اصل ختایی در هنر تزئینی ایران
دومین اصل از اصول هفتگانه کتاب آرایی ایران اصل ختایی(اصل قلم) است؛ در این مقاله توضیحی در مورد اصل ختایی و حضور آن در متون ایرانی را می خوانید.
همانطور که در “مقاله پیش” عنوان شده ، هنر تزئینی ایرانی دارای هفت اصل است که این اصول عبارت اند از: اصل اسلیمی ، اصل ختایی ، اصل فرنگی ، اصل نیلوفر ، اصل ابر ، اصل واق ، اصل رومی (گره).
هنرمندان اغلب از نقش ختایی بر روی ظروف چینی استفاده کرده اند و سپس با ایجاد تحولاتی در اصل ختایی آن را در کتاب آرایی نیز به کار بستند .
هنرمندان ایرانی پس از آشنایی با این نقشمایه ، آن را اصل دوم کتاب آرایی ایران قرار دادند و در آن تغییراتی به عمل آوردند و نقشمایه ها و آرایه های مختلف از آن ساختند . آنها گلهای ختایی را به زیباترین وجه در حواشی نگاره ها و روی جلد ها و حتی بعد ها روی پارچه ها و قالی ها و اشیای چوبی و فلزی و غیره به کار بردند. »
در مورد ریشه یابی کلمه «ختایی» به طور کلی چند تعبیر وجود دارد ؛ کلمه ی «خطا»یا «خطای» نام یکی از طوایف مغول است که بر سرتاسر سرزمین مورد تصرف خود نام«خطایی»را نهاده بودند همچنین در این زمینه تعابیر دیگری نیز وجود دارد مانند اینکه در منابع اصولا کلمه «ختا»را به همراه «ختن»که سرزمینی در چین هستند و گاه در متون اسلامی همان چین است نیز آورده اند ؛ در هر صورت ریشه کلمه«ختایی»را از هر جهت که جستجو کنیم به مغولان می رسیم.
در یکی از “مقاله های پیش” دریافتیم که نقشمایه ی اسلیمی شکل تجرید یافته و خلاصه شده ی درخت است و حال با آن دیدگاه می بینیم که نقش ختایی نیز فرم تجرید یافته ی شاخه یا بوته ی گل، برگ و یا غنچه است . به طور کلی اسلیمی شاخه و ساقه است و ختایی گل و بوته های پیچ در پیچ است . ختایی نقشی است که به سمت بالا رشد می کند و در جهت بالا گسترش می یابد . در لا به لای بوته ها و گل های آن نیز پرندگانی وجود دارند .
نقش ختایی نیز مانند اسلیمی از طبیعت گرفته شده و آنالیز شده طبیعت است.ختایی گل ها و غنچه ها و بوته ها را در وحدتی می آراید و خطوط مستقیم و منحنی و دوایر مارپیچ گل ها حرکات چشم نوازی را ایجاد می کنند . نقوش ختایی دارای دو سبک تند و کند هستند به این معنا که ساقه ها گاه ضخیم تر وگاه ظریف تر هستند . علاوه بر آن در نگاهی به نقش کلی ختایی می بینیم که نقش گل در راس دید بیننده قرار دارد و غنچه ها و ساقه ها به نحوی دور تا دور آن پهن شده اند که وحدتی در اوج تناسب و زیبایی را بوجود آورده اند.
لازم به ذکر است که کلمه ختایی را عده ای با «طاء» نوشته اند که منظورشان خطوطی که دارای خطا و کژی است می باشد و اما در متون کهن نیز گاه با «ت» و گاه با «طاء»آمده مانند تهران و طهران که هر دو یک مفهوم دارند ، هر دو شکل ختایی و خطایی نیز به یک نقش باز می گردند .
به طور کلی اصل ختایی دارای سه نقشمایه است :
●گل عناب و میوه ی آن
●گل نیلوفر در شکل های گوناگون
●گل خشخاش که بارها به شکل های متفاوت دیده شد و از “مکتب اصفهان” به بعد به گل شاه عبّاسی معروف شد و در بسیاری از هنر ها بخصوص در قالیبافی نیز نمایان شد .
هنر خیمه زنی (هونارنمائی) یکی از رشته های هنر اسلامی است که در آن نقوش هندسی و نمادین هنر اسلامی با استفاده از چوب نمایش داده می شود. در این هنر از چوب های نرم مانند گردو، زبان گنجشک و چنار برای ایجاد نقش و نگارهای پیچیده با ابزار و نمادهای خاص قرآن استفاده می شود. تکه های چوب به شکل های مستطیلی یا دایره ای بریده می شوند و سپس با استفاده از قطعات دیگر چوب و رنگ ها به اشکال پیچیده تر تبدیل می شوند. نمادهای اسلامی مانند دایره (که نشان دهنده وحدت خداوند است)، مربع استقلال (که نشان دهنده برتری خداوند بر همه چیز است) و شعار “لا اله الا الله” (که نشان دهنده عظمت خدا و توحید است) معمولا در این هنر استفاده می شود. خیاطی در کشورهایی مانند ایران، ترکیه، مصر، سوریه و بخش‌هایی از خاورمیانه و آفریقا رواج دارد و آثار هنری زیبا و محبوب بسیاری را تولید کرده است.
مطالب مرتبط :
- پایه گلدانی؛ قلب تپنده میز ناهارخوری شما
پایه گلدانی، المانی کلاسیک و در عین حال مدرن است که می‌تواند زیبایی و اصالت را به هر میز ناهارخوری ببخشد. این پایه‌های زیبا و مستحکم - کابینت آشپزخانه کلاسیک؛ تجربه‌ای بی‌نظیر از هنر و اصالت در آشپزخانه شما
آیا به دنبال خلق فضایی گرم و دلنشین در آشپزخانه خود هستید؟ کابینت‌های کلاسیک چوبی با تاج و منبت‌کاری، انتخابی ایده‌آل برای شماست - درهای تمام چوب روستیک و سنتی با چوب کاج روسی؛ شاهکاری از صنایع چوب فن و هنر
در دنیای امروز که طراحی داخلی اهمیت ویژه ای یافته است، درب های تمام چوب به عنوان یکی از عناصر اصلی دکوراسیون، نقش پررنگی ایفا می کنند. این درب ها با ترکیب زیبایی طبیعی چوب و طرح های سنتی و روستیک - میزها و صندلی‌های تاشو: راه‌حلی هوشمندانه برای فضای کوچک
آیا از کمبود فضا در خانه یا محل کار خود خسته شده‌اید؟ آیا به دنبال راهی برای ایجاد فضایی چندکاره و انعطاف‌پذیر هستید؟ - برآورد قیمت درب و پنجره گره چینی: راهنمای کامل
قیمت درب و پنجره گره چینی بازاری چوب کاج روسی بدونه شیشه و طلق از متری ۵ الا ۱۰ میلیون، گره اصیل فاق زبانه بدونه شیشه و طلق هر…
