دیدم از کارها خوششان آمده .
بعد از آن نمونه سفال‌ها را به مغازه‌های مختلف صنایع‌دستی و حتی خانه جوان و خانه هنرمندان می‌بردم و سفارش می‌گرفتم . بیشتر به‌صورت امانی کارها را برای فروش می‌گذاشتم ولی بعضی مغازه‌دارها همه کارها را می‌خریدند. فروش اینترنتی را هم چند‌ماه است که راه انداخته‌ام . بیشتر سفارش اینترنتی از شهرستان‌ها داشتم که چون ممکن است کارها بشکند فعلا قبول نمی‌کنم. مشتری‌ها تکی و عمده‌ای برای فروشگاه هم دارم ولی باز هم بیشتر فروشم از کار کردن برای فروشگاه‌های صنایع‌دستی است . مشتری‌های تکی‌ام بیشتر خانم هستند و می‌آیند از کارگاه سفال می‌برند. اینطوری برایشان بهتر است چون به هر حال ارزان‌تر از فروشگاه‌ها برایشان درمی‌آید حتی ایرانی‌های خارج از کشور هم از کارها می‌خرند تا برای سوغات با خود ببرند. الان مخارج زندگی را از فروش همین سفال‌ها درمی‌آورم و در رشته تحصیلی‌ام کار نمی‌کنم . »
سلیقه مشتری‌ها دستم آمد
به‌دست آوردن سلیقه مشتری یکی از مهم‌ترین ارکان کسب و کارهای هنری است و خانم رضازاده هم کم کم به این مورد رسید؛ « بعضی وقت‌ها طرح جدیدی می‌زدم که به‌نظر خودم خیلی زیبا بود ولی مرجوعی داشت. کم کم سلیقه مشتری‌ها دستم آمد. بیشتر مردم ظروف دایره‌ای با طرح‌های سنتی مثل گل و مرغ و ترمه و… را دوست دارند. سنتی‌ها را به طرح‌های مدرن ترجیح می‌دهند و حتی رنگ لعاب آبی ایرانی را بیشتر از همه رنگ‌هایی که در سفال کاربرد دارد می‌پسندند. سعی می‌کنم از طرح‌های متنوع و خلاقانه استفاده کنم. چشم‌ام همه جا برای پیدا کردن طرح‌های مشتری‌پسند می‌چرخد. از کتاب‌های قدیمی تا فرش کف اتاق‌ها دنبال طرح می‌گردم و بعد آنها را با تغییراتی تبدیل به مهر برای کار روی سفال‌ها می‌کنم. مردم جدیدا خیلی از سفال استقبال کرده‌اند. اگر خلاق و ظریف کار باشید و مواداولیه خوب مصرف کنید حتما مشتری‌های شما هر روز بیشتر می‌شوند.»
هفت سین‌های پرفروش
خانم رضازاده تمام روز را مشغول کار در کارگاه است و این علاقه به سفال است که تحمل خستگی را برایش آسان می‌کند؛ «از صبح که بیدار می‌شوم تا آخر شب کار می‌کنم و بین کارها هم به امور خانه و آشپزی و خانواده می‌رسم . مخصوصا شب عیدها خیلی سرم شلوغ است و 700تا 800 دست سفارش سفال می‌گیرم و از 6صبح تا 2شب کار می‌کنم.» سرویس هفت‌سین با جای تنگ و سبزه، آینه و شمعدان، بشقاب، پیش‌دستی، کاسه، ظرف میوه‌خوری و شیرینی‌خوری، جاشمعی، دیوارکوب، جا کلیدی، کوزه، ظروف تزیینی، تابلوهای چوب و سفال و… از محصولات مختلف تولید خانم رضازاده است.پرفروش‌ترین کارها به‌ترتیب سرویس هفت‌سین، ظروف میوه خوری و انارهای سفالی شب یلدا هستند. قیمت کارها هم از جاشمعی‌های کوچک 4500تومانی تا سفال‌های بزرگ و پرکاری مثل ظروف میوه‌خوری 70هزار تومانی تغییر می‌کند. البته بعضی از کارها که آینه یا چوب دارد گران‌تر درمی‌آید و تا بالای 200هزار تومان هم می‌رسد.»
دخل و خرج
وسایل سفالگری بسیار متنوع‌اند و هر کدام بسته به اندازه و برند و فاکتورهای دیگر قیمت‌های مختلفی دارند.
کوره سفال‌پزی، چرخ سفال، دستگاه گل نورد، دستگاه جار، مواد گل‌سازی یا گل آماده، وسایل و مواد مخصوص رنگ و لعاب، ابزار برجسته‌سازی روی سفال، ابزار برش و قلمو از وسایلی است که برای یک کارگاه مجهز ولی جمع‌وجور لازم دارید.
البته می‌توانید بعضی وسایل را فاکتور بگیرید برای مثال به جای استفاده از دستگاه گل نورد خودتان با وردنه گل را صاف کنید. یا از لعاب آماده استفاده کنید و دستگاه جار را که برای ساخت لعاب دست‌ساز است نخرید. قیمت این وسایل هر کدام بسته به اندازه و مدل متفاوت است. مهم‌ترین دستگاه همان کوره است که در اندازه‌های مختلف از 7میلیون تومان تا 17میلیون تومان قیمت دارد. برای یک کارگاه خانگی همان 7میلیونی‌اش کفایت می‌کند. البته می‌شود دست دوم خرید که حدود 3تا 4 میلیون آب می‌خورد.
ابزارهای برش و برجسته‌سازی هم ارزان هستند؛ با 5تا 10هزار تومان می‌توانید تقریبا همه آنها را بخرید. اگر هزینه قفسه‌بندی کارگاه و کلاس‌های آموزشی را هم اضافه کنید باید چیزی حدود 20میلیون تومان برای شروع سرمایه‌گذاری کنید. البته اگر بخواهید با کارگاه کاملا مجهز کار را شروع کنید. برای کلاس هم اگر استعدادتان خوب باشد و استاد و کلاس خوبی هم پیدا کنید می‌توانید با حدود 6 ماه آموزش، فوت وفن‌های اصلی کار را یاد بگیرید. اما در مورد درآمد ماهانه باید بدانید که میزان آن بستگی به عوامل مختلفی دارد. میزان ساعت کار کردن در روز، کیفیت و خلاقیت خوب در کار، بازاریابی مناسب و علاقه و پشتکار همه در میزان درآمد سفالگری تأثیر دارد؛ برای مثال اگر هر روز تقریبا از صبح تا شب کار با کیفیت بسازید و بفروشید، سالی حدود 40میلیون تومان درآمد خواهید داشت. البته اگر هزینه‌های مواداولیه و سایر هزینه‌ها را کم کنید حدودا 28میلیون آن سود خواهد بود. بیشتر این درآمد هم مربوط به نیمه دوم سال و شب عید است. این نکته را هم بدانید که یک بشقاب ساده شاید درست کردنش حدود یک ربع طول بکشد ولی حدود 2تا 3روز زمان برای پخت و خشک شدن و لعاب زدن لازم دارد. همین بشقاب را وقتی قیمت‌گذاری کنید، از قیمت نهایی حدود 30درصد هزینه مالی‌اش می‌شود و 70درصد هم سود آن؛ که در حقیقت هزینه هنر و زمانی است که برای کار صرف شده.
منابع :
منبع : همشهری آنلاین
پارسی نیوز
مطالب مرتبط با موضوع سفالگری :
